Ένα σπίτι, ένα δέντρο και ο ήλιος να λάμπει… Η ζωγραφιά που κρατάει και μας δείχνει χαμογελαστός ο μικρός Κούρδος, που ζει σε μια σκηνή στο Κέντρο Φιλοξενίας στα Διαβατά και περπατάει ξυπόλυτος στο χώμα, αποτυπώνει το όνειρο και την επιθυμία του: να νιώσει ξανά τη θαλπωρή και τη ζεστασιά που έχασε όταν αυτός και η οικογένειά του άφησαν πίσω τους την εστία τους στο μακρινό Ιράν. Όμως το όνειρο αυτό μοιάζει πολύ μακρινό, όχι μόνο για το μικρό αγοράκι, αλλά και για εκατοντάδες άλλους ανθρώπους που ζουν σε κοντέινερ ή σε αυτοσχέδιες σκηνές στο πρώην στρατόπεδο «Αναγνωστοπούλου».
Της Δέσποινας Κρητικού
Η Ναντίρ Σαρντάρ έφτασε στα Διαβατά πριν από δύο μήνες από το Ιράκ, μαζί με το σύζυγό της και τα ανήλικα παιδιά τους. Ο δουλέμπορος που τους μετέφερε από τον Έβρο τους εγκατέλειψε έξω από το καμπ και η γυναίκα, μαζί με την οικογένειά της, βρήκε καταφύγιο εκεί. Έφτιαξαν μια σκηνή από παλέτες και ξύλα και την κάλυψαν με μουσαμάδες της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, ώστε να μην περνάει η βροχή. Από τις 13 Οκτωβρίου, ημερομηνία καταγραφής της από την υπηρεσία Διαχείρισης Μετανάστευσης της ΕΛΑΣ, η Ναντίρ με την οικογένειά της κοιμούνται στο χώμα και ζεσταίνονται με ένα πρόχειρο μαγκάλι…
Η Ναντίρ είναι μια από τους 560 πρόσφυγες που ζουν σε σκηνές στα Διαβατά. Οι περισσότεροι ακολούθησαν τον ίδιο δρόμο: Μπήκαν παράνομα στην Ελλάδα από τα ελληνοτουρκικά σύνορα, έφτασαν στη Θεσσαλονίκη και μπήκαν κρυφά στο καμπ τη νύχτα για να στήσουν μια αυτοσχέδια σκηνή, μέχρι να τους εντοπίσουν οι υπεύθυνοι το πρωί. Είναι οι λεγόμενες «παράτυπες αφίξεις» που, όπως αποκαλύπτει ο Κώστας Σιμιτόπουλος, υπεύθυνος του Κέντρου Φιλοξενίας στα Διαβατά, έχουν κατακλύσει το τελευταίο διάστημα το καμπ, το οποίο είναι ψηλά στις… προτιμήσεις των προσφύγων, καθώς βρίσκεται κοντά σε μεγάλο αστικό κέντρο. «Μπαίνουν κρυφά, στήνουν σκηνή και ξεκινάνε τη ζωή τους. Βλέπουμε το πρωί τις σκηνές, που έχουν στήσει με παλέτες και νάιλον, να ξεφυτρώνουν σαν… μανιτάρια», αναφέρει.
Όσοι πέρασαν τον Έβρο και ήρθαν στα Διαβατά, δεν έχουν μαζί τους κάποιο έγγραφο. Οι αρμόδιοι ακολουθούν την πεπατημένη. Καλούν την αστυνομία, που τους συλλαμβάνει, τους δίνει τα νομιμοποιητικά έγγραφα και τους αφήνει ελεύθερους. Οι  περισσότεροι επιστρέφουν στο Κέντρο. «Τους έχουμε καταγράψει όλους, έχουν πάρει τα έγραφα τους, τους έχουμε δώσει προσωπικά είδη και τους βοηθάμε με τη διαδικασία του ασύλου», αναφέρει ο κ. Σιμιτόπουλος.
Μετακίνηση στα κοντέινερ
Ο Τζμαλ Σαρντάστ, Κούρδος από το Ιράκ, είναι από τους τυχερούς που εδώ και λίγες μέρες ζει σε κοντέινερ μαζί με άλλους ομοεθνείς του – άδειασε μια θέση και την πήρε εκείνος. «Μετά από πολλούς μήνες, κατάφερα να κοιμηθώ σε κλειστό χώρο και να ζεσταθώ», αναφέρει. Ο φίλος του, ο Χαράμ, δεν ήταν τόσο τυχερός: από τον Αύγουστο εξακολουθεί να ζει σε σκηνή με τα παιδιά του. Ο ίδιος και τα παιδιά του έχουν τουλάχιστον να φάνε – το ΥΕΘΑ μοιράζει καθημερινά 550 μερίδες φαγητού σε όσους ζουν σε σκηνές…
Η διαδικασία που ακολουθείται για να μετακινηθεί κάποια οικογένεια από τη σκηνή σε κοντείνερ του καμπ είναι συγκεκριμένη. Η προτεραιότητα ορίζεται ανάλογα με το πόσο ευάλωτος είναι κάποιος  (μωρά, ηλικιωμένοι, έγκυες) και πόσο καιρό ζει στη σκηνή. «Σιγά-σιγά παίρνουμε κόσμο που κινδυνεύει, δεν μπορούμε όμως να βοηθήσουμε τους πάντες με τη φιλοξενία σε κοντέινερ», αναφέρει ο κ. Σιμιτόπουλος.
Δεν αδειάζει η δομή
Πολλές φορές οι πρόσφυγες που ζουν σε σκηνές στα Διαβατά αρνούνται να μετακινηθούν σε άλλα Κέντρα όταν βρεθούν εκεί άδεια κοντέινερ, καθώς επιμένουν να μένουν κοντά στη Θεσσαλονίκη. «Κάποιοι προτιμούν να ζουν σε σκηνές και να παγώνουν μαζί με τα παιδιά τους», επισημαίνει ο Ισμαήλ Ντάρια, που ζει στα Διαβατά για περισσότερους από 7 μήνες. Ο ίδιος δηλώνει τυχερός διότι ζει με την ανιψιά και τη θεία του σε κοντέινερ, ενώ τα παιδιά του πηγαίνουν στο σχολείο. «Είμαι ευτυχισμένος που μπορούν να μαθαίνουν ελληνικά. Δεν έχω σκοπό να φύγω από την Ελλάδα, αν και το 2021 θα περάσω από επιτροπή ασύλου. Θα μείνω με την οικογένειά μου. Ο κόσμος εδώ είναι καλόκαρδος», σημειώνει.
Ο Ισμαήλ είναι ένας από τους 830 πρόσφυγες που ζουν σε κοντέινερ στα Διαβατά και περιμένουν να συζητηθεί το αίτημα τους για άσυλο. Οι συγκεκριμένοι λαμβάνουν επίδομα, ενώ τα παιδιά τους παρακολουθούν μαθήματα σε ελληνικά σχολεία.
Σύμφωνα με τον κ. Σιμιτόπουλο, το βασικότερο πρόβλημα είναι ότι δεν αδειάζει εύκολα η δομή. «Έρχονται οι καινούργιοι, αλλά δεν φεύγουν οι παλαιότεροι που ζουν εδώ έως και δυο χρόνια», αναφέρει και εξηγεί ότι η φιλοσοφία της δομής δεν είναι να μετατρέπονται τα κοντέινερ σε σπίτια. Ωστόσο η επιμονή των ανθρώπων να μην αποχωριστούν τη δομή και ο χρόνος αναμονής μέχρι να ολοκληρωθεί η συζήτηση της αίτησης ασύλου, προκαλούν συνωστισμό.
Προσγείωση στην πραγματικότητα
Αλλά ακόμη και αν ολοκληρωθεί η διαδικασία ασύλου, το ελληνικό σύστημα δεν έχει βρει τρόπο να οδηγήσει τους αναγνωρισμένους πρόσφυγες στο σύστημα πρόνοιας. «Στην πρόνοια, πρέπει να ξέρεις καλά ελληνικά, να καταλάβεις τους θεσμούς. Όσοι είναι εδώ τα βρίσκουν όλα έτοιμα, πολλοί δεν έχουν κίνητρο να μάθουν ελληνικά, τους θεσμούς και τη φιλοσοφία μας. Επομένως συνεχίζουνε στο ίδιο καθεστώς και τίποτα δεν πάει μπροστά», εξηγεί ο κ. Σημιτόπουλος.
Οι μετανάστες που περνάνε τον Έβρο πιστεύουν ότι στη Θεσσαλονίκη και στην Ελλάδα γενικότερα θα βρουν μια ειδυλλιακή κατάσταση. Οι προσδοκίες και τα όνειρά τους όμως διαψεύδονται όταν φτάνουν στα κέντρα φιλοξενίας. Στα Διαβατά, ο κ. Σιμιτόπουλος και το προσωπικό του υπουργείου Μεταναστευτικής Πολιτικής προσπαθούν μιλώντας τους με ειλικρίνεια και με σεβασμό να τους προσγειώσουν στην πραγματικότητα, καθώς υπάρχει παραπληροφόρηση και κυκλοφορούν πολλές φήμες. «Τα έχουνε εντελώς διαφορετικά στο μυαλό τους, ακούνε και τους διακινητές που τους τάζουν… Η ειλικρινής επικοινωνία έχει μειώσει την ένταση. Μπορεί να μην τους δίνουμε όλα όσα έχουν στο μυαλό τους, αλλά είναι σημαντικό να νιώσουν ότι τους μιλάμε ανθρώπινα. Πλέον δεν έχουμε τόσα περιστατικά αντιδράσεων και εξεγέρσεων, γιατί τους μιλάμε με σεβασμό», καταλήγει ο κ. Σιμιτόπουλος.
ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ