«Το πρώτο πρόβλημα για την Ευρωπαϊκή Ένωση ως πολιτική οντότητα είναι το υπαρξιακό», τόνισε ο ομότιμος καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου, πρώην αντιπρόεδρος της κυβέρνησης και πρώην υπουργός Εξωτερικών, Ευάγγελος Βενιζέλος, μιλώντας στη Διάσκεψη των Κοσμητόρων Νομικών Σχολών από τα Δυτικά Βαλκάνια και τη Μολδαβία, που πραγματοποιήθηκε σήμερα το πρωί στη Θεσσαλονίκη, με πρωτοβουλία της Νομικής Σχολής του ΑΠΘ και με στόχο τη διαμόρφωση πλαισίου διαρκούς συνεργασίας των Νομικών Σχολών, προκειμένου το δίκτυο αυτό να αποτελέσει μοχλό επιτάχυνσης της ευρωπαϊκής διεύρυνσης, μέσα και από την ίδρυση κοινού προγράμματος μεταπτυχιακών σπουδών.
«Το πρώτο πρόβλημα σήμερα, είναι το πρόβλημα της ευρωπαϊκής ασφάλειας», είπε ο κ. Βενιζέλος, εξηγώντας ότι «μετά την εκλογή του Προέδρου Τραμπ και μετά την παγκόσμια εμπειρία των τελευταίων οκτώ μηνών για την Ευρωπαϊκή Ένωση, αυτή είναι η πρώτη προτεραιότητα». «Είναι πολύ δύσκολο να μιλήσει κανείς σήμερα για την Ευρωπαϊκή Ένωση ως μία πραγματική παγκόσμια πολιτική και στρατιωτική οντότητα» και «από αυτήν την άποψη, η πρώτη προτεραιότητα για την Ευρωπαϊκή Ένωση και για τα κράτη-μέλη της είναι να επιλύσουν αυτό το ιστορικό και υπαρξιακό πρόβλημα», ενώ «το εγχείρημα της διεύρυνσης έρχεται σε δεύτερο στάδιο».
Όπως παρατήρησε, «τα κράτη μέλη αναγνωρίζουν ότι η νέα ιστορική εποχή στην οποία έχουμε εισέλθει απαιτεί την επιτάχυνση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης σε τομείς πολύ πέραν της ενιαίας αγοράς -συμπεριλαμβανομένων των ίδιων πόρων, της κοινής έκδοσης χρέους για τη χρηματοδότηση προγραμμάτων ζωτικής σημασίας και, πάνω απ’ όλα, της ευρωπαϊκής ασφάλειας και άμυνας, που έχουν πλέον καταστεί υπαρξιακές προτεραιότητες για την ΕΕ», παρόλα αυτά «η αντίσταση στο όνομα της εθνικής κυριαρχίας υπάρχει και είναι βαθιά ριζωμένη στις αντιλήψεις των ευρωπαϊκών κοινωνιών», και επίσης «υπάρχουν ουσιαστικές διαφωνίες σχετικά με κρίσιμες επιλογές που συνδέονται με μείζονες διεθνείς προκλήσεις, όπως οι εξελίξεις στη Μέση Ανατολή, ιδίως στη Γάζα, ο πόλεμος στην Ουκρανία, η στάση απέναντι στη Ρωσία και την Κίνα, και η διεξαγωγή του διατλαντικού διαλόγου».
«Την ίδια στιγμή, η ευρωπαϊκή δημοκρατία στοιχειώνεται από τον φόβο που προκαλεί η άνοδος της Άκρας Δεξιάς και η πολιτική αστάθεια σε μεγάλες ευρωπαϊκές χώρες», παρά ταύτα, «η επιτάχυνση και η εμβάθυνση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης συνιστούν ιστορική αναγκαιότητα, που αναγνωρίζεται από την ευρεία πλειοψηφία των κρατών-μελών και των ευρωπαϊκών πολιτικών δυνάμεων», σημείωσε ο κ. Βενιζέλος και προσέθεσε: «Το πραγματικό ερώτημα είναι εάν σε αυτήν τη ιστορική συγκυρία και υπό το φως της πρόκλησης της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, η προοπτική της διεύρυνσης της ΕΕ με την ένταξη των Δυτικών Βαλκανίων και της Μολδαβίας παραμένει ανοιχτή και βιώσιμη. Η Ευρωπαϊκή Ένωση αντιλαμβάνεται την περιοχή ως αναπόσπαστο μέρος της Ευρώπης και αναγνωρίζει ότι, πέρα από κάθε άλλο λόγο, η ίδια η ευρωπαϊκή ασφάλεια απαιτεί τη διεύρυνση. Ωστόσο, την ίδια στιγμή, η διαδικασία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης πρέπει επίσης να επιταχύνει την ένταξη νέων κρατών, ακόμη και μικρών ή μεσαίων κρατών».
Σχετικά με τις υποψήφιες προς ένταξη χώρες, σε άλλο σημείο της παρέμβασής του υποστήριξε ότι οι ίδιες είναι πολύ σημαντικό να καλλιεργούν σταθερά «την προοπτική της ένταξης μέσω της αφομοίωσης, της υιοθέτησης, και ίσως της πρόωρης υιοθέτησης του λεγόμενου κοινοτικού κεκτημένου – όχι για τυπικούς λόγους, όχι κεφάλαιο προς κεφάλαιο, όχι στο πλαίσιο των ενταξιακών διαπραγματεύσεων και σύμφωνα με το πρωτόκολλο αυτού του τύπου των διαπραγματεύσεων, αλλά για σημαντικούς πολιτικούς, ιστορικούς και γεωπολιτικούς λόγους», καθώς «αυτό αποτελεί ένα ιστορικό ζήτημα, όχι μόνο για τις τρέχουσες κυβερνήσεις της Βαλκανικής Χερσονήσου και της Μολδαβίας, αλλά και για τις ίδιες τις κοινωνίες, για τις εθνικές κοινωνίες».
Στο πλαίσιο αυτό, παρατήρησε ότι «είναι πολύ δύσκολο να κατανοήσει κανείς τις πραγματικές ιστορικές, τις βαθύτερες και ουσιαστικές φωνές που αναδύονται από τις ευρωπαϊκές κοινωνίες και τις κοινωνίες των υποψηφίων χωρών», εξηγώντας ότι «αρνητικό και αντιπαραγωγικό προοίμιο στη συζήτηση συνιστούν η κρίση της πολιτικής εκπροσώπησης, η δυσκολία κατανόησης της νέας κοινωνικής διαστρωμάτωσης, η βαλκανική χερσόνησος ως πεδίο ιστορικών αντιφάσεων», αναγνωρίζοντας πως «είναι πολύ δύσκολο για εμάς -σε πολιτικό επίπεδο πρώτα απ’ όλα, αλλά και σε επίπεδο κοινωνίας των πολιτών, σε επίπεδο ακαδημαϊκών κοινοτήτων- να συζητήσουμε ανοιχτά, χωρίς το ιστορικό βάρος, χωρίς τα ιστορικά συμπλέγματα και χωρίς στερεότυπα, την πραγματική κατάσταση». Η αντίφαση αυτή, όπως εκτίμησε, «αίρεται εάν οι υποψήφιες χώρες αποδείξουν ότι αφομοιώνουν πραγματικά το κοινοτικό κεκτημένο, ότι ευθυγραμμίζονται ουσιαστικά με τα πρότυπα του ευρωπαϊκού κράτους δικαίου και ότι με ευρεία εσωτερική συναίνεση συμμερίζονται τη στρατηγική ευρωπαϊκή οπτική για την ασφάλεια, την άμυνα και τη λειτουργία και ισορροπία του ευρωατλαντικού άξονα».
Ο κ. Βενιζέλος εστίασε και στην ανάγκη «να ξεκαθαρίσουμε και στη συνέχεια να ενοποιήσουμε τη στάση μας σχετικά με τις σχέσεις με τη Ρωσία και τη ρωσική παρέμβαση στα πολιτικά συστήματα των Βαλκανίων», κάνοντας ιδιαίτερη αναφορά στις αυριανές εκλογές στη Μολδαβία. «Αναμένουμε το αποτέλεσμά τους, την έκφραση μίας σαφούς βούλησης του μολδαβικού λαού, όχι μόνο για τον σχηματισμό της επόμενης κυβέρνησης, αλλά για την πραγματική ιστορική ταυτότητα της χώρας και τον ιστορικό και γεωπολιτικό της προσανατολισμό», τόνισε.
Ο νομικός ως θεματοφύλακας του Κράτους Δικαίου
Στις συνθήκες που έχουν διαμορφωθεί ο κ. Βενιζέλος υπογράμμισε ότι ο ρόλος των νομικών και πρωτοβουλιών της ακαδημαϊκής κοινότητας όπως αυτή της Νομικής Σχολής του ΑΠΘ, είναι ιδιαιτέρως σημαντικός. «Από αυτήν την άποψη, η συγκυρία είναι πολύ σημαντική και ιδιαιτέρως κατάλληλη για μια σπουδαία ακαδημαϊκή πρωτοβουλία όπως η δική σας, για την οργάνωση αυτού του δικτύου νομικών σχολών», τόνισε, παραπέμποντας στον Γάλλο πολιτικό στοχαστή και ιστορικό Αλεξίς ντε Τοκβίλ, που «στο μνημειώδες έργο του ”Η Δημοκρατία στην Αμερική”, εξηγούσε ότι το νομικό επάγγελμα πρέπει να λειτουργεί ως θεματοφύλακας της δημοκρατίας και του κράτους δικαίου, ως γέφυρα ανάμεσα στην κοινωνία και τη δημοκρατική δυναμική που αυτή παράγει», αναγνωρίζοντας, επιπρόσθετα, ότι «το πλαίσιο μέσα στο οποίο κινείται σήμερα ο Ευρωπαίος νομικός είναι πολύ πιο σύνθετο από εκείνο μέσα στο οποίο λειτουργούσε ο Αμερικανός νομικός την εποχή του Τοκβίλ».
«Ο Ευρωπαίος νομικός κινείται στο περίπλοκο πολυεπίπεδο θεσμικό πλαίσιο που συγκροτείται από τρεις αυτοαναφορικές έννομες τάξεις οι οποίες οφείλουν να συνυπάρχουν -την εθνική έννομη τάξη που θεμελιώνεται στο εθνικό σύνταγμα, τη διεθνή έννομη τάξη, ιδίως την ΕΣΔΑ και την έννομη τάξη της ΕΕ, η οποία πρέπει να διαχειρίζεται τη σχέση της όχι μόνο με το εθνικό δίκαιο κάθε κράτους μέλους, αλλά και με το διεθνές δίκαιο, συμπεριλαμβανομένης της Ευρωπαϊκής Σύμβασης και του διεθνούς οικονομικού δικαίου», διευκρίνισε, υποστηρίζοντας πως «ο πολυεπίπεδος συνταγματισμός, η ερμηνεία, ο αμοιβαίος σεβασμός, η αλληλοπεριχώρηση των εννόμων τάξεων και -αν μου επιτρέπεται να προσθέσω τη δική μου θεωρητική πρόταση περί του λεγόμενου ενισχυμένου Συντάγματος- είναι θεωρητικά σχήματα που έχουν σε μεγάλο βαθμό υιοθετηθεί από τη νομολογία και τα οποία επιτρέπουν την επίλυση των πρακτικών προβλημάτων που συνεχώς ανακύπτουν».
«Για τους νέους νομικούς από τα Δυτικά Βαλκάνια και τη Μολδαβία, η συστηματική ενασχόληση με αυτά τα ζητήματα αποτελεί, κατά κάποιον τρόπο, γνωσιολογική προϋπόθεση για την αφομοίωση του κοινοτικού κεκτημένου στη νομοθεσία, τη νομολογία και τη διοικητική πρακτική των υποψηφίων χωρών. Ένα αξιόπιστο κοινό μεταπτυχιακό πρόγραμμα, όπως αυτό που προετοιμάζεται, μπορεί να αποτελέσει σημείο αναφοράς και να εκπληρώσει ακαδημαϊκούς στόχους μέσα σε εξαιρετικά κρίσιμες ιστορικές συνθήκες», κατέληξε ο κ. Βενιζέλος.
Ν.Παπαϊωάννου: Το υπουργείο θα υποστηρίξει κάθε επόμενο βήμα του Δικτύου νομικών Σχολών
Τη διαβεβαίωση ότι το Υπουργείο Παιδείας θα σταθεί αρωγός σε κάθε επόμενο βήμα εμβάθυνσης της συνεργασίας των νομικών σχολών, που ξεκίνησε στη Θεσσαλονίκη με πρωτοβουλία της Νομικής Σχολής του ΑΠΘ, έδωσε, απευθύνοντας χαιρετισμό στις εργασίες της Διάσκεψης, ο αρμόδιος για την Ανώτατη Εκπαίδευσης υφυπουργός Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού, Νίκος Παπαϊωάννου. Μάλιστα, προανήγγειλε ότι ο «νομικός» ψηφιακός βοηθός διδασκαλίας για τη Νομική του ΑΠΘ, που βασίζεται σε τεχνολογία Τεχνητής Νοημοσύνης και σχεδιάζεται να αξιοποιηθεί και στο πλαίσιο της διαρκούς συνεργασίας των βαλκανικών σχολών, θα λειτουργήσει ως πιλότος για την αξιοποίηση αντίστοιχων εργαλείων ΤΝ στην εκπαιδευτική διαδικασία, κάτι που θα εξειδικευτεί και σε μνημόνιο συνεργασίας, που θα υπογραφεί σύντομα. «Το Υπουργείο Παιδείας θα σας στηρίξει σε όλα τα επόμενα βήματά για να εδραιώσετε και να καταστήσετε βιώσιμες αυτού του είδους τις δραστηριότητες», τόνισε ο κ. Παπαϊωάννου.
Ο κοσμήτορας της Νομικής Σχολής, καθηγητής Παναγιώτης Γκλαβίνης διευκρίνισε ότι ο ψηφιακός βοηθός διδασκαλίας «EU Law Agent», παρουσιάστηκε στους κοσμήτορες των βαλκανικών χωρών, αφότου παραμετροποιήθηκε το γλωσσικό μοντέλο στη διδασκαλία του ευρωπαϊκού δικαίου. «Έδειξαν μεγάλο ενδιαφέρον για αυτήν την εφαρμογή», επισήμανε ο κ. Γκλαβίνης, προσθέτοντας ότι ήδη υπήρξε χορηγός που εκδήλωσε ενδιαφέρον «να χρηματοδοτήσει μια ετήσια συνδρομή για όλες τις σχολές στην εφαρμογή τεχνητής νοημοσύνης για τη διδασκαλία του ευρωπαϊκού δικαίου, ώστε να το αναπτύξουμε μαζί».
Τις εργασίες του ανοιχτού μέρους της Διάσκεψης έκλεισε ο πρύτανης του ΑΠΘ, καθηγητής Κυριάκος Αναστασιάδης, εκφράζοντας τη βούληση η πρωτοβουλία της Νομικής Σχολής να συνεχιστεί και να αναβαθμιστεί. Στόχος, όπως εξήγησε, είναι η δημιουργία ενός σταθερού και βιώσιμου δικτύου των Νομικών Σχολών, «αλλά θα έλεγα ότι αυτό μπορεί να επεκταθεί και σε επίπεδο πανεπιστημίων» και ενδεχομένως μέσα από «ένα δίκτυο μεταξύ πρυτάνεων και αντιπρυτάνεων, ώστε να δούμε πώς μπορούμε να προχωρήσουμε την προσπάθεια που ξεκίνησε».
