Γράφει η Νέλη Βυζαντιάδου ψυχοθεραπεύτρια, σύμβουλος ζευγαριών και συγγραφέας

Αν μου ζητούσαν να διαλέξω ένα και μόνο χαρακτηριστικό αυτής της περιόδου ως αυτό που δυσκολεύει τόσο εμένα όσο και τους θεραπευόμενούς μου θα ήταν η αβεβαιότητα. Είναι και δείχνουν όλα αβέβαια. Πότε θα βγούμε από όλη αυτήν την περιπέτεια; Θα καταφέρουμε αλήθεια να βγούμε; Κι αν βγούμε, πώς θα είμαστε; Τι ισχύει τελικά και τι όχι; Πού υπάρχει υπερβολή και πού όχι; Τι θα γίνει με τα οικονομικά μας; Θα επανέλθουμε στους προηγούμενους ρυθμούς ή από εδώ και πέρα θα είναι όλα διαφορετικά; Ακόμα και οι ειδικοί δυσκολεύονται να δώσουν μια ξεκάθαρη απάντηση που θα έδινε τέλος στην αγωνία μας. Κι όσο περισσότερα είναι τα ερωτήματα που έχουμε, τόσο πιο ανασφαλείς νιώθουμε. Ατέλειωτα ερωτήματα που αναδύουν την αβεβαιότητα που υπάρχει έξω από εμάς αλλά και μέσα μας. Κι αν σε κάποιους αρέσει η αβεβαιότητα επειδή αφήνει ορθάνοιχτη την πόρτα της ελπίδας όπως ισχυρίζεται η Anne Barratin, υπάρχουν εκείνοι που επηρεάζονται πολύ με συνέπεια να αδυνατούν να λειτουργήσουν στην καθημερινότητά τους.

Γιατί όμως μας επηρεάζει τόσο πολύ η αβεβαιότητα; Ας συμφωνήσουμε πως ως αβεβαιότητα αντιλαμβανόμαστε εκείνη την κατάσταση κατά την οποία δεν έχουμε τις απαραίτητες πληροφορίες για κάτι που έχει γίνει ή θα γίνει αλλά και δεν γνωρίζουμε τι πρόκειται να γίνει. Όταν δεν έχουμε γνώσεις και πληροφορίες δεν ξέρουμε πώς να συνεχίσουμε με αποτέλεσμα να νιώθουμε ευάλωτοι και να στρεφόμαστε σε εξωτερικές πηγές για να πάρουμε βοήθεια. Για παράδειγμα εμφανίζουμε μία σειρά κρίσεων πανικού τις οποίες ούτε μπορούμε να διαχειριστούμε ούτε ξέρουμε να εξηγήσουμε. Επισκεπτόμαστε έναν ή περισσότερους ειδικούς προκειμένου να μάθουμε το “γιατί” (τι υπάρχει πίσω από τις κρίσεις πανικού και γιατί μας συμβαίνουν στη συγκεκριμένη χρονική στιγμή της ζωής μας) και το “πώς” (πώς θα μπορέσουμε να τις αντιμετωπίσουμε και να τις ξεπεράσουμε). Ο τρόπος με τον οποίο θα απαντηθούν τα “γιατί” και τα “πώς” θα επηρεάσουν σημαντικά τη δική μας προσαρμογή στο γεγονός. Σε παράλληλο χρόνο μπαίνουμε στο διαδίκτυο και διαβάζουμε όσα περισσότερα άρθρα βρίσκουμε γύρω από αυτό το θέμα ελπίζοντας ότι θα μάθουμε κάτι για αυτό που μας απασχολεί.

Γιατί θέλουμε άραγε να ξέρουμε τι συμβαίνει; Αν και σύμφωνα με τον Erich Fromm η αναζήτηση για σιγουριά εμποδίζει το δρόμο για το νόημα καθώς η αβεβαιότητα είναι εκείνη που ωθεί τις δυνατότητές μας να ξεδιπλωθούν, δεν είναι λίγοι αυτοί που θέλουν επίμονα να ξέρουν τι θα συμβεί, πότε θα συμβεί και πώς θα συμβεί για να νιώσουν ασφάλεια και να αισθανθούν ότι έχουν τον έλεγχο της ζωής τους. Μόνο αν ξέρουμε τι συμβαίνει μπορούμε να σχεδιάσουμε τις επόμενες κινήσεις μας. Το να μη γνωρίζουμε είναι ψυχοφθόρο και προξενεί έντονη δυσφορία. Αν μάθουμε μπορούμε να επηρεάσουμε το μέλλον μας ή ακόμα και να προβλέψουμε ως ένα βαθμό τι θα μας συμβεί. Ή τουλάχιστον έτσι πιστεύουμε. Αν όμως αποτύχουμε να πάρουμε πληροφορίες και να δώσουμε απαντήσεις στα ερωτήματά μας, νιώθουμε μετέωροι και αβοήθητοι. Κι όσο πιο αβοήθητοι νιώθουμε, τόσο πιο πολύ φοβόμαστε. Κι όσο πιο πολύ φοβόμαστε, τόσο μεγαλύτερες διαστάσεις παίρνει στο μυαλό μας αυτό που μας προβληματίζει. Κι όσο μεγαλύτερες διαστάσεις παίρνει στο μυαλό μας αυτό που μας προβληματίζει, τόσο περισσότερο αποφεύγουμε να το αντιμετωπίσουμε. Κι αυτός ο φαύλος κύκλος που ξεκινά από την αβεβαιότητα και καταλήγει στην αδράνεια είναι ένα σχήμα που αναστατώνει την ισορροπία μας και απειλεί την ψυχική μας υγεία.

Πώς μπορούμε να διαχειριστούμε την αβεβαιότητα; Πρώτα από όλα χρειάζεται να την αποδεχθούμε. Να καταλάβουμε δηλαδή ότι υπάρχουν πράγματα έξω από εμάς που αδυνατούμε να ελέγξουμε χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν έχουμε έλεγχο σε καμία άλλη σφαίρα της ζωής μας. Το να βρισκόμαστε αντιμέτωποι με την αβεβαιότητα είναι μια υπενθύμιση του ότι είμαστε ζωντανοί. Η ζωή είναι γεμάτη ανατροπές. Δεν είναι ένα σενάριο με προδιαγεγραμμένη αρχή και προαποφασισμένο τέλος. Η ίδια η ζωή είναι μια μεγάλη αβεβαιότητα. Επομένως αν συμφιλιωθούμε με αυτήν την πραγματικότητα θα επικεντρωθούμε περισσότερο σε αυτά που μπορούμε τελικά να επηρεάσουμε και να ελέγξουμε αντί να παλεύουμε με κάτι που είναι μεγαλύτερο από εμάς.

Ένας άλλος τρόπος που θα μας βοηθήσει να διαχειριστούμε την αβεβαιότητα είναι να συνειδητοποιήσουμε ότι το να παραμένουμε αγχωμένοι δεν μας προσφέρει τίποτε. Καμία αγωνία δεν θα δώσει τέλος στο πρόβλημα. Καμία ανησυχία δεν θα κάνει προβλέψιμο το απρόβλεπτο. Αντιθέτως αν μάθουμε να ζούμε με την αβεβαιότητα και συμφιλιωθούμε με αυτήν θα είμαστε πιο ανθεκτικοί στις δυσκολίες και θα υποφέρουμε λιγότερο. Κι όσο πιο ανθεκτικοί είμαστε στις δυσκολίες, τόσο λιγότερο θα σκεφτόμαστε το μέλλον γιατί το άγχος συνδέεται στενά με το μέλλον. Αγχωνόμαστε για αυτά που είναι να γίνουν και όχι για αυτά που έγιναν. Αν σταματήσουμε να σκεφτόμαστε τόσο πολύ το αύριο, που εν τέλει κανείς δεν ξέρει πώς θα είναι, και μείνουμε στο σήμερα, θα είμαστε λιγότερο δυστυχισμένοι.

Τέλος μια άλλη λύση για να διαχειριστούμε την αβεβαιότητα είναι να μοιραστούμε τις αγωνίες και τους φόβους μας με ανθρώπους που εμπιστευόμαστε και που βλέπουμε ότι τα καταφέρνουν καλύτερα. Η ενστάλλαξη ελπίδας είναι εξόχως θεραπευτική. Αν μπορέσουμε να δώσουμε χώρο στις ανησυχίες μας καταφέρνοντας ταυτόχρονα να δώσουμε χώρο στη δράση θα έχουμε κάνει μια σημαντική πρόοδο. Δεν είναι εύκολο να μένουμε στο σκοτάδι. Κάποιες φορές είναι αναπόφευκτο. Κάποιες άλλες είναι απαραίτητο αν θέλουμε να βγούμε στο φως. Είναι καλό να θυμόμαστε τα λόγια του Immanuel Kant: “Μπορούμε να μετρήσουμε την ευφυία ενός ανθρώπου με βάση πόσες αβεβαιότητες μπορεί να αντέξει”.