Η ρευστή και απρόβλεπτη κατάσταση που έχει διαμορφωθεί στη μετα-Καντάφι εποχή στη Λιβύη και ο ρόλος που επιχειρεί να παίξει η Τουρκία στα εσωτερικά της συγκεκριμένης χώρας, ώστε να επεκτείνει την επιρροή της στην Ανατολική Μεσόγειο στο πλαίσιο του αφηγήματος της «Γαλάζιας Πατρίδας», αποτελούν αυτήν τη στιγμή βασικές προτεραιότητες της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής.

Του ΝΙΚΟΥ ΚΑΪΜΑΚΟΥΔΗ

Η Τουρκία με το τουρκολιβυκό μνημόνιο του 2019 αλλά και την πρόσφατη συμφωνία με την κυβέρνηση της Τρίπολης θέλει να προκαλέσει εξελίξεις στην περιοχή, εκμεταλλευόμενη την προσπάθεια του πρωθυπουργού της προσωρινής κυβέρνησης Αμπντέλ Χαμίντ Ντμπεϊμπά να κρατηθεί στην εξουσία. Όπως είχε αναφέρει χαρακτηριστικά ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας κατά την επίσκεψή του στο Κάιρο στις αρχές του μήνα, όταν συναντήθηκε με τον Αιγύπτιο ομόλογό του Σάμεχ Σούκρι, «η Τουρκία εκβιάζοντας τη Λιβύη δημιούργησε ένα νομικό τερατούργημα».

Σύμφωνα με πληροφορίες, ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν σχεδιάζει να επισκεφτεί τη Λιβύη μέσα στον Νοέμβριο για να προωθήσει την εφαρμογή της πρόσφατης συμφωνίας με την Τρίπολη που προβλέπει τη συνεργασία των δύο κρατικών εταιρειών πετρελαίου TPAO – NOC για έρευνες σε περιοχές του τουρκολιβυκού μνημονίου και βέβαια να στηρίξει τον Ντμπεϊμπά.

Συζήτηση για επέκταση των 12 ναυτικών μιλίων κάτω από την Κρήτη

Σε αυτό το πλαίσιο, έχει ανοίξει και η κουβέντα για επέκταση των 12 ναυτικών μιλίων κάτω από την Κρήτη ως αντίβαρο για να διασφαλιστούν τα εθνικά συμφέροντα, καθώς η Αθήνα δεν μπορεί να επηρεάσει άμεσα τις λιβυκές εξελίξεις, καθώς υποχρεωτικά έχει στραφεί προς την Ανατολική Λιβύη, αλλά δεν έχει καταφέρει ακόμη να βρει άμεσα ισορροπία με την Τρίπολη, που με τον Ντμπεϊμπά στην εξουσία είναι δεμένη στο άρμα της Τουρκίας.

Μετά τις εκλογές του 2014 η Λιβύη χωρίστηκε στα δύο, με την αναγνωρισμένη από τον ΟΗΕ διοίκηση που είχε την έδρα της στην Τρίπολη να συγκρούεται με τον Λιβυκό Εθνικό Στρατό του στρατάρχη Χαλίφα Χαφτάρ στα ανατολικά.

«Αποτυχημένο κράτος»

Η Λιβύη είναι ένα «αποτυχημένο κράτος» (failed state, όπως λέγεται στη διπλωματική γλώσσα ένα κράτος που δεν μπορεί να διαφυλάξει την εθνική του κυριαρχία), η κατάσταση είναι εξαιρετικά ρευστή, η Τουρκία έχει πατήσει γερά το πόδι της στη χώρα, όπου διακυβεύονται κρίσιμα ζητήματα και για την Ελλάδα.

Η κατάπαυση του πυρός τον Οκτώβριο του 2020 οδήγησε σε μια νέα μεταβατική κυβέρνηση υπό τον Ντμπεϊμπά, ο οποίος διαδέχθηκε τον Φαγέζ αλ Σάρατζ (είχε υπογράψει το παράνομο τουρκολιβυκό μνημόνιο του 2019) και υποτίθεται ότι θα οδηγούσε τη χώρα σε εκλογές στα τέλη του 2021. Εκλογές που αναβλήθηκαν όμως εν μέσω νομικών διαφωνιών, με τον Ντμπεϊμπά να παραμένει στην εξουσία (η κυβέρνησή του αναγνωρίζεται από τη διεθνή κοινότητα). Αυτό εξόργισε τους βουλευτές στα ανατολικά, οι οποίοι διόρισαν πρωθυπουργό τον Φάτι Μπασάγκα με έδρα το Τομπρούκ – θεωρείται ότι κινείται στη σφαίρα επιρροής της Τουρκίας, ενώ τον Μάιο του 2022 επιχείρησε ανεπιτυχώς να εισέλθει στην Τρίπολη διεκδικώντας την εξουσία με αποτέλεσμα να ακολουθήσουν σφοδρές συγκρούσεις. Επίσης, στη Βεγγάζη εδρεύει το Κοινοβούλιο που δεν αναγνωρίζει τις τουρκολιβυκές συμφωνίες με πρόεδρο τον Ακίλα Σάλεχ.

Πώς αντιμετωπίζουν το ζήτημα οι εταίροι

Η Ελλάδα παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις και έχει φέρει τις τουρκολιβυκές συμφωνίες στα διεθνή φόρουμ. Τον Σεπτέμβριο ο Κυριάκος Μητσοτάκης είχε συναντηθεί με τον επικεφαλής του Προεδρικού Συμβουλίου της Λιβύης, που εδρεύει στην Τρίπολη, Μοχάμεντ αλ Μένφι, ενώ ο Νίκος Δένδιας είχε ενημερώσει πρόσφατα τους ομολόγους του στο Συμβούλιο Ευρωπαϊκών Υποθέσεων στο Λουξεμβούργο για το νέο τουρκολιβυκό μνημόνιο και τις αρνητικές συνέπειες που θα έχει η εφαρμογή του στην ασφάλεια και τη σταθερότητα της Μεσογείου.

Είναι γεγονός πάντως ότι και στο ζήτημα της Λιβύης οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν φαίνεται να έχουν ενιαία στάση. Η Γαλλία έχει ξεκαθαρίσει ότι το τουρκολιβυκό μνημόνιο για την αναζήτηση υδρογονανθράκων «δεν είναι σύμφωνο με το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας». Παρόμοια θέση διατύπωσε και η Γερμανία (το τουρκολιβυκό μνημόνιο του 2019 δεν συνάδει με το Δίκαιο της Θάλασσας), η οποία όμως φαίνεται ότι έχει τη δική της ατζέντα για τη Λιβύη. Κάθε άλλο παρά τυχαίο θεωρείται το γεγονός ότι στις διασκέψεις που είχαν πραγματοποιηθεί στο Βερολίνο για τη Λιβύη το 2020 και το 2021 δεν είχε προσκληθεί η Ελλάδα. Επίσης, ξεχωριστή ατζέντα στο λιβυκό φαίνεται ότι έχει και η Ιταλία.

Οι ΗΠΑ φαίνεται ότι επί του παρόντος δεν ενδιαφέρονται άμεσα για τη Λιβύη, παρότι η οικογένεια του Χαφτάρ έχει καταφύγει στις ΗΠΑ, ενώ η Ρωσία δεν έχει πλέον ενεργό ρόλο στο Λιβυκό, καθώς έχει απορροφηθεί από τον πόλεμο στην Ουκρανία.

ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΚΔΟΣΗ ΤΗΣ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑΣ POLITICAL