Γράφει η Μαμεντλί Σαλατίν, Γενική Γραμματέας Συλλόγου Ελληνοαζερικής Φιλίας “QALA”

Ο Νιζαμί Γκαντζαβί , ο πιο εξέχων εκπρόσωπος της κοινωνικοπολιτικής και νομικής σκέψης του 12ου αιώνα, υπήρξε λαμπρός προπαγανδιστής των ουμανιστικών και δημοκρατικών ιδεών της εποχής και του μέλλοντός του, καθώς και των ιδεών της κοινωνικής δικαιοσύνης.

Η προώθηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και η προστασία τους, η ελευθερία του ατόμου, η ανεξαρτησία της βούλησης του ατόμου, η ανακάλυψη της πνευματικής ουσίας της Αναγέννησης, ένα από τα σημεία καμπής στην πολιτιστική πρόοδο της ανθρωπότητας, ενσωματώθηκαν στο κοινωνικό έργο του Νιζαμί <<Πολιτικές απόψεις>>.​

Ο Νιζαμί, ένας εξέχων στοχαστής του Αζερμπαϊτζάν και ένας από τους μεγάλους διαφωτιστές του κόσμου των λέξεων και των ιδεών, ήταν μια ιδιοφυΐα που ονειρευόταν ένα ευτυχισμένο μέλλον για την ανθρωπότητα προωθώντας την κοινωνική δικαιοσύνη, την ελευθερία και την ισότητα τον δωδέκατο αιώνα.

Ο μεγάλος στοχαστής, που επανειλημμένα μετέφερε στους συγχρόνους του ότι ο καθένας ήταν υπεύθυνος για τη μοίρα της ανθρωπότητας στο δικό του επίπεδο, στα πλαίσια των δυνατοτήτων του, έζησε και πάλεψε για πανανθρώπινα ιδανικά σε όλη του τη ζωή, αφιερώνοντας την πλούσια δημιουργικότητά του στην επίλυση μοιραίων ανθρώπινων προβλημάτων.

Ο Νιζαμί πέρασε όλη του τη ζωή σε αυτή την επιτυχία, θέλοντας την ευτυχία και την ανεξαρτησία των λαών, την ελευθερία τους από κάθε είδους καταπίεση και εκμετάλλευση. Ο Νιζαμί αγωνίστηκε για τα δικαιώματα των εργαζομένων, έκανε τον λαό του διάσημο σε όλο τον κόσμο και ευχήθηκε σε όλους τους λαούς ίση πολιτιστική ζωή. Ο Νιζαμί ήταν ένας ασύγκριτος ανθρωπιστής στοχαστής του αιώνα του. Αυτό επιβεβαιώνει το περιεχόμενο των κοινωνικοπολιτικών ιδεών που προέβαλε στα έργα του. Παράλληλα με τα λυρικά του έργα, ο στοχαστής έθιξε και τη λύση της εποχής και τα κοινωνικοπολιτικά προβλήματα στα μεγάλα του ποιήματα που περιλαμβάνονται στο «Khamsa».

Οι κοινωνικοπολιτικές ιδέες του Νιζαμί έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη της ιστορίας της πολιτικής και νομικής σκέψης στο Αζερμπαϊτζάν, είχαν εξαιρετικό αντίκτυπο στη διαμόρφωση και ανάπτυξη ουμανιστικών, δημοκρατικών ιδεών στη φιλοσοφική, κοινωνικοπολιτική σκέψη της Μέσης Ανατολής.

Η προφορική λαϊκή λογοτεχνία του Αζερμπαϊτζάν είχε μεγάλη επιρροή στη διαμόρφωση των ιδεών του Νιζαμί για την κοινωνική δικαιοσύνη. Έτσι, η συντριπτική πλειοψηφία των φορέων των δημοκρατικών ιδεών των κοινωνικοπολιτικών απόψεων του στοχαστή είναι οι εικόνες που δημιουργεί η λαϊκή σκέψη. Ανάμεσα σε αυτές τις εικόνες υπάρχουν θετικοί ήρωες που είναι φορείς των επιθυμιών και των φιλοδοξιών του λαού, καθώς και αρνητικοί ήρωες που αποτελούν αντικείμενο μίσους.

Στην προφορική λαϊκή λογοτεχνία του Αζερμπαϊτζάν, ιδιαίτερη θέση δίνεται στις εικόνες του ηγεμόνα (δίκαιη ή άδικη, ανθρώπινη ή απάνθρωπη, συμπονετική ή τυραννική). Αναμφίβολα, ο Νιζαμί χρησιμοποίησε λαϊκά ρητά, τη λαϊκή σοφία και τις προφορικές πηγές της όταν περιέγραφε τις αρνητικές και θετικές ιδιότητες των ηρώων στα έργα του. Γενικά, υπάρχουν δύο είδη αριστουργημάτων στη λαϊκή λογοτεχνία: τα θετικά και τα αρνητικά. Οι λαϊκές μάζες, που έζησαν μια δύσκολη ζωή και ήταν δυσαρεστημένες με το σύστημα διακυβέρνησης της εποχής τους, εξέφρασαν τα αιτήματά τους για κρατισμό μέσω αυτών των αντιγράφων.

Ο Νιζαμί έζησε σε μια περίοδο ραγδαίας ανάπτυξης διαφόρων τομέων της επιστήμης, καθώς και όξυνσης των κοινωνικών αντιθέσεων. Από τη σκοπιά της επιστημονικής προόδου, η εμφάνιση χωριστών γνωστικών πεδίων δημιούργησε προϋποθέσεις για τη διαμόρφωση των δικών τους προηγμένων και προοδευτικών κοσμοθεωριών. Τον δωδέκατο αιώνα, ειδικά η ανάπτυξη της φιλοσοφίας προς διαφορετικές κατευθύνσεις οδήγησε στην εμφάνιση σχολών και ρευμάτων που έχουν τους δικούς τους εκπροσώπους.

Τα προβλήματα που εγείρονταν στις απόψεις του Νιζαμί για κοινωνικοπολιτικά ζητήματα και στα έργα του, που έθεταν διάφορα ζωτικά ερωτήματα, απαιτούσαν σοβαρές απαντήσεις από τη σκοπιά της επίλυσής τους. Μεγαλώνοντας σε ένα τόσο περίπλοκο και ταραχώδες περιβάλλον, ο ίδιος ο Νιζαμί προσπάθησε να κατανοήσει το νόημα των υπαρχουσών αντιφάσεων. Οι κοινωνικές αντιφάσεις της δημόσιας ζωής, καθώς και η προοδευτική επίδραση του επιστημονικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος, έθεσαν τα τέλεια θεμέλια για τη διαμόρφωση των ιδεών του Νιζαμί για την κοινωνικοπολιτική, συμπεριλαμβανομένης της κοινωνικής δικαιοσύνης.

(Τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν τον συντάκτη τους, χωρίς να συμπίπτουν κατ’ ανάγκη με την άποψη της Karfitsa)