Αλλαγή του μοντέλου διαχείρισης των υποδομών προτείνει ο διευθυντής του εργαστηρίου πειραματικής αντοχής υλικών και κατασκευών του ΑΠΘ
Συνέντευξη στον Γ. Κατσιάνη
Μαθήματα καινοτομίας και εξωστρέφειας παραδίδει σήμερα το παλαιότερο πειραματικό εργαστήριο της Πολυτεχνικής σχολής του ΑΠΘ. Με συμμετοχή σε περισσότερα από 50 προγράμματα έρευνας και παροχής υπηρεσιών, τα τελευταία 10 χρόνια, το Εργαστήριο Πειραματικής Αντοχής Υλικών και Κατασκευών έχει εξελιχθεί σε σημείο αναφοράς στον τομέα της δομικής ακεραιότητας των κατασκευών.
Κύριε Κατάκαλε, ποιες είναι οι καινοτόμες δράσεις που εφαρμόζει το εργαστήριο Πειραματικής Αντοχής Υλικών και Κατασκευών του ΑΠΘ;
«Το Εργαστήριο Πειραματικής Αντοχής Υλικών και Κατασκευών (ΕΠΑΥΚ) είναι το παλαιότερο πειραματικό εργαστήριο της Πολυτεχνικής σχολής του ΑΠΘ και ιδρύθηκε το 1957. Οι δράσεις του Εργαστηρίου περιλαμβάνουν τον σχεδιασμό, τον έλεγχο και την πιστοποίηση υλικών, δομικών στοιχείων, ακόμη και ολόκληρων κατασκευών. Το Εργαστήριο διαθέτει πειραματικές διατάξεις και τον απαιτούμενο εξοπλισμό για να υλοποιήσει σύνθετες δοκιμές με στατικά και δυναμικά, σεισμικού τύπου, φορτία. Πιο συγκεκριμένα, τα τελευταία χρόνια το ΕΠΑΥΚ έχει συμβάλλει στην ανάπτυξη νέων μεθόδων επισκευής και ενίσχυσης υφιστάμενων κτιρίων από οπλισμένο σκυρόδεμα και φέρουσα τοιχοποιία, στην μέθοδο κατασκευής κτιρίων χωρίς τη χρήση οπλισμένου σκυροδέματος αναπτύσσοντας και πιστοποιώντας καινοτόμο οπτόπλινθο και σύστημα δόμησης φέρουσας τοιχοποιίας, έχει αναπτύξει με τη συνεργασία πολλών ειδικοτήτων καινοτόμους τρόπους δόμησης και ενίσχυσης υφιστάμενων κατασκευών με προκατασκευασμένα δομικά στοιχεία οπλισμένου σκυροδέματος, έχει διερευνήσει και τεκμηριώσει τεχνικές ώστε η Πολιτεία ταυτόχρονα με την ενεργειακή αναβάθμιση να αυξάνει και την αντισεισμικότητα των κατασκευών. Μάλιστα, το ΕΠΑΥΚ αρχίζει να καινοτομεί και με νέους τρόπους δόμησης όπως αυτός της προσθετικής κατασκευής – τρισδιάστατης εκτύπωσης. Τα ανωτέρω οφείλει να ειπωθεί ότι υλοποιούνται με τη βοήθεια και συμβολή της βιομηχανίας. Πολλές από τις καινοτομίες έχουν τύχει διεθνούς αναγνώρισης και κατοχύρωσης των πνευματικών τους δικαιωμάτων σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο. Ταυτόχρονα κύρια δράση του εργαστηρίου είναι η συμμετοχή – συμβολή του σε ερευνητικά προγράμματα και έργα παροχής υπηρεσιών με στόχο την αποτίμηση και ενίσχυση μνημείων, υφιστάμενων κατασκευών και γενικότερα υποδομών. Στο πλαίσιο αυτό εφαρμόζουμε επί τόπου πειραματικές μετρήσεις αλλά και καινοτόμες μεθόδους για την τεκμηρίωση της δομικής ακεραιότητας των κατασκευών. Εστιάζουμε σε τεχνολογίες όπως είναι η παρακολούθηση της δομικής ακεραιότητας των κατασκευών (Structural Health Monitoring), με την εγκατάσταση αισθητήρων που καταγράφουν σε πραγματικό χρόνο τις καταπονήσεις των δομημάτων, το οποίο είναι χρήσιμο εργαλείο για τον πολιτικό μηχανικό για την αξιολόγηση και την λήψη κρίσιμων αποφάσεων».
Σε πόσα έργα συμμετέχει σήμερα το εργαστήριο;
«Τα τελευταία 10 χρόνια το Εργαστήριο έχει συμμετάσχει και ολοκληρώσει πάνω από 50 ερευνητικά προγράμματα και προγράμματα παροχής υπηρεσιών σε συνεργασία με άλλα Εργαστήρια/Ιδρύματα, τεχνικούς και δημόσιους φορείς και τη βιομηχανία της B. Ελλάδας. Το φάσμα αυτών είναι ευρύ και καλύπτει θεματικές περιοχές της Αντισεισμικής Μηχανικής, της Τεχνολογίας Υλικών, της Δομοστατικής, της Προστασίας Ιστορικών Κατασκευών και της Αποκατάστασης Φερουσών Τοιχοποιιών. Μέσα από αυτές τις συνεργασίες, το Εργαστήριο έχει συμβάλει ουσιαστικά στην παραγωγή καινοτόμου τεχνογνωσίας και στη διαμόρφωση τεχνικών κατευθυντήριων οδηγιών και πρότυπων πρακτικών. Μέσα από κυρίως πειραματικές διερευνήσεις υποστηρίζει με καινοτόμες εφαρμοσμένες λύσεις τεχνικά προβλήματα όπως την επανατοποθέτηση των αρχαιοτήτων του σταθμού Βενιζέλου του μετρό Θεσσαλονίκης, την επισκευή και ενίσχυση σημαντικών έργων υποδομής όπως είναι η γέφυρα Σερβίων με στόχο να ξαναδοθεί στην κυκλοφορία, την αποκατάσταση και στερέωση σπουδαίων μνημειακών κατασκευών όπως το κάστρο στο Διδυμότειχο, ναούς στο νησί της Σάμου, οι οποίοι επλήγησαν κατά τον ισχυρό σεισμό του 2020, την αναστήλωση – ανακατασκευή της πέτρινης γέφυρας του Πασά στην Δυτική Μακεδονία, κα. Σήμερα το Εργαστήριο δραστηριοποιείται στην ανάπτυξη νέων πιστοποιημένων λιθοσωμάτων για την ενίσχυση και ενεργειακή αναβάθμιση υφιστάμενων κατασκευών, στην πιστοποίηση τρισδιάστατων κατασκευών έναντι σεισμικού κινδύνου, στην αποκατάσταση του σημαντικού μνημείου των Γιαννιτσών, το Ισκεντέρ Μπέη και στην αποκατάσταση και συντήρηση της γέφυρας Δενδροποτάμου στη δυτική Θεσσαλονίκη».
Υπάρχουν δημόσια έργα στην Ελλάδα που δεν έχουν συντηρηθεί ποτέ;
«Δυστυχώς, η απάντηση είναι ναι. Στην Ελλάδα υπάρχουν αρκετές υποδομές, ιδιαίτερα παλαιές γέφυρες και δημόσια κτίρια που δεν έχουν υποστεί ποτέ ουσιαστικής συντήρησης από την κατασκευή τους. Πολλές από αυτές χρονολογούνται από τις δεκαετίες του ’60 ή του ’70. Η απουσία οργανωμένου μητρώου υποδομών και ο περιορισμένος προϋπολογισμός συντήρησης έχουν οδηγήσει στην απουσία επιθεώρησης και εργασιών συντήρησης. Αυτό προσπαθούμε να αλλάξουμε, προτείνοντας ένα νέο μοντέλο συστηματικής παρακολούθησης και έγκαιρης παρέμβασης. Ταυτόχρονα, είναι κρίσιμο να ξεκαθαριστούν οι αρμοδιότητες των εμπλεκόμενων φορέων-δήμων, περιφερειών και υπουργείων-σε ό,τι αφορά στη διαχείριση και συντήρηση των κρίσιμων υποδομών. Μια τέτοια θεσμική αποσαφήνιση θα διευκολύνει την υλοποίηση των απαραίτητων παρεμβάσεων, χωρίς καθυστερήσεις ή αλληλοεπικαλύψεις. Επιπλέον, είναι αναγκαίο στις νέες κατασκευές να ενσωματώνεται στον αρχικό προϋπολογισμό πρόβλεψη για τη μελλοντική τους συντήρηση. Η απουσία τέτοιας πρόβλεψης οδηγεί συχνά σε φαινόμενα πρόωρης υποβάθμισης, αυξημένου κόστους αποκατάστασης και σε ορισμένες περιπτώσεις, σε κινδύνους για τη δημόσια ασφάλεια, όπως αυτούς που συναντούμε σήμερα σε παλαιότερες κατασκευές».
Υπάρχουν φορείς του εξωτερικού που έχουν ζητήσει την επιστημονική σας άποψη;
«Μπορεί να ειπωθεί ότι το ΕΠΑΥΚ του ΑΠΘ έχει αναπτύξει μια εξωστρεφή δράση. Πιο συγκεκριμένα συνεργάζεται σε ερευνητικό επίπεδο με το Πολυτεχνείο του Αμβούργου στη Γερμανία για θέματα δομικής παρακολούθησης (structural health monitoring) έχοντας συνάψει συμφωνία και ανταλλάζοντας επιστημονικό προσωπικό διαχρονικά. Αντίστοιχη συνεργασία υπάρχει και με τη Βουλγαρική Ακαδημία Επιστημών. Οι συνεργασίες αυτές οδηγούν σε κοινές επιστημονικές δημοσιεύσεις και ανακοινώσεις σε επιστημονικά περιοδικά και διεθνή συνέδρια αλλά κυρίως ωριμάζουν τις απαραίτητες επιστημονικές συνεργασίες για τη διεκδίκηση ανταγωνιστικών ευρωπαϊκών προγραμμάτων. Μια σημαντική ερευνητική συνεργασία του Εργαστηρίου μας είναι αυτή με το Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως και του πανεπιστημίου Topkapi σχετικά με το Αγίασμα της Ζωοδόχου Πηγής του Μπαλουκλί ή Παναγίας της Μπαλουκλιώτισσας. Τέλος εκτός των άλλων αξίζει να αναφερθεί η συμμετοχή του Εργαστηρίου σε ανταγωνιστικούς διεθνείς διαγωνισμούς για διεξαγωγή πειραματικών διερευνήσεων για σημαντικά έργα της χώρας μας και του εξωτερικού. Ενδεικτικά αναφέρεται η συμμετοχή του Εργαστηρίου στην πιστοποίηση του συστήματος ανάρτησης του στεγάστρου του Κέντρο Πολιτισμού του ιδρύματος ‘Σταύρος Νιάρχος – SNFCC’ καθώς και της πιστοποίησης του συστήματος αγκύρωσης προεντεταμένων δοκών οπλισμένου σκυροδέματος για το έργο ενός λιμένα στην Κύπρο».
Πόσο χρόνος θα χρειαστεί για να παραδοθεί σε δημόσια χρήση η γέφυρα Δενδροποτάμου;
«Η γέφυρα είναι σε πλήρη λειτουργία και η δομική της επάρκεια μετράται σε πραγματικό χρόνο από το εργαστήριό μας. Με αυτό τον τρόπο τεκμηριώνεται η ασφαλής διέλευση των οχημάτων. Ήδη οι δύο όμοροι δήμοι, Αμπελοκήπων-Μενεμένης και Κορδελιού-Ευόσμου έχουν αναθέσει σε μελετητικό γραφείο την πλήρη μελέτη επισκευής και πιθανής ενίσχυσης του δομικού συστήματος της γέφυρας Δενδροποτάμου. Μέχρι να ολοκληρωθούν οι μελέτες και κυρίως η ολοκλήρωση των επισκευών και των έργων αποκατάστασης το εργαστήριο μας θα μετρά και θα πιστοποιεί την ασφαλή λειτουργία της».
