Πόσοι νέοι ενημερώνονται πραγματικά; Πόσοι αφιερώνουν
χρόνο για να κατανοήσουν μια είδηση πέρα από τον τίτλο;
Ζούμε σε μια εποχή, όπου η ενημέρωση έχει μετατραπεί σε καταναλωτικό προϊόν στιγμής, όπου οι νέοι διαμορφώνουν άποψη μέσα από αλγορίθμους και σύντομα βίντεο. Σε αυτό το περιβάλλον, η κριτική ανάγνωση των ειδήσεων δεν είναι πολυτέλεια — είναι απαραίτητη δεξιότητα ζωής.
Του Νίκου Σ. Παναγιώτου*
Η συνεχής ροή πληροφοριών, η ταχύτητα και ο κατακερματισμός της προσοχής δημιουργούν μια γενιά που συχνά αποφεύγει την ενημέρωση (news avoidance). Κι όμως, η δημοκρατία χρειάζεται πολίτες που γνωρίζουν, που κατανοούν, που μπορούν να διακρίνουν.
Το πρόγραμμα «Καλλιεργώντας Κριτικούς Αναγνώστες», που αναπτύχθηκε από το Υπουργείο Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού και τη Γενική Γραμματεία Επικοινωνίας και Ενημέρωσης, και υλοποιείται από το Εργαστήριο Ειρηνευτικής Δημοσιογραφίας (Peace Journalism Lab) του Τμήματος Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, επιχειρεί να κάνει ακριβώς αυτό: να επαναφέρει την ενημέρωση εκεί όπου πρέπει να ανήκει — στο σχολείο.
Πρόκειται για ένα καινοτόμο πρόγραμμα, μοναδικό σε ευρωπαϊκό επίπεδο, που φέρνει για πρώτη φορά κοντά εκπαιδευτικούς και δημοσιογράφους σε έναν κοινό παιδαγωγικό στόχο: τη διαμόρφωση κριτικά σκεπτόμενων πολιτών. Συνδέει τον ειδησεογραφικό γραμματισμό με την πολιτειακή αγωγή και τη συμμετοχή στα κοινά, προσφέροντας στα σχολεία ένα νέο παιδαγωγικό εργαλείο που ξεπερνά τη στενή διδασκαλία των μαθημάτων. Τα ΜΜΕ και οι ψηφιακές τεχνολογίες γίνονται αφορμή για συζήτηση, αντιπαράθεση, έρευνα και δημιουργία.
Μέσα από το πρόγραμμα, οι μαθητές μαθαίνουν να αναγνωρίζουν προκαταλήψεις, να συγκρίνουν πηγές, να κατανοούν τις προθέσεις πίσω από τις λέξεις, να χρησιμοποιούν τα ψηφιακά μέσα με δημιουργικό και υπεύθυνο τρόπο. Δεν πρόκειται για ένα ακόμη μάθημα, αλλά για μια διαδραστική εμπειρία που μετατρέπει την πληροφορία σε γνώση και τη γνώση σε πράξη. Σε μια εποχή που η παραπληροφόρηση και οι ψευδείς ειδήσεις υπονομεύουν τον δημόσιο διάλογο, η ικανότητα κριτικής ανάγνωσης και αξιολόγησης γίνεται θεμέλιο δημοκρατικής συνείδησης.
Η πρόταση του Εργαστηρίου Ειρηνευτικής Δημοσιογραφίας(PJL) του ΑΠΘ απαντά και σε ένα ακόμη κρίσιμο ερώτημα: πώς τα ίδια τα μέσα ενημέρωσης μπορούν να ξανασυνδεθούν με τη νέα γενιά. Η δημοσιογραφία, μέσα από αυτή την πρωτοβουλία, παύει να είναι κάτι «εξωτερικό» προς το σχολείο — γίνεται συμμέτοχος στη διαμόρφωση της επόμενης γενιάς πολιτών και αναγνωστών. Είναι ένας διάλογος ανάμεσα στην κοινωνία της πληροφορίας και την κοινωνία της μάθησης· ένα παράδειγμα συνεργασίας ανάμεσα σε δύο κόσμους που συνήθως κινούνται παράλληλα.
Εμπλέκοντας εκπαιδευτικούς, δημοσιογράφους και μαθητές, το πρόγραμμα δημιουργεί ένα νέο μοντέλο εκπαίδευσης για τον 21ο αιώνα — εκεί όπου ο ψηφιακός γραμματισμός συναντά τον δημοκρατικό στοχασμό και η εκπαίδευση μετατρέπεται σε χώρο ενεργής πολιτειότητας. Αν θέλουμε νέους που συμμετέχουν, που δεν αρκούνται στο “scroll”, πρέπει να τους δώσουμε τα εργαλεία για να προβληματιστούν.
Και το πρώτο εργαλείο είναι η ενημέρωση — όχι ως πληροφορία, αλλά ως κατανόηση του κόσμου.
*Ο Νίκος Παναγιώτου είναι Καθηγητής, Διευθυντής Εργαστηρίου
Ειρηνευτικής Δημοσιογραφίας, Τμήμα Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ, ΑΠΘ
