Η Off Stream μαζί με 10 μουσεία της Ελλάδας, σας προσκαλούν να συναντηθούμε γύρω από ένα επιλεγμένο έργο τέχνης για να ανακαλύψουμε τα χαρακτηριστικά του και να συνθέσουμε συλλογικά, την δημιουργική ακουστική περιγραφή του.
Η κάθε δράση κοινού, διάρκειας 75 λεπτών, απευθύνεται ισότιμα σε ενήλικα άτομα με και χωρίς αναπηρία, παρέχοντας διερμηνεία στην ελληνική νοηματική γλώσσα και απτικά βοηθήματα.
H “Κ” μιλάει με τη Χριστίνα Βλάχου και τη Στέλα Αναστασάκη.
Πώς δημιουργήθηκε η ανάγκη σας να ασχοληθείτε με την προσβασιμότητα στις τέχνες;
Και οι δύο έχουμε εργαστεί για πολλά χρόνια σε μουσεία και χώρους πολιτισμού. Μέσα
από την επαφή μας με το κοινό που επισκέπτεται συνήθως αυτούς τους χώρους, κάποια
στιγμή παρατηρήσαμε ότι δεν είναι και τόσο ετερογενές όσο θεωρούσαμε. Αυτό μας
προβλημάτισε δεδομένου ότι θεωρούμε την τέχνη και τον πολιτισμό γενικότερα, ως κάτι
ανοιχτό που απευθύνεται σε όλα τα άτομα, αλλά στην πράξη συνειδητοποιήσαμε ότι
διάφορες ομάδες κοινού αποκλείονται από το περιεχόμενο και την εμπειρία του. Έτσι,
καθώς νιώθουμε ότι οφείλουμε να σχεδιάζουμε προγράμματα και δράσεις που
αγκαλιάζουν όσο το δυνατόν περισσότερες ομάδες κοινού, αποφασίσαμε να ξεκινήσουμε
από αυτό που μας φαινόταν ως η μεγαλύτερη πρόκληση, το πώς μπορούμε να
επικοινωνήσουμε την τέχνη, κάτι συνήθως αρκετά οπτικοκεντρικό, σε ένα άτομο που δεν
βλέπει.
Ποιο είναι το background σας;
Η Χριστίνα είναι cultural manager ή διαχειρίστρια του πολιτισμού όπως μεταφράζεται –
άχαρα κατά τη γνώμη της- στα ελληνικά και έχει εργαστεί σε project-spaces, φεστιβάλ και
μουσεία κυρίως στο πεδίο της παραγωγής εκθέσεων και καλλιτεχνικών πρότζεκτ, στην
επικοινωνία, στη διαχείριση και στο fundraising καλλιτεχνικών προγραμμάτων. Αγαπάει τη
σύγχρονη τέχνη, την καλλιτεχνική έρευνα, τις πειραματικές προσεγγίσεις και τα πρότζεκτ με
κοινωνικό πρόσημο. Η Στέλα είναι ιστορικός τέχνης και cultural manager, και έχει εργαστεί
σε μουσεία, γκαλερί, πολιτιστικά και εκπαιδευτικά ιδρύματα της Θεσσαλονίκης. Από την
εμπειρία της ως ιστορικός τέχνης και επαγγελματίας του πολιτισμού αναπτύσσει εργαλεία
και πρακτικές που αίρουν τους αποκλεισμούς και επιτρέπουν τη συμμετοχή ατόμων με
αισθητηριακές αναπηρίες στην εμπειρία της τέχνης σε μουσεία και άλλα πολιτιστικά
ιδρύματα.
Τι είναι αυτό που σας δίνει κίνητρο για να προτείνετε τέτοια προγράμματα στην Ελλάδα
σήμερα;
Πιστεύουμε ότι η αναπηρία και γενικότερα ο αποκλεισμός ατόμων ή κοινωνικών ομάδων,
όχι μόνο στον πολιτισμό αλλά και σε διάφορες εκφάνσεις της καθημερινότητας, είναι
αποτέλεσμα του τρόπου που έχει δομηθεί η κοινωνία μας μέχρι σήμερα. Αν όταν
σχεδιάζαμε τον δημόσιο χώρο ή όταν δημιουργούσαμε ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα
λαμβάναμε εξαρχής υπόψη στο σχεδιασμό τις ανάγκες των ατόμων με αναπηρίες, τότε η
αναπηρία δεν θα αποτελούσε εμπόδιο ή «πρόβλημα». Αυτό που θέλουμε να πετύχουμε,
και συνεπώς μας δίνει κίνητρο, είναι αυτή η μετατόπιση στον τρόπο σκέψης και στον τρόπο
προσέγγισης της συμπερίληψης. Προσπαθούμε, δηλαδή, μέσα από τις δράσεις και τα
προγράμματα που σχεδιάζουμε και υλοποιούμε να αλλάξουμε την νοοτροπία σε σχέση με
τις ευάλωτες κοινωνικά ομάδες και να δείξουμε ότι ένας άλλος τρόπος, περισσότερο
συμπεριληπτικός προς όλα τα άτομα, είναι εφικτός.
Πέρα από το κομμάτι των φορέων, πιστεύετε πως έχουμε εκπαιδευτεί για έναν «κόσμο
που χωρά τους πάντες»;
Δυστυχώς, όχι ιδιαίτερα. Αν αναλογιστούμε ότι ένας γονιός με το βρεφικό καροτσάκι δεν
βρίσκει πεζοδρόμιο που να χωράει για να κινηθεί στην πόλη ή ένα άτομο σε αμαξίδιο
βρίσκει μπλοκαρισμένες τις ράμπες (όπου υπάρχουν) και δεν εντοπίζει το σημείο για να
ανέβει στο πεζοδρόμιο, ή μια γυναίκα στην αγορά εργασίας δεν έχει ίδιες ευκαιρίες με
άλλους άνδρες με τα ίδια προσόντα, ίσως αυτοί οι άνθρωποι να μην χωράνε στον ίδιο τόπο
ή να μην τον βιώνουν ισότιμα.
Στην Ελλάδα θεωρούμε ότι υπάρχουν ακόμα πολλές προκαταλήψεις και παρερμηνείες
γύρω από την αποδοχή και την ισότιμη ένταξη ευπαθών
κοινωνικά ομάδων. Παρόλα αυτά, η ελληνική κοινωνία μεταβάλλεται και εξελίσσεται, όπως
είναι φυσικό, και ειδικά τα τελευταία χρόνια παρατηρούμε ότι όλο και περισσότερος
κόσμος ενημερώνεται και ευαισθητοποιείται σε θέματα συμπερίληψης και ισότιμης
ένταξης ομάδων που συνήθως αποκλείονται από αυτό που θεωρούμε «mainstream»
κουλτούρα.
Μιλήστε μας για τα Σημεία Συνάντησης. Όσα βιώσατε ως σήμερα σε αυτό το πρόγραμμα!
Τα Σημεία Συνάντησης είναι ένα πρότζεκτ που μας έχει χαροποιήσει ιδιαίτερα έτσι όπως
εξελίσσεται, μιας και ήταν ένα μεγάλο στοίχημα για μας. Κι αυτό γιατί είναι η πρώτη φορά
που δοκιμάζεται στην Ελλάδα η μεθοδολογία της δημιουργικής ακουστικής περιγραφής
εκθεμάτων και μάλιστα μέσα από μια συμμετοχική διαδικασία. Πρόκειται για μία
μεθοδολογία που αναπτύσσεται αυτή τη στιγμή σε διεθνές επίπεδο, και είμαστε ιδιαίτερα
χαρούμενες που αποτελούμε ισότιμο μέρος αυτής της προσπάθειας. Επίσης, τα Σημεία
Συνάντησης είναι μεγάλο στοίχημα για εμάς γιατί είναι η πρώτη φορά που εντάσσουμε στο
κοινό των δράσεων μας, πέρα από τυφλά άτομα και γενικό κοινό, μία ακόμα ομάδα κοινού,
τα Κ(κ)ωφά και Βαρήκοα άτομα.
Αυτό όμως που κάνει τα Σημεία Συνάντησης μοναδικά για εμάς, είναι η θετική ανταπόκριση
των συμμετεχόντων ατόμων στις δράσεις που έχουμε πραγματοποιήσει μέχρι στιγμής.
Διαφορετικές ομάδες κοινού συναντώνται ισότιμα γύρω από ένα έργο, το παρατηρούν με
περισσότερες από μια αισθήσεις, μοιράζονται ανοιχτά την εμπειρία τους και τις σκέψεις
τους και συνθέτουν από κοινού μια δική τους μοναδική περιγραφή για το έργο αυτό. Αυτή
λοιπόν η αίσθηση ότι όλα τα άτομα ήρθαν κοντά, μοιράστηκαν τις απόψεις τους και
έφτιαξαν κάτι συλλογικό που φέρει την “σφραγίδα” τους είναι η μεγαλύτερη ανταμοιβή και
επιβράβευση για τη δουλειά μας. Ανυπομονούμε, με την ολοκλήρωση των συναντήσεων
στα δέκα μουσεία που συμμετέχουν στο πρότζεκτ, να δούμε αυτές τις δημιουργικές
ακουστικές περιγραφές να αποτελέσουν τη βάση για τη δημιουργία μιας συλλογής
συμπεριληπτικών καρτ ποστάλ.
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: HICHEM MEROUCHE
