Η εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ στην προεδρία των Ηνωμένων Πολιτειών έθεσε ένα δίλημμα που ανατρέχει σε αρχαίες φιλοσοφικές ιδέες για τη σύνδεση ευφυΐας με «παράνοια» ή ακραία συμπεριφορά.
Η συζήτηση που ανακύπτει δεν είναι πρωτοφανής, καθώς από την αρχαιότητα υπήρξε η άποψη ότι η εξαιρετική ευφυΐα ή ταλέντο μπορεί να συνοδεύεται από μελαγχολία, παρορμητικότητα ή ακόμα και ακραίες τάσεις. Αυτή η θεώρηση δεν απέχει από τις αντιφατικές απόψεις για τον Τραμπ. Ήταν ο «έξυπνος και αντισυμβατικός» ηγέτης που χρειάζονταν οι Αμερικανοί ή ένας ηγέτης επικίνδυνος, που κινείται με βάση το δικό του, προσωπικό σύστημα αξιών και παρορμήσεων;
Η υποστήριξη του Τραμπ βασίστηκε στην αμεσότητα και τον αντισυμβατικό του λόγο, στοιχεία που τον έκαναν να ξεχωρίσει από τους κλασικούς πολιτικούς. Οι οπαδοί του τον είδαν ως έναν ευφυή και ειλικρινή άνθρωπο που έλεγε ό,τι σκέφτονταν πολλοί, αλλά κανένας πολιτικός δεν τολμούσε να εκφράσει ανοιχτά. Με ρητορική που καταφέρνει να αγγίξει συναισθηματικά θέματα όπως η μετανάστευση και η οικονομική ανασφάλεια, ο Τραμπ μίλησε κατευθείαν στην «καρδιά» των ανθρώπων που αισθάνονταν εγκαταλελειμμένοι από την κεντρική εξουσία και το πολιτικό κατεστημένο. Ωστόσο, ταυτόχρονα, αρκετές από τις κινήσεις του έδειχναν έναν ηγέτη που δεν δίσταζε να επιτίθεται σφοδρά στους επικριτές του και να απορρίπτει την πολιτική ορθότητα.
Πέρα από τις πολιτικές του απόψεις, η «παράνοια» ως χαρακτηρισμός του Τραμπ προκύπτει και από την προσωπικότητα και τη δημόσια συμπεριφορά του. Οι επικριτές του τον βλέπουν ως έναν παρορμητικό και εγωκεντρικό ηγέτη που προτιμά τη σύγκρουση αντί για τη διαπραγμάτευση και που έχει την τάση να απαξιώνει θεσμούς που δεν εξυπηρετούν τα άμεσα συμφέροντά του. Πολλοί φοβούνται ότι οι ιδέες του στηρίζονται περισσότερο σε προσωπικά πάθη και σε μια παρεξηγημένη εικόνα δύναμης, παρά σε μια ισχυρή πολιτική ιδιοφυία που σχεδιάζει μακροπρόθεσμα. Η συχνή εχθρότητά του προς τα μέσα ενημέρωσης, καθώς και η εμμονή του με τις επιτυχίες και τα ποσοστά του, προκαλούν ερωτήματα σχετικά με το αν προτάσσει την προσωπική του εικόνα και την προσωπική του «αφήγηση» έναντι του εθνικού συμφέροντος.
Η άποψη ότι οι ιδιοφυείς συχνά συνοδεύονται από «σκοτεινές» πλευρές, όπως μελαγχολία ή ακραία συναισθήματα, έχει τις ρίζες της στον Αριστοτέλη και άλλους φιλοσόφους της αρχαιότητας, όπως ο Πλάτων και ο Δημόκριτος. Οι μελαγχολικοί, όπως υποστήριζαν, έχουν την ικανότητα να βλέπουν βαθύτερα και να προβλέπουν με μεγαλύτερη ακρίβεια το μέλλον, αλλά μπορεί να παρασύρονται από παρορμήσεις και συναισθηματικά άκρα. Σε αυτήν τη λογική, μπορεί κανείς να ισχυριστεί ότι ο Τραμπ είχε την ένταση και το πάθος να φέρει αλλαγές στην πολιτική σκηνή. Το ερώτημα, ωστόσο, παραμένει αν αυτό το πάθος είχε στρατηγική ή αν ήταν αποτέλεσμα μιας «μανιακής» προσέγγισης.
Τελικά, οι Αμερικανοί επέλεξαν τον Τραμπ με την πεποίθηση ότι φέρει μια νέα πνοή – ένα συστατικό που συχνά αποδίδεται σε ηγέτες με κάποια δόση «παραφροσύνης». Η πρόκληση για τον ίδιο και την αμερικανική κοινωνία είναι να αποδείξουν αν οι «παράλογες» αυτές πτυχές θα τον οδηγήσουν σε μια καταστροφική πορεία ή αν όντως κρύβουν μια μεγαλύτερη πολιτική ιδιοφυΐα που στοχεύει σε ουσιαστική μεταρρύθμιση.
Ο Τραμπ είναι μια φιγούρα που συνεχίζει να διχάζει και να προκαλεί. Η «παράνοια» και η «ιδιοφυία» είναι δύο έννοιες που συχνά συγχέονται και διασταυρώνονται. Ίσως η αλήθεια βρίσκεται κάπου ανάμεσα, στο σημείο όπου το όραμα του αντισυμβατικού ηγέτη μπορεί να οδηγήσει είτε σε αναγέννηση είτε σε καταστροφή, όπως έχει συμβεί πολλές φορές στην ιστορία της πολιτικής.
ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ ΤΗΣ KARFITSA
