, Πέμπτη
28 Μαρτίου 2024

search icon search icon

Και η γαλανόλευκη κυμάτισε ξανά στον Λευκό Πύργο…

Ήταν πρωί της 30ης Οκτωβρίου 1944, όταν οι Γερμανοί αποφάσισαν να ανατινάξουν την Ηλεκτρική Εταιρεία στην οδό Αγίου Δημητρίου. Σε πολλά σημεία της είχαν τοποθετήσει εκρηκτικά, με σκοπό να ισοπεδώσουν το κτήριο πριν αποχωρήσουν από τη Θεσσαλονίκη και ακολούθως έστειλαν μια μοτοσυκλέτα με τρεις στρατιώτες για να τα πυροδοτήσουν…
Της Δέσποινας Κρητικού
Ένα στέλεχος του ΕΛΑΣ που βρισκόταν στην ταράτσα οικοδομής στη συμβολή των οδών Δουμπιώτη και Διοικητηρίου, είδε τη μηχανή με τους Γερμανούς πυροβόλησε, και σκότωσε έναν από αυτούς. Οι άλλοι δύο έπεσαν σε μπλόκο του ΕΛΑΣ και οδηγήθηκαν στα κρατητήρια στο Εύοσμο. Ο Γερμανός διοικητής της πόλης που πληροφορήθηκε το θάνατο του στρατιώτη και την αιχμαλωσία των άλλων, έστειλε ένα τανκ στην οδό Αριστοτέλους, εκεί που βρίσκεται σήμερα το άγαλμα του Ελευθέριου Βενιζέλου, για να στρέψει την κάνη προς την Άνω Πόλη στοχεύοντας στη βίλα Μοσκώφ. Εκεί είχαν καταλύσει οι επικεφαλής των Ομάδων Μεραρχιών Μακεδονίας του ΕΛΑΣ.

Γερμανικά τανκς αναχωρούν από το Διοικητήριο στην οδό Αγίου Δημητρίου, όπου είχαν εγκατασταθεί γερμανικές υπηρεσίες

Ο Γερμανός επιτελάρχης διαμήνυσε στον Μάρκο Βαφειάδη ότι θα ανοίξει πυρ αν δεν του  παραδώσουν τους Γερμανούς στρατιώτες. «Αρχικά ο Μάρκος Βαφειάδης ήταν ανένδοτος και δεν ήθελε να παραδώσει κανέναν. Μάλιστα, το έναν Γερμανό τον ξέντυσαν και έδωσαν τα άρβυλα και τη στολή του σε αντάρτες. Για να πειστεί μεσολάβησε η Εριέττα Κου, αδερφή του ποιητή Αιμίλιου Ριάδη, η οποία ήταν αντιπρόεδρος του Ερυθρού Σταυρού», αναφέρει ο πρόεδρος των Ιστορικού και Συλλεκτικού Αρχείου Θεσσαλονίκης, Μάνος Μαλαμίδης, ο οποίος εξιστορεί στην Karfitsa κάποια από τα «άγνωστα» γεγονότα που σχετίζονται με την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης.
Υποστολή της γερμανικής σημαίας
Αυτή ήταν η τελευταία διαπραγμάτευση ανάμεσα σε Γερμανούς και αντάρτες του ΕΛΑΣ, καθώς στη συνέχεια άρχισε η σταδιακή αναχώρηση των κατοχικών στρατευμάτων από τη Θεσσαλονίκη.
«Η αναχώρηση έγινε από την πλατεία Αριστοτέλους στο ύψος της Εγνατίας. Οι Γερμανοί αποχώρησαν  καταπτοημένοι παίρνοντας τα υπάρχοντα τους πάνω σε ζώα. Μόλις βγήκαν από την πλατεία Βαρδαρίου, τους επιτέθηκε ο ΕΛΑΣ» αναφέρει ο κ. Μαλαμίδης.
Οι… χρυσές λίρες
Έκτος από την Ηλεκτρική Εταιρεία, οι γερμανικές στρατιωτικές δυνάμεις  πριν φύγουν από τη Θεσσαλονίκη ναρκοθέτησαν ζωτικούς χώρους και υποδομές για να παραλύσουν την πόλη. Κατάφεραν να ανατινάξουν την Εφορεία Υλικού Πολέμο, όπου βρίσκονται σήμερα τα δικαστήρια, και εγκαταστάσεις στο τελωνείο, στο σημερινό επιβατικό σταθμό στο λιμάνι. Επίσης, παγίδευσαν με εκρηκτικά και επιχείρησαν –ευτυχώς χωρίς κάποιο αποτέλεσμα– να ανατινάξουν το κεντρικό υδραγωγείο της πόλης, που βρίσκονταν στην περιοχή της Παναγίας Φανερωμένης.
Ο Μάνος Μαλαμίδης

Μια άλλη ομάδα Γερμανών σαμποτέρ παγίδεψε με εκρηκτικά τις σιταποθήκες στους αλευρόμυλους Αλλατίνη και ετοιμάζονταν να τις ανατινάξει. Οι εργάτες στους μύλους που ανήκαν στο εφεδρικό τμήμα του ΕΛΑΣ, κατάφεραν όμως να αποτρέψουν αυτήν την ενέργεια των Γερμανών. «Έχουμε την πληροφορία ότι η αποτροπή έγινε αναίμακτα και ότι οι Γερμανοί στρατιώτες δωροδοκήθηκαν από τους εργάτες με αγγλικές χρυσές λίρες», αναφέρει ο Μάνος Μαλαμίδης.
Το τέχνασμα που απέτρεψε το μακελειό!
Όταν αποχώρησαν οι Γερμανοί στρατιώτες μια για πάντα από τη Θεσσαλονίκη, άφησαν πίσω και εγκατέλειψαν στην… τύχη τους πολλούς από τους πρόθυμους Έλληνες συνεργάτες τους, που δεν πρόλαβαν να φύγουν μαζί τους ή πριν από αυτούς και έπρεπε πλέον να βρουν τρόπους να γλιτώσουν.
Σύμφωνα με τον Μάνο Μαλαμίδη και τον Ηρακλή Λούφη, περισσότεροι από 300 χωροφύλακες, συνεργάτες των Γερμανών, κλείστηκαν στη ΧΑΝΘ. Οι άντρες αυτοί είχαν στη διάθεσή τους και βαρύ οπλισμό. Όταν ο κόσμος έμαθε ότι δεν είχαν αποχωρήσει, άρχισε να κατεβαίνει με τα πόδια από πολλά σημεία της Θεσσαλονίκης και στη συνέχεια οι συγκεντρωμένοι πραγματοποίησαν καθιστική διαμαρτυρία μπροστά στη ΧΑΝΘ.
Η σύγκρουση, που ενδεχομένως να οδηγούσε σε μακελειό, αποφεύχθηκε την τελευταία στιγμή. Ένας  ταγματάρχης του τακτικού στρατού που ήταν στον ΕΛΑΣ μπήκε στην ΧΑΝΘ και έπεισε τους χωροφύλακες να μην χτυπήσουν τους άμαχους. Στην προσπάθειά του να τους πείσει, κατέφυγε μάλιστα και σε ένα τέχνασμα. Συγκέντρωσε γύρω από τη ΧΑΝΘ μερικά από τα κανόνια που είχαν αφήσει πίσω τους οι Γερμανοί που αποχώρησαν. Τα κανόνια αυτά δεν λειτουργούσαν, κάτι που όμως δε γνώριζαν οι συνεργάτες των Γερμανών. Αυτοί, πιστεύοντας ότι οι ΕΛΑΣίτες θα τους βομβάρδιζαν, ξεγελάστηκαν και φοβισμένοι πείστηκαν να καταθέσουν τα όπλα και να παραδοθούν.
ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
Δείτε εδώ σπάνιες φωτογραφίες από τη γιορτή της Απευλευέρωσης στη Θεσσαλονίκη

Ακολουθήστε τη Karfitsa στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις από τη Θεσσαλονίκη, την Ελλάδα και τον κόσμο.