, Παρασκευή
29 Μαρτίου 2024

search icon search icon

Δ.Παπανικολάου: H «αγία ελληνική οικογένεια» δεν είναι μόνο… ζώνη ασφάλειας

Τις δύο τελευταίες δεκαετίες η ελληνική οικογένεια έχει κάνει μια θεαματική επιστροφή στον κινηματογράφο, στο θέατρο, στη λογοτεχνία. Τις αιτίες και τις παραμέτρους αυτής της θεματολογίας πραγματεύεται ο Δημήτρης Παπανικολάου στο βιβλίο του «Κάτι τρέχει με την οικογένεια».
Της Φιλίππα Βλαστού 
Στο βιβλίο σας αναφέρεστε στην «Αγία ελληνική οικογένεια» και στο πώς αυτό το σύμβολο “αναταράσσεται” τα τελευταία χρόνια. Τι είναι αλήθεια αυτό που τρέχει με την ελληνική οικογένεια;
Τα τελευταία χρόνια συνειδητοποιούμε ίσως περισσότερο πόσο πολύ η “αγία ελληνική οικογένεια” δεν είναι μόνο ζώνη ασφάλειας, συχνά γίνεται επίσης και ένας θεσμός πάνω στον οποίο στηρίζονται μια σειρά κοινωνικές παθογένειες, από το ευρύ σύστημα της πατρωνείας (“οικογενειοκρατία”!, πελατειακές πολιτικές σχέσεις) ή την απόκρυψη της οικογενειακής βίας και το δομικό ρόλο του σεξισμού και της ομοφοβίας, ως την αδυναμία της δημόσιας σφαίρας να λειτουργήσει δυναμικά και αντιπροσωπευτικά. Κοντά σ’ αυτό και η πίεση που η ελληνική οικογένεια ασκεί στα παιδιά της να παραμένουν πολύ στενά συνδεδεμένα με την έννοια (αλλά συχνά και κυριολεκτικά την ύπαρξη) της οικογενειακής εστίας.
Όλες αυτές οι σταθερές τα τελευταία χρόνια διαταράχθηκαν βέβαια, λόγω της περίφημης Κρίσης. Για να πάρω το πιο εντυπωσιακό παράδειγμα: η οικιακή εξασφάλιση των μελών της οικογένειας, τα γνωστά ημιτελή πανωσηκώματα των νεοελληνικών νοικοκυριών που περίμεναν από τα τέκνα να τα αποπερατώσουν για ιδιοκατοίκηση, από ευλογία και υποστήριξη γίνανε (λόγω ΕΝΦΙΑ και αδυναμίας να αποπερατωθούν) ασήκωτο βάρος.
Πως προέκυψε η ανάγκη να γράψετε για ένα θέμα που όλοι συζητάμε αλλά δύσκολα γράφουμε για αυτό;
Ακριβώς από τη συγκεκριμένη διαπίστωση : ότι όλοι γι αυτό συζητάμε. Αλλά και από το γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια τόσες ταινίες, θεατρικά έργα και μυθιστορήματα αναφέρονταν στην ελληνική οικογένεια, επιμένοντας μάλιστα στις πιο προβληματικές, τις πιο “βραχυκυκλωμένες” πλευρές της. Συνειδητοποίησα πολύ νωρίς ότι όταν θέτει κανείς το “ζήτημα ελληνική οικογένεια” σε μια συζήτηση, όλοι θέλουν να μιλήσουν, όλοι θέλουν “να τα πουν”. Και σκέφτηκα από αυτή τη διαπίστωση να ξεκινήσω να γράφω.
Η οικονομική κρίση άλλαξε το θεσμό της οικογένειας; Και αν ναι, τι έμεινε ίδιο ή ενδυναμώθηκε και τι άλλαξε, μεταμορφώθηκε;
Τα τελευταία χρόνια ο θεσμός της οικογένειας αλλάζει ούτως ή άλλως. Νέες μορφές συγγένειας και οικογενειακότητας γίνονται πια κοινωνικά και νομικά αποδεκτές, περισσότερο ανακοινώσιμες, περισσότερο ορατές. Μαζί τους ανακαλύπτουμε όλοι ότι η δυνατότερη οικογένεια, τελικά, είναι αυτοί με τους οποίους επιλέγεις να ζήσεις. Αυτή η πρόταξη της αγάπης και της επιλογής, στο κέντρο μάλιστα της κοινωνικής και της πολιτικής διεκδίκησης, είναι νομίζω η μεγαλύτερη πρόκληση και για τον θεσμό της οικογένειας. Ενδυναμώθηκε λοιπόν, τα τελευταία χρόνια, από διαφορετική σκοπιά, η έννοια της οικογενειακής αγάπης και της επιλογής, και άλλαξε η αίσθηση του τι σημαίνει δημόσιο και τι ιδιωτικό. Η οικογένεια δηλαδή, δεν νοείται πλέον μόνο ως ένας χώρος περίκλειστης ιδιωτικότητας, αλλά και ως μια δημόσια συνθήκη, με την οποία κανείς αντιπαρατίθεται πολιτικά. Είτε για να διεκδικήσει τις νέες μορφές της, είτε για να καταγγείλει τις όποιες καταπιεστικές πλευρές της.
Τι δυνατότητες μετατροπής των δύσκολων πτυχών της οικογένειας υπάρχουν; Υπάρχουν δρόμοι άραγε να ξεφύγεις από τα «δεινά της»;
Νομίζω όσο όλοι μας συζητάμε για τις δύσκολες πλευρές της οικογένειας, τόσο βλέπουμε πόσο δύσκολο είναι να τους ξεφύγει κανείς. Κι όμως, όσο κι αν πεις, οι περισσότεροι από μας, κάπως, κάποτε, τους ξεφεύγουμε.
Τι χαρακτηρίζει μια οικογένεια-βραχυκύκλωμα;
Στο βιβλίο ονομάζω “οικογένεια-βραχυκύκλωμα” την οικογένεια που είδαμε τα τελευταία χρόνια σε ταινίες όπως το Σπιρτόκουτο, η Στρέλλα, το Ξενία, ο Κυνόδοντας, η Χώρα προέλευσης ή το Miss Violence, την οικογένεια αυτή που γνωρίζαμε και παλιότερα στο θέατρο της Λούλας Αναγνωστάκη ή του Δημήτρη Δημητριάδη. Μια οικογένεια δηλαδή το «σύστημα» της οποίας (συγγενικό, ηθικό, συναισθηματικό, οικονομικό) έχει βραχυκυκλώσει και βρίσκεται κοντά στην έκρηξη. Και αναρωτιέμαι γιατί αυτές οι αφηγήσεις, αυτές οι οικογενειακές εικόνες, βγήκαν με τέτοια ένταση στα χρόνια της Κρίσης. Στις 450 σελίδες του βιβλίου δοκιμάζω πολλές απαντήσεις, αλλά κυρίως επιμένω στο εξής: ο δημιουργικός ελληνικός λόγος τα τελευταία χρόνια, επέστρεψε τόσο πολύ στην οικογένεια για να την αναδείξει ως πυρήνα εξουσίας, πειθάρχησης και βιο-πολιτικής, πολιτικής δηλαδή οργάνωσης της ζωής. Ουσιαστικά όλη αυτή η «οικογένεια-βραχυκύκλωμα» που είδαμε στις οθόνες μας, δεν ήταν μια εθνογραφία ούτε μια κοινωνιολογία, ήταν μια πολιτική οικονομία της ελληνικής οικογένειας. Και ως προς αυτό, θεωρώ, κάτι πέτυχε να μας πει γενικότερα για την κοινωνία μας.
 

Ακολουθήστε τη Karfitsa στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις από τη Θεσσαλονίκη, την Ελλάδα και τον κόσμο.