, Παρασκευή
29 Μαρτίου 2024

search icon search icon

«Μεσαία τάξη – γιατί είναι… απαραίτητη»

photo Σάββας Αυγητίδης

Γράφει ο Αλέξανδρος Παπουτσής

Η παρούσα κυβέρνηση το έχει πει επισήµως και µε κάθε τρόπο, ακόµη και για όποιον διατηρούσε ακόµη αµφιβολίες. Δεν  είναι σύµµαχος της µεσαίας τάξης, δεν την ενδιαφέρει η τύχη και η πορεία της, δε νοµοθετεί και δεν κυβερνά µε βάση τα συµφέροντά της. Πράττει, µάλιστα, ακριβώς το αντίθετο. Την βλέπει ως ακάµατο σύνηθες υποζύγιο, ως εύκολο και πρόσφορο χρηµατοδότη, ως ταξικό εχθρό που πρέπει να πληρώσει τις επιλογές  της.  Το στρατήγηµα διακρίνεται από απλότητα, σχεδόν σοφία αλλά και κυνισµό. «Φορολογούµε µέχρι εξαντλήσεως τη µεσαία τάξη, πετυχαίνουµε τους δηµοσιονοµικούς στόχους, δίνουµε το περίσσευµα στους πιο αδύναµους» – το είπε σχεδόν έτσι ο ΥΠΟΙΚ κ. Τσακαλώτος. Αυτή η λογική και ακολούθως οικονοµική πολιτική βέβαια έχει κοντά ποδάρια καθώς δεν εµφανίζει στοιχεία διατηρησιµότητας. Δεν συνιστά δηλαδή πολιτική που µπορεί να ακολουθηθεί µεσοµακροπρόθεσµα καθώς βρισκόµαστε ήδη στον ένατο χρόνο µνηµονιακής διαχείρισης, η φοροδοτική δυνατότητα είναι απολύτως περιορισµένη και η ανάπτυξη εντελώς ασθενική – δεν µπορεί να στηρίξει τη συνέχιση, δεν παράγεται ο απαραίτητος πλούτος, δεν υπάρχει κεφαλαιοποίηση και επένδυση.

Παρά τη σωρεία αλλαγών µέσω µνηµονιακών επιταγών και προαπαιτούµενων, δεν µπορεί να ισχυριστεί κανείς βάσιµα πως επήλθε κάποιος σηµαντικός ανασχηµατισµός του παραγωγικού µοντέλου. Αλλαγές σηµαντικές υλοποιήθηκαν αλλά η δοµή δεν άλλαξε άρδην υπέρ ενός νέου δυναµικού µοντέλου. Το ερώτηµα παραµένει, τίθεται έντονα και επιζητεί απάντηση. Ποια θα είναι η θέση της χώρας στον παγκόσµιο καταµερισµό εργασίας; Τι θα παράγει; Θα καταφέρει να ακολουθήσει έστω ασθµαίνοντας τις παγκόσµιες εξελίξεις διατηρώντας τη θέση της στη λίστα µε τις πλουσιότερες χώρες του κόσµου ή θα κατρακυλήσει σε χαµηλότερες θέσεις;  Από τις απαντήσεις που θα δώσει το πολιτικό σύστηµα και η εκάστοτε κυβέρνηση αντανακλώντας τη συλλογική βούληση του ελληνικού λαού, θα καθοριστεί εν πολλοίς το τοπίο στην οικονοµία και στην κοινωνία.

Θα περάσουµε για παράδειγµα µέσα από διαρθρωτικές αλλαγές σε µία εξωστρεφή οικονοµία µε στροφή σε διεθνώς εµπορεύσιµους κλάδους που θα εξάγουν και θα υποκαθιστούν τις εισαγωγές ή θα συνεχίσουµε έστω µε δηµοσιονοµικούς περιορισµούς το µοντέλο του εσωστρεφούς κορπορατισµού;  Πιο αναλυτικά, ο ιδιόµορφος ελληνικός καπιταλισµός δεν θα µπορούσε να έχει παρά µία ιδιόµορφή µεσαία τάξη, µε πολλές διαφορές συγκριτικά µε την υπόλοιπη Δυτική Ευρώπη. Μέσα από ποιο πλέγµα πολιτικών θα ενισχυθεί ή θα ξαναδηµιουργηθεί µεσαία τάξη, απολύτως απαραίτητη για την αστική δηµοκρατία και την επάνοδο στην κανονικότητα και την ανάπτυξη της χώρας; Εσωστρεφής κορπορατισµός σηµαίνει συνέχιση προνοµίων στους insiders, διατήρηση κλειστών επαγγελµάτων και µερική διασφάλιση από τον ανταγωνισµό, προϊόντα και υπηρεσίες µη εµπορεύσιµα διεθνώς και ικανοποίηση – ενσωµάτωση αιτηµάτων στο κράτος. Προσαρµογή στις νέες συνθήκες σηµαίνει προσδιορισµός της θέσης στον παγκόσµιο καταµερισµό εργασίας, κίνητρα για συνέργειες, συµπράξεις, διεθνώς εµπορεύσιµα προϊόντα και υπηρεσίες και άνοιγµα στον ανταγωνισµό µε ωφέλειες και κόστη, επενδύσεις ιδιωτικές και δηµόσιες µε πολλαπλασιαστικά οφέλη, οικονοµίες κλίµακας, εξαγωγές κοκ.

Η απολύτως κρίσιµη αυτή τάξη για το παραγωγικό µοντέλο προσδίδει στο τελευταίο χαρακτηριστικά που έχει η ίδια. Αν η µεσαία τάξη της χώρας είναι στελέχη εταιρειών µε ιεραρχίες, συναλλαγές, οργανογράµµατα, αν δραστηριοποιείται σε τοµείς µε υπεραξία, αν αµείβεται καλά διότι παράγει προϊόντα και υπηρεσίες αξίας σηµαίνει ότι υπάρχει αλλαγή παραδείγµατος. Αν παραµείνει µία τάξη ελεύθερων επαγγελµατιών και µικροεπιιχειρηµατιών, ανώτερης δηµοσιοϋπαλληλίας και στελεχών µετρηµένων επιχειρήσεων που ευνοούνται από την πολιτική εξουσία σηµαίνει ότι παραµείναµε στα ίδια και δεν αλλάξαµε τα κρίσιµα.  Η πρώτη περίπτωση µεσαία τάξης µπορεί να παίξει βαρύνοντα ρόλο υποστηρίζοντας πολιτικές που θα ενισχύσουν την παραγωγικότητα, τον ανταγωνισµό, την ανοικτότητα και την ισχυροποίηση των θεσµών, τους σαφείς κανόνες για όλους. Η δεύτερη περίπτωση µεσαίας τάξης – η παλιά γνώριµη- θα επιζητά την κρατική υπερ-ρύθµιση, την προστασία από τον ανταγωνισµό, την προσοδοθηρία, τον µεταπρατικό χαρακτήρα της οικονοµίας θα στέλνει τον λογαριασµό στους outsiders.

Είναι σηµαντική η ύπαρξη µιας εύρωστης µεσαίας τάξης;

Η ύπαρξη της µεσαίας τάξης είναι απολύτως σηµαντική καθώς είναι ταυτόχρονα προϋπόθεση αλλά και αποτέλεσµα µιας εύρωστης οικονοµίας και µιας καλής διακυβέρνησης. Είναι η µεσαία τάξη αυτή που ορίζει εν πολλοίς το καταναλωτικό πρότυπο, τον τρόπο ζωής, που διαµορφώνει και διαχέει σε όλη την κοινωνία βασικές ιδέες και αντιλήψεις. Η ίδια η υπαρξή της είναι απότοκος της ανοδική κοινωνικής κινητικότητας αλλά και βασικός µοχλός διατήρησης σε λειτουργία αυτού του ασανσέρ. Είναι η µεσαία τάξη που έχοντας ξεφύγει από την ανάγκη µπορεί να συµµετέχει πιο ενεργά και αποφασιστικά στη διακυβέρνηση, να ελέγξει την εξουσία και να εκφράσει και να διεκδικήσει περισσότερα, στον αντίποδα µιας κοινωνίας χαµηλών προσδοκιών. Αν αιτηθεί εκσυγχρονισµό µπορεί να τον επιβάλλει. Στηρίζοντας τον εκσυγχρονισµό και αναλόγως του βαθµού µε τον οποίο θα το πράξει θα κριθεί εάν αυτός θα είναι επιδερµικός ή βαθύς, στέρεος ή εύθραυστος.  Πολιτικά, η ύπαρξη της µεσαίας τάξης διασφαλίζει την αποδοκιµασία των άκρων, ενισχύει τις πολιτικές δυνάµεις της συναίνεσης και της συνεννόησης, αφαιρεί εκρηκτική ύλη από την κοινωνική διαπάλη καθώς µπορεί να παίξει και το ρόλο του αµορτισερ, εκτονώνοντας πιέσεις και απαιτεί ως αναγκαία συνθήκη ευηµερίας και ανάπτυξης τη σταθερότητα, την οµαλότητα, τη συνέχεια και την πρόοδο – κυρίως ως αύξηση της κατανάλωσης.

Τι κάνει η σηµερινή κυβέρνηση;

Η σηµερινή κυβέρνηση υλοποιεί έναν σχεδιασµό βασισµένο στο στενό κοµµατικό συµφέρον χωρίς να εξετάζει τις προοπτικές της χώρας. Μόνο όπου και όταν αυτές διασταυρώνονται µε το στενό δικό της συµφέρον υπάρχει πιθανότητα να πράξει ορθά. Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ ενεργεί και πολιτεύεται µε στόχο την συνέχιση της υποστήριξης από απολύτως συγκεκριµένες οµάδες της κοινωνίας, στην προσπάθειά της να παραµείνει σε θέσεις εξουσίας ή αξιωµατικής αντιπολίτευσης.  Στοχεύει όπως είδαµε ρητά στη στήριξη των κατώτερων οικονοµικά στρωµάτων µέσα από µία ατελέσφορη επιδοµατική πολιτική και στη στήριξη εκείνων των τµηµάτων της µεταπολιτευτικής µεσαίας τάξης που ευνοήθηκαν και ευνοούνται από το παρόν status quo, καθώς είτε επλήγησαν λιγότερο είτε καθόλου από την οικονοµική κρίση. Φοβικοί insiders και αποµεινάρια της άλλοτε µεγάλης µεσαίας τάξης και οικονοµικά αδύναµοι διαµορφώνουν την πολιτική και κοµµατική συµµαχία του σχηµατισµού ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ.  Και αν για τα αδύναµα στρώµατα το καρότο είναι τα διάφορα επιδόµατα, για τους insiders της µεσαίας τάξης είναι το κλείσιµο του µατιού µε ρυθµίσεις στον αντίποδα του µνηµονίου. Ρυθµίσεις, εξυπηρετήσεις, προσλήψεις, χάρες, µείωση ωραρίου, αποκήρυξη πραγµατικής αξιολόγησης, δέσµευση για µηδενικές απολύσεις, εκπλήρωση συνδικαλιστικών και συντεχνιακών αιτηµάτων – κάτω από το ραντάρ – είναι η υπόσχεση της εξουσίας. «Ψηφίστε εµάς που σας εξυπηρετούµε και όσο µπορούµε νοιαζόµαστε για σας και τα συµφερόντά σας γιατί αν έρθουν άλλοι θα χάσετε και αυτά.» Αυτή όµως δεν είναι µία συµµαχία που µπορεί να οδηγήσει τη χώρα στο επιθυµητό µέλλον. Είναι συµµαχία διατήρησης, είναι συµµαχία τροχοπέδη, είναι συµµαχία και πολιτική υπέρ των λίγων.

*Ο κ. Παπουτσής είναι πολιτικός αναλυτής

Ακολουθήστε τη Karfitsa στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις από τη Θεσσαλονίκη, την Ελλάδα και τον κόσμο.