Η κλιμάκωση της κρίσης στο Κασμίρ τον Μάιο του 2025 δεν αποτέλεσε έκπληξη για όσους παρακολουθούν τη γεωπολιτική δυναμική της Νότιας Ασίας. Η αιματηρή επίθεση στο Πάχαλγκαμ και η επιχείρηση “Sindoor” της Ινδίας, που προκάλεσε αντίποινα από το Πακιστάν, επιβεβαιώνουν πως η πιο στρατιωτικοποιημένη ζώνη στον πλανήτη παραμένει εν δυνάμει πυροκροτητής μιας σύγκρουσης με παγκόσμιες συνέπειες.
Η Ιστορική Ρίζα της Διαμάχης
Η διαίρεση της Ινδίας και του Πακιστάν το 1947, με βάση θρησκευτικά και εθνοτικά κριτήρια, άφησε ανοιχτή την υπόθεση του πριγκιπάτου του Τζαμού και Κασμίρ. Παρά την πλειοψηφία μουσουλμάνων, ο Ινδουιστής μαχαραγιάς υπέγραψε την προσχώρηση στην Ινδία μετά από πακιστανική εισβολή, ενεργοποιώντας τη στρατιωτική εμπλοκή του Νεχρού. Έκτοτε, το Κασμίρ έχει αποτελέσει το πεδίο τεσσάρων πολέμων και αναρίθμητων ένοπλων επεισοδίων.
Η συμφωνία του Σίμλα (1972) και η δημιουργία της “Γραμμής Ελέγχου” δεν έλυσαν το πρόβλημα, αλλά το τυποποίησαν. Η είσοδος των δύο χωρών στο πυρηνικό κλαμπ μετά το 1998 προσέθεσε ένα επικίνδυνο επίπεδο στο ρίσκο οποιασδήποτε σύγκρουσης.
Η Αντίληψη των Δύο Πλευρών
Για την Ινδία, το Κασμίρ αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της επικράτειάς της και η διατήρησή του ενισχύει τη φιλοσοφία ενός πολυθρησκευτικού και ενιαίου κράτους. Η απόφαση της κυβέρνησης Μόντι το 2019 να αφαιρέσει το ειδικό καθεστώς του Κασμίρ είχε στόχο την πλήρη ενσωμάτωσή του στην ινδική διοίκηση, αλλά επέφερε διεθνείς επικρίσεις και ένταση με την Ισλαμαμπάντ.
Το Πακιστάν, αντίθετα, θεωρεί το Κασμίρ “κατεχόμενο έδαφος” και διακηρύσσει πως πρέπει να ενωθεί με το πακιστανικό κράτος στο πλαίσιο της αρχής “ένα έθνος για όλους τους μουσουλμάνους της Ινδίας”. Η υποστήριξη παραστρατιωτικών οργανώσεων από πακιστανικά εδάφη αποτελεί χρόνια πρακτική, αν και η επίσημη κυβέρνηση το αρνείται.
Ο Πυρηνικός Παράγοντας και ο Κίνδυνος Εξάπλωσης
Με πάνω από 180 πυρηνικές κεφαλές έκαστη πλευρά, η κρίση του 2025 επαναφέρει το ερώτημα για το κατά πόσον μπορεί να υπάρξει ελεγχόμενη σύγκρουση. Οι αεροπορικές επιδρομές της Ινδίας και οι πακιστανικοί ισχυρισμοί για κατάρριψη μαχητικών κλιμακώνουν το διακύβευμα.
Η Κίνα, ως στρατηγικός εταίρος του Πακιστάν και βασικός παίχτης στην Ασία, καταδίκασε τις ινδικές επιχειρήσεις, διαμορφώνοντας ήδη ένα πλέγμα συγκλίσεων που παραπέμπει σε έναν ευρύτερο ψυχροπολεμικό ανταγωνισμό.
Ο Ρόλος της Δύσης και το Διπλωματικό Κενό
Η Ουάσινγκτον έχει καλέσει σε αυτοσυγκράτηση, όπως και ο ΟΗΕ, όμως η απουσία δομημένου διαλόγου εδώ και σχεδόν μια δεκαετία δυσχεραίνει τις διπλωματικές παρεμβάσεις. Η τελευταία απόπειρα σοβαρής διμερούς επαφής χρονολογείται το 2016.
Η Ε.Ε. τηρεί ουδέτερη στάση, περιοριζόμενη σε εκκλήσεις, ενώ η Ρωσία διατηρεί σχέσεις με αμφότερες τις πλευρές. Η διεθνής κοινότητα αδυνατεί να ασκήσει συντονισμένη πίεση, την ώρα που ο κίνδυνος ανεξέλεγκτης σύρραξης αυξάνεται.
Το Κασμίρ δεν είναι απλώς μια διμερής διένεξη. Είναι κόμβος νερού, συμβόλου και στρατηγικού ελέγχου. Κάθε ανάφλεξη μπορεί να συμπαρασύρει μεγάλες δυνάμεις και να οδηγήσει σε ανεξέλεγκτες καταστάσεις.
Η Ινδία και το Πακιστάν χρειάζονται, περισσότερο από ποτέ, έναν δίαυλο επικοινωνίας με τη διαμεσολάβηση τρίτων. Η παγκόσμια σταθερότητα δεν αντέχει ακόμη μια μετωπική κρίση με πυρηνική απειλή. Το 2025 θα κριθεί και από την ικανότητα της διεθνούς κοινότητας να διαχειριστεί τον πιο επικίνδυνο διμερή ανταγωνισμό του πλανήτη.
