Λεμφοίδημα: Σύγχρονη διάγνωση και θεραπεία
φωτο shutterstock
Το λεμφοίδημα διαφοροποιείται από τις διάφορες παθολογικές μορφές οιδημάτων καθώς οδηγεί στη δημιουργία συνδετικού ιστού, σκλήρυνση και ευκαιριακά σε ανεξέλεγκτη δημιουργία και κατανομή λιπώδους ιστού. Πρωτίστως, για τους λόγους αυτούς, το λεμφοίδημα είναι μια αυτοτελής χρόνια πάθηση με προοδευτική επιδείνωση. Οι παθολογικές μορφές οιδημάτων, είναι μόνο συμπτώματα της πάθησης που δεν αντιμετωπίζονται με κάποια συγκεκριμένη αντιοιδηματική θεραπεία.
Η καθαρή μορφή λεμφοιδήματος στηρίζεται στην ανεπάρκεια/μειωμένη χωρητικότητα μεταφοράς του λεμφικού συστήματος. Αυτό σημαίνει ότι κάποιες παθολογικές διεργασίες αλλοίωσαν την χωρητικότητα του λεμφικού συστήματος ώστε να μην είναι πια δυνατόν να αποχετευτεί το λεμφικό υγρό. Στην εκδήλωση του λεμφοιδήματος συμβάλλουν:
■ Η οργανική και λειτουργική βλάβη της ήδη υπερφορτωμένης λεμφικής αντλίας
■ Η εμφάνιση ασθένειας που οδηγεί σε αύξηση του προς αποχέτευση λεμφικού υγρού
■ συνδυασμός των δύο πιθανοτήτων
Τα στάδια του λεμφοιδήματος είναι:
Στάδιο 0. μπορεί να διαρκεί δια βίου χωρίς συμπτώματα ή κάποια στιγμή να εκδηλωθεί.
Στάδιο I. η σύσταση του οιδήματος είναι μαλακή και αφήνει εντύπωμα κατά την πίεση και στους ιστούς συγκεντρώνεται υγρό πλούσιο σε λεύκωμα.
Στάδιο II. ανάπτυξη ινώσεων που οδηγούν σε σκλήρυνση των ιστών.
Στάδιο III. η λεγόμενη λεμφοστατική ελεφαντίαση επιδεινώνεται από υποτροπιάζουσες προσβολές ευρυσιπέλατος.
Η διάγνωση του λεμφοιδήματος
Η ασφαλής διάγνωση συναρτάται με την εμπειρία του γιατρού που στις περισσότερες περιπτώσεις στηρίζει την διάγνωση, την αιτιολογία και τη σταδιοποίηση της νόσου στην κλινική εξέταση. Οι παρακλινικές εξετάσεις που έχουν εδραιωθεί για τη διάγνωση του λεμφοιδήματος είναι:
H λεμφογραφία: πραγματοποιείται με την ενδοδοδερμική παροχή υδρόφιλου σκιαστικού υλικού που καταγράφει την αποχέτευση μέσω των λεμφαγγείων.
Το σπινθηρογράφημα των λεμφαγγείων ή λεμφογραφία με ραδιοϊσότοπα: πραγματοποιείται με την ενδομυϊκή ή υποδόρια παροχή μίας ραδιενεργού ουσίας (π.χ. Αλπουμίνης ή Δεξτράνης). Με ελεγχόμενη δοκιμασία κόπωσης επιτυγχάνεται η παροχέτευση της λέμφου βελτιώνοντας την απεικόνιση των λεμφαγγείων και εν συνεχεία των λεμφαδένων και της χωρητικότητας τους. Οι παραπάνω εξετάσεις επιτρέπουν την αξιολόγηση της ταχύτητας ροής, την πρόσληψη ραδιοφαρμάκου στους λεμφαδένες, κ.α., οδηγώντας σε χρήσιμα και ασφαλή συμπεράσματα για τη λειτουργικότητα ή τυχούσες διαταραχές στις χαμηλές ροές (λεμφοίδημα) ή στις υψηλές (φλεβική ανεπάρκεια).
Η κλασική λεμφαγγειογραφία έχει πλέον παραγκωνισθεί λόγω της αξιοπιστίας των προαναφερθέντων εξετάσεων.
Η αντιμετώπιση του λεμφοιδήματος
Ο ιδανικός στόχος της ίασης του λεμφοιδήματος είναι εφικτός μόνο στο στάδιο I και επιτυγχάνεται με τη μετάθεση της ασθένειας στο στάδιο O. Με την λήψη φαρμάκων στο λεμφοίδημα μπορεί να επιτευχθεί μία υποχώρηση του οιδήματος και των ιστικών αλλοιώσεων. Πλήρης ίαση του λεμφοιδήματος δεν υπάρχει.
Στο μεγαλύτερο ποσοστό των ασθενών ως θεραπεία εκλογής προτείνεται η αποσυμφόρηση δια μέσου λεμφικής παροχέτευσης διά χειρός ή αντλιών διαλείπουσας συμπίεσης, επιδέσμων συμπίεσης, καλτσών διαβαθμιζόμενης συμπίεσης καθώς επίσης η περιποίηση του δέρματος και ειδικές ασκήσεις.
Στις περιπτώσεις που το λεμφοίδημα συνυπάρχει με άλλες παθήσεις, ενδεχομένως απαιτείται η διαφοροποίηση της θεραπείας, σε περίπτωση ύπαρξης:
■ Αρτηριακής υπερτονίας σε συνδυασμό με στεφανιαία νόσο ή καρδιακή ανεπάρκεια.
■ Σακχαρώδους διαβήτη και διαβητικής πολινευροπάθειας, μικρο/μακροαγγειοπάθειας.
■ Μεταθρομβωτικού συνδρόμου με η χωρίς άτονο έλκος.
■ Κακοηθών παθήσεων.
Αντένδειξη στη λεμφική παροχέτευση διά χειρός είναι το ερυσίπελας, η εν τω βάθει θρόμβωση/θρομβοφλετίτιδα και η καρδιακή ανεπάρκεια. Σε υποτροπές κακοηθών παθήσεων μπορεί χωρίς πρόβλημα να βοηθηθεί ο ασθενής με λεμφική παροχέτευση διά χειρός.
Στα λεμφοιδήματα η συνεχής φαρμακευτική θεραπεία με διουρητικά απαγορεύεται λόγω των πολλών επιπλοκών. Σε κακοκοήθη λεμφοιδήματα ίσως είναι αναγκαία. Όταν το λεμφοίδημα συνοδεύεται από άλλες παθήσεις ίσως χρειαστεί τα φάρμακα συγκεκριμένων των παθήσεων π.χ. φλεβοτονικά. Η λεμφική παροχέτευση διά χειρός προφυλάσσει από το ερυσίπελας, εάν υπάρχουν φάρμακα για θεραπεία ψωρίασης, μυκητιάσεων, αντιβιοτικά κτλ..
Σε περιπτώσεις τοπικής διακοπής των λεμφαγγείων, εκτός από τη λεμφική παροχέτευση διά χειρός, ενδεχομένως να υπάρχει και η δυνατότητα χειρουργικής αποκατάστασης, αρχικά με τη μεταμόσχευση λεμφαδένων κυρίως από την περιοχή των κάτω άκρων ή την βουβωνική χώρα. Ενδείξεις χειρουργικής αποκατάστασης αποτελούν:
■ Τα δευτεροπαθή λεμφοιδήματα μετά από λεμφαδενικό καθαρισμό.
■ Μετά από τοπικό τραυματισμό και διακοπή της λεμφαγγειακής συνέχειας.
■ Σπάνια πρωτοπαθή λεμφοιδήματα με μονόπλευρη λεμφαγγειακή ατρησία ή απλασία λεμφαδένων στην κοιλιακή χώρα.
Αντενδείξεις για χειρουργική αποκατάσταση αποτελούν οι κακοήθεις όγκοι καθώς και ο κίνδυνος λεμφοιδήματος στο πόδι-δότη.
Στις περιπτώσεις που η μικροχειρουργική μεταμόσχευση δεν είναι εφικτή μπορεί να πραγματοποιηθεί λεμφοφλεβική αναστόμωση ενώ σε άλλες περιπτώσεις δύναται να πραγματοποιηθούν επεμβάσεις αφαίρεσης ινώσεων, λιποαναρροφήσεις και πλαστικές επανορθώσεις του δέρματος και του υποδορίου ιστού.
Αν και το λεμφοίδημα δεν μπορεί να θεραπευτεί πλήρως, υπάρχουν δυνατότητες να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά, επιτρέποντας τη διατήρηση της ποιότητας ζωής του ασθενούς, ο οποίος όμως πρέπει να κατανοεί και να ακολουθεί πλήρως την αγωγή που συνίσταται από τους ειδικούς.
Λαμπρέτσας Κωνσταντίνος
Αγγειοχειρουργός
Πλάτωνος 9, Θεσσαλονίκη
Τηλ.: 2310 222 266
Κιν.: 6980 123 200
[email protected]
www.lambretsas.gr