Σημαντικές αποκαλύψεις για το παρασκήνιο των διαπραγματεύσεων μεταξύ ΗΠΑ, Ρωσίας και Ουκρανίας φέρνει στο φως το Reuters, δημοσιεύοντας την τελική πρόταση της Ουάσιγκτον για συμφωνία και ταυτόχρονα τις αντιπροτάσεις του Κιέβου και των Ευρωπαίων. Πρόκειται για ένα κρίσιμο διπλωματικό σταυροδρόμι, καθώς οι ΗΠΑ αφήνουν να εννοηθεί πως, αν δεν υπάρξει συμφωνία, αποχωρούν από τη διαδικασία.
Πέρα από τις γεωπολιτικές προεκτάσεις, η εξέλιξη αυτή επιβεβαιώνει την κόπωση της Δύσης, την ανάγκη αναδιάταξης προτεραιοτήτων και ίσως το πρώτο βήμα προς έναν αναγκαστικό ρεαλισμό, με τίμημα όμως την παραχώρηση κρίσιμων εδαφών στην Ρωσία.
Η πρόταση των ΗΠΑ: Ειρήνη με παραχωρήσεις
Οι όροι της Ουάσιγκτον, όπως παρουσιάζονται, αποτυπώνουν μια φιλοδοξία για εκεχειρία, αλλά με σοβαρές παραχωρήσεις προς τη Μόσχα:
- Μόνιμη κατάπαυση του πυρός
- Αποκήρυξη ένταξης της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ
- Αναγνώριση του ρωσικού ελέγχου σε Κριμαία (de jure), Λουγκάνσκ, Ντόνετσκ, Ζαπορίζια και Χερσώνα (de facto)
- Ανάκτηση από την Ουκρανία του Χάρκοβο, του πυρηνικού σταθμού Ζαπορίζια και της Καχόβκα, υπό εποπτεία
- Οικονομική συνεργασία ΗΠΑ – Ουκρανίας αλλά και ΗΠΑ – Ρωσίας σε κρίσιμους τομείς, όπως η ενέργεια
- Σταδιακή άρση κυρώσεων που επιβλήθηκαν από το 2014
Πρόκειται, ουσιαστικά, για μια “συμφωνία ισορροπίας συμφερόντων”, στην οποία οι ΗΠΑ εμφανίζονται να αναζητούν έναν δρόμο διαφυγής από έναν μακρόσυρτο και δαπανηρό πόλεμο, επιδιώκοντας την επανεκκίνηση οικονομικών σχέσεων με τη Μόσχα και μια “ομαλοποιημένη” Ουκρανία.
Οι αντιπροτάσεις Ουκρανών και Ευρωπαίων: Λιγότερη υποχώρηση, περισσότερες εγγυήσεις
Απέναντι στην αμερικανική πρόταση, Κίεβο και Βρυξέλλες θέτουν σαφώς πιο αυστηρούς όρους και διαφωνούν με τις πρόωρες εδαφικές παραχωρήσεις. Ζητούν:
- Καθολική κατάπαυση του πυρός, σε ξηρά, θάλασσα και αέρα
- Συμμετοχή της ΕΕ και των ΗΠΑ σε όλα τα στάδια της διαπραγμάτευσης
- Επιστροφή όλων των εκτοπισμένων παιδιών και αμάχων
- Ανταλλαγή αιχμαλώτων πολέμου
- Καμία δέσμευση για εγκατάλειψη των εδαφών πριν από συνολική συμφωνία
- Διατήρηση των κυρώσεων μέχρι να υπάρξει επαρκής αποζημίωση της Ουκρανίας
- Δικαίωμα φιλοξενίας ξένων στρατιωτικών δυνάμεων στο έδαφος της Ουκρανίας
Αυτά τα σημεία αντικατοπτρίζουν τον φόβο τόσο του Κιέβου όσο και των Ευρωπαίων για μια “ειρήνη-παγίδα” που θα επικυρώνει de facto τις ρωσικές κατακτήσεις και θα αφήνει γεωπολιτικά ακάλυπτη την Ουκρανία.
Το κρίσιμο ερώτημα: Ποιος θέλει πραγματικά συμφωνία;
Η πρωτοβουλία των ΗΠΑ μοιάζει να εξυπηρετεί την αποφόρτιση του διεθνούς συστήματος και την επανατοποθέτηση των δυνάμεων ενόψει των προεδρικών εκλογών του Νοεμβρίου 2024. Είναι σαφές ότι ο Λευκός Οίκος δεν θέλει έναν ενεργό πόλεμο στην Ουκρανία εν μέσω κάλπης, ενώ η Ρωσία δείχνει διατεθειμένη να συντηρήσει το status quo των κατεχόμενων περιοχών.
Η Ευρώπη, από την άλλη, κινείται με αργούς και επιφυλακτικούς ρυθμούς, ενώ η Ουκρανία βλέπει το γεωπολιτικό της κεφάλαιο να υποτιμάται, χωρίς σαφή δέσμευση για μελλοντική ένταξη στο ΝΑΤΟ.
Το ερώτημα που τίθεται είναι σαφές: Μπορεί να υπάρξει δίκαιη ειρήνη χωρίς εδαφική ακεραιότητα; Και αν όχι, ποιος θα σηκώσει το βάρος της απόφασης;
Η παγίδα της “διπλωματικής επιτάχυνσης”
Η αμερικανική “τελική προσφορά”, με την απειλή αποχώρησης από τις συνομιλίες, δημιουργεί ένα ασφυκτικό διπλωματικό πλαίσιο. Ωστόσο, κάθε τέτοια απόπειρα επίλυσης χωρίς την ουσιαστική συναίνεση της Ουκρανίας εγκυμονεί κίνδυνο νέας ανάφλεξης.
Η εμπειρία δείχνει ότι ειρήνη χωρίς εθνική αποδοχή είναι εύθραυστη, και συχνά καταρρέει στην πράξη. Το ζήτημα δεν είναι μόνο να υπάρξει κατάπαυση του πυρός. Είναι να υπάρξει βιώσιμη πολιτική λύση – και αυτή απαιτεί χρόνο, ευρωπαϊκή ενότητα και στρατηγική ψυχραιμία.
