Τη «βελούδινη» αντιμετώπιση του διαρκούς κατακερματισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που έχει κίνδυνο μέχρι και στην ανατροπή του οράματος περί συνοχής, μελετούν οι ερευνητές του ESPON. Του ευρωπαϊκού δικτύου παρακολούθησης της εδαφικής συνοχής και ανάπτυξης στις περιφέρειες της Ευρώπης, που αποτυπώνει και προτείνει σχεδιάζοντας λειτουργικές λύσεις ανάπτυξης. Με σχέδιο για μία πιο πράσινη και περισσότερο κοινωνική Ευρώπη, πάντα στη βάση των τεχνολογικών αλλαγών της ψηφιακής μετάβασης. Ειδικά, όμως, με υπέρβαση των παραδοσιακών διοικητικών συνόρων, τόσο των περιφερειών όσο και των περιοχών διαφόρων χωρών.
Αποστολή στο Ελσίνκι: ΚΩΣΤΑΣ ΚΑΝΤΟΥΡΗΣ
Στο σεμινάριο που οργάνωσε το ESPON στο κέντρο του Ελσίνκι το διήμερο 27 και 28 Νοεμβρίου, παρουσιάστηκε η ερευνητική ατζέντα του προγράμματος για το 2020, ενώ παράλληλα ερευνητές και φορείς πολιτικής παρουσίασαν συμπεράσματα μελετών και σκέψεις για το ευρωπαϊκό μέλλον. Στις δύο θεματικές –κοινωνία και τεχνολογία– οι οργανωτές πρόκριναν την Ευρώπη του αύριο, μία πιο «έξυπνη» Ευρώπη,  πιο κοινωνική, πράσινη Ευρώπη, μία Ευρώπη κοντά στους πολίτες και ειδικά συνδεδεμένη μεταξύ  περιφερειών. Σε επίπεδο νέας εποχής η ενεργειακή και η ψηφιακή μετάβαση στήριξε τη βάση της παρουσίασης των ερευνών, όπως είναι η ανάπτυξη της κυκλικής οικονομίας και η κατάσταση με τη στέγαση.
«Σας χρειαζόμαστε όλους», επανέλαβε αρκετές φορές η Λετονή διευθύντρια του ESPON Ιλόνα Ραούγκζε (Ilona Raugze). Μπορεί η ίδια να απευθυνόταν με αυτή τη φράση στο εσωτερικό ακροατήριο του Δικτύου και στα στελέχη του, ωστόσο το μήνυμα έφτανε σε κάθε άκρη της διευρυμένης ΕΕ. «Πρέπει να συνδέονται οι περιφέρειες μεταξύ τους ανεξάρτητα από τα διοικητικά σύνορα», είπε χαρακτηριστικά ανοίγοντας τις εργασίες του πετυχημένου σεμιναρίου.
«Η Ευρώπη κατακερματίζεται συνεχώς και οι διαφορές διευρύνονται. Μάλιστα εντοπίζονται περισσότερο μεταξύ περιφερειών, δήμων και γειτόνων παρά μεταξύ χωρών», παρατήρησε αργότερα ο κεντρικός παρουσιαστής της DW Τέρι Μάρτιν (Terry Martin), ο οποίος ανέλαβε να παρουσιάσει την ατζέντα του 2020 του ESPON. «Ο κίνδυνος η γεωγραφική δυσαρέσκεια να μετατραπεί σε πολιτική αστάθεια είναι ορατός», συμπλήρωσε ο ίδιος αναφερόμενος στις προκλήσεις της νέας περιόδου. Ωστόσο, ο προβληματισμός διαδέχεται την αισιοδοξία καθώς, όπως εξήγησε, οι ευκαιρίες είναι μεγαλύτερες. «Αυξάνεται η υποστήριξη σε προσαρμοσμένες προσεγγίσεις που βασίζονται σε τόπους και όχι «τυφλές» πολιτικές», είπε χαρακτηριστικά.
Αναζητώντας μία Ευρώπη που θα βρίσκεται κοντά στους πολίτες, οι ερευνητές του ESPON προωθούν προτάσεις και έργα για μεγαλύτερη συνεργασία μεταξύ των περιφερειών, ειδικά εάν αυτές βρίσκονται σε διαφορετικά κράτη. Εδαφικές δομές που αγνοούν τα διοικητικά σύνορα, είναι πιο ανοιχτές σε αλλαγές εφ’ όσον δικτυωθούν μεταξύ τους», σημειώνεται στην ατζέντα του ESPON. «Είναι απαραίτητη η στροφή από εδαφική σε λειτουργική διακυβέρνηση ή  μίγμα αυτών των δύο, που θα εστιάζεται στα δίκτυα και όχι στις παραδοσιακές διοικητικές δομές», τονίζεται στην πρόταση προς τους φορείς πολιτικής.
Το χάσμα βορρά – νότου
Οι χάρτες πάντως που παρουσιάστηκαν στο σεμινάριο του ESPON αποτυπώνουν τις δύο ταχύτητες στην ανάπτυξη της Ευρώπης και ειδικά στην ευκολία προσαρμογής στις νέες συνθήκες. Την ώρα δηλαδή που στο workshop για τη συνδεσιμότητα της Ευρώπης αναλύθηκε μέχρι και πώς θα μειωθούν οι χρόνοι αναμονής των πεζών στις στάσεις των τρένων, στη νότια Ευρώπη, στην Ελλάδα κυρίως, τα τρένα υπολειτουργούν. Ειδικά οι διαδρομές μεταξύ χωρών σε αυτό το κομμάτι της Ένωσης δεν υπάρχουν.
Ενδεικτικό είναι ότι στην καινοτομία, ο ευρωπαϊκός χάρτης αποτυπώνει 38 περιφέρειες που έχουν τον τίτλο του «οδηγού καινοτομίας» και όλες βρίσκονται στην κεντρική και στη βόρεια Ευρώπη. Ακολουθούν 73 δυνατά καινοτόμες περιφέρειες που βρίσκονται στην ίδια περιοχή και μετά είναι 97 ενισχυτικά καινοτόμες, που αρχίζουν και εξαπλώνονται στη νότια και στην κεντροανατολική πλευρά του ευρωπαϊκού χάρτη. Στην τελευταία θέση βρίσκονται 30 μέτρια καινοτόμες περιοχές, όλες στην ανατολική  Ευρώπη.
Όπως και στους δείκτες της ανταγωνιστικότητας που σχετίζονται με την οικονομία της γνώσης. Στις θέσεις της υψηλής ανταγωνιστικότητας που βασίζεται στην οικονομία της γνώσης βρίσκονται περιφέρειες σε βορειοδυτική και κεντρική Ευρώπη, στους δείκτες της ανταγωνιστικότητας που σχετίζεται με την οικονομία και αποτελούν  τη δεύτερη κατηγορία είναι περιφέρειες στη βόρεια και στην κεντρική Ευρώπη και οι δείκτες κατηφορίζουν στον χάρτη. Η λιγότερη ανταγωνιστικότητα με δυναμική στην οικονομία της γνώσης εντοπίζονται στη δυτική Ευρώπη, ενώ η λιγότερη ανταγωνιστικότητα με χαμηλές επιπτώσεις στην οικονομία της γνώσης είναι στη νότια Ευρώπη.
Η διαφορά ταχυτήτων αποτυπώνεται και στον χάρτη των ενεργειακών δικτύων, όπως αποτυπώθηκε στην έρευνα των μελών του ESPON για πιο πράσινη Ευρώπη με χαμηλότερες εκπομπές άνθρακα. Τα μονολειτουργικά δίκτυα ενέργειας εντοπίζονται σε περιφέρειες της βόρειας Ευρώπης, τα διλειτουργικά σε κεντρική και δυτική και τα πολυλειτουργικά δίκτυα σε κεντροδυτική και νοτιοανατολική Ευρώπη.
Πρόταση των ερευνητών, ειδικά στην ψηφιακή μετάβαση, είναι η ανάπτυξη να βασιστεί στο μοτίβο της φυσικής προσβασιμότητας,  δηλαδή ο πυρήνας να είναι η περιφέρεια για την ψηφιακή συνδεσιμότητα. Η εικόνα πάντως στην περιοχή μας είναι απογοητευτική. Σε Ελλάδα, Βουλγαρία και Ρουμανία η ευρυζωνική κάλυψη του ίντερνετ στα νοικοκυριά βρίσκεται κάτω από το επίπεδο του 75%, όταν σε Φινλανδία, Νορβηγία, Γερμανία και Αγγλία ξεπερνούν το 90%.
ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ