Ένα βήμα πριν από την επανεκκίνηση της ανθρωπιστικής βοήθειας στη Γάζα βρίσκονται οι Ηνωμένες Πολιτείες, το Ισραήλ και εκπρόσωποι ενός νέου, αδιευκρίνιστου «διεθνούς θεσμού», σύμφωνα με αποκλειστικές πληροφορίες που δημοσίευσε χθες ο ιστότοπος Axios. Η συμφωνία, εφόσον ολοκληρωθεί, θα οδηγήσει στη δημιουργία μηχανισμού διανομής βοήθειας εκτός ελέγχου της Χαμάς, με τη συμμετοχή και αμερικανικής ιδιωτικής εταιρείας.

Το ρεπορτάζ υπογραμμίζει τη διακριτή απόσχιση από το πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών, η οποία αντικατοπτρίζει την αυξανόμενη δυσπιστία του Ισραήλ απέναντι σε διεθνείς φορείς που συνεργάζονται απευθείας με παλαιστινιακές δομές, κάποιες εκ των οποίων το Τελ Αβίβ θεωρεί «διόδους ενίσχυσης της Χαμάς». Ταυτόχρονα, η Ουάσινγκτον φαίνεται να κινείται σε δική της τροχιά: ούτε πλήρως συμβαδίζοντας με τον ΟΗΕ, ούτε «πληγώνοντας» την ισραηλινή στρατηγική πίεσης.

Η νέα «κόκκινη γραμμή»

Από τη 2η Μαρτίου, το Ισραήλ έχει επιβάλει πλήρες εμπάργκο στην είσοδο βοήθειας στη Γάζα, καταγγέλλοντας ότι η Χαμάς τη χρησιμοποιεί για στρατιωτικούς και πολιτικούς σκοπούς. Παρότι η επίσημη κατάρρευση της δίμηνης εκεχειρίας καταγράφηκε στις 18 Μαρτίου, η απαγόρευση είχε τεθεί νωρίτερα, ενισχύοντας τις πιέσεις προς τους Παλαιστινίους για παράδοση ομήρων – νεκρών και ζωντανών.

Η κυβέρνηση Νετανιάχου επιμένει ότι μόνον η απομόνωση της Χαμάς μπορεί να οδηγήσει σε απελευθέρωση των 58 εναπομεινάντων ομήρων. Ωστόσο, οι ανθρωπιστικές οργανώσεις κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου: σύμφωνα με τη Διεθνή Επιτροπή του Ερυθρού Σταυρού, οι επιχειρήσεις παροχής βοήθειας βρίσκονται στα πρόθυρα πλήρους κατάρρευσης. Ο ΟΗΕ δηλώνει πως τα αποθέματα τροφίμων στη Γάζα εξαντλούνται εντός ημερών.

Ποιος ελέγχει τι – και γιατί τώρα

Η συζήτηση για νέο μηχανισμό διανομής βοήθειας εστιάζει στην παράκαμψη των παλαιστινιακών αρχών και της Χαμάς, με τα logistics να αναλαμβάνονται από ιδιώτες με έγκριση ΗΠΑ – Ισραήλ. Το Axios μιλά για αμερικανική ιδιωτική εταιρεία με εμπειρία σε επιχειρήσεις κρίσης, χωρίς ωστόσο να κατονομάζει τον εμπλεκόμενο φορέα ή τον διεθνή «συντονιστή» του σχήματος.

Η επιλογή μηχανισμού εκτός ΟΗΕ ενδέχεται να προκύπτει από τη ρητορική του Ισραήλ, που κατηγορεί υπηρεσίες του ΟΗΕ, όπως η UNRWA, για διείσδυση της Χαμάς και «αντικειμενική συνέργεια». Η πολιτική αυτή έχει ήδη οδηγήσει σε πάγωμα χρηματοδότησης από κράτη-μέλη, επιτείνοντας την ανθρωπιστική κρίση στον θύλακο.

Παράλληλα, η Ουάσινγκτον βρίσκεται ενώπιον διπλής πίεσης: αφενός, από Δημοκρατικούς βουλευτές και προοδευτικά ακροατήρια στο εσωτερικό, αφετέρου, από συμμάχους της στον αραβικό κόσμο, που καταγγέλλουν σιωπηλή συνενοχή στο εμπάργκο.

Πολιτική συμφωνία ή προσωρινό μπάλωμα;

Η επίτευξη συμφωνίας για την επανέναρξη της βοήθειας μπορεί να λειτουργήσει ως βαλβίδα εκτόνωσης της διεθνούς κατακραυγής, αλλά παραμένει εξαιρετικά εύθραυστη πολιτικά. Δεν έχει αποσαφηνιστεί ποιος θα έχει την ευθύνη διασφάλισης της ουδετερότητας της βοήθειας, ούτε ποιο θα είναι το πλαίσιο επιτήρησης – και το κατά πόσον οι αποστολές θα μπορούν να φτάνουν στον άμαχο πληθυσμό σε περιοχές με ενεργές πολεμικές επιχειρήσεις.

Διπλωματικές πηγές στην Ουάσινγκτον εκτιμούν ότι η συμφωνία θα είναι προσωρινής φύσης, προσαρμοσμένη στην ανάγκη να αποφευχθεί η επισιτιστική κατάρρευση του πληθυσμού χωρίς να διαταραχθεί η ισραηλινή επιχειρησιακή στρατηγική. Άλλωστε, η πίεση του διεθνούς παράγοντα έχει ενταθεί, με την ΕΕ, τις σκανδιναβικές χώρες και την Ιρλανδία να ζητούν πλήρη επανεκκίνηση της βοήθειας.

Προς «πολεμική εκεχειρία» ή απλώς διαχείριση λιμού;

Ενόψει του καλοκαιριού, η κατάσταση στη Γάζα διαμορφώνεται σε ένα από τα πιο οξυμένα σημεία γεωπολιτικής έντασης. Η νέα «λύση» φέρει τα χαρακτηριστικά τεχνικής διευθέτησης και όχι πολιτικής συμφιλίωσης, ενώ δεν συνδέεται με κανενός είδους παύση πυρός ή διαπραγμάτευση.

Αν η συμφωνία επιβεβαιωθεί, θα πρόκειται για την πρώτη φορά που ανθρωπιστική βοήθεια διανέμεται υπό αμερικανοϊσραηλινή εποπτεία με πλήρη απουσία της Χαμάς. Ερωτήματα ωστόσο παραμένουν: θα περάσει η βοήθεια τα ισραηλινά checkpoints; ποια θα είναι η απάντηση της Χαμάς; και κυρίως, θα αντέξει ο πληθυσμός της Γάζας μέχρι τότε;