Συνέντευξη στο Βασίλη Παπαβασιλείου

Επιζητεί και αναζητεί για να σκηνοθετήσει έργα που έχουν να πουν «κάτι» στο θεατρόφιλο κοινό, το οποίο μάλιστα τον ακολουθεί πιστά στις παραστάσεις που ανεβάζει. Οι Θεσσαλονικείς τον στηρίζουν χρόνια τώρα και του δείχνουν έμπρακτα την αγάπη τους δίνοντας δυναμικό παρών στις αίθουσες, όπου παρουσιάζονται οι δουλειές του. Πρόσφατα ο ικανός σκηνοθέτης Δαμιανός Κωνσταντινίδης βρήκε τον ιδανικό χώρο για να στεγάσει τα όνειρά του και να κάνει πράξη τα σκηνοθετικά του οράματα, το θέατρο ΟΡΑ για το οποίο είναι πολύ υπερήφανος.

Χρόνια τώρα κάνεις δικές σου δουλειές, σε δικούς σου χώρους, δίνοντας ένα δυναμικό «παρών» στα θεατρικά δρώμενα της Θεσσαλονίκης. Πώς το καταφέρνεις αυτό;

Καμιά φορά αναρωτιέμαι κι εγώ. Αλλά το να αναρωτιέσαι δεν σε πάει πολύ μακριά. Σε πάει το πολύ-πολύ ως την αναστολή της πράξης. Αποφάσισα λοιπόν να μην πολυαναρωτιέμαι και να πράττω. Παρόλη την κούραση, και δεν εννοώ μόνο, ούτε κυρίως, τη σωματική. Τα καταφέρνω λοιπόν βάζοντας τη δική μου ενέργεια, τον χρόνο μου, τα λίγα χρήματά μου, μη σκεπτόμενος δηλαδή το έξοδο ή τα έξοδα γενικώς, και κυρίως, έχοντας δίπλα μου ανθρώπους που με στηρίζουν και χωρίς τους οποίους θα ήταν αδιανόητη η όποια εκτός κρατικών ή δημοτικών φορέων προσπάθεια. Λυπάμαι μόνο που δεν μπορώ να συντηρήσω μια σταθερή ομάδα ηθοποιών, πράγμα που θα διευκόλυνε, πιστεύω, τη δουλειά μου πολύ.

Το κράτος είναι αρωγός σε τέτοιου είδους προσπάθειες; 

Το κράτος ήταν αρωγός σε ό,τι αφορά την Angelus Novus από το 2007 έως το 2010 κι αυτό ήταν ομολογουμένως μια ανάσα. Το 2010-11 δεν δόθηκαν –ούτε καν προκηρύχθηκαν- επιχορηγήσεις, με αποτέλεσμα πολλές επιχορηγούμενες ομάδες, εκ των οποίων και η δική μου, που παρουσιάσαμε τη δουλειά μας και πληρώσαμε τους συνεργάτες μας, να βρεθούμε σε δεινή οικονομική κατάσταση. Κάποια σχήματα ανέστειλαν τη λειτουργία τους. Κάποιοι θεατρικοί χώροι έκλεισαν. Αυτό είναι ένα σοβαρό πλήγμα στον πολιτισμό, στη δυνατότητα έκφρασης, στην πολυφωνία, ένα πλήγμα στο θέατρο που προσπαθεί να προτείνει κάτι διαφορετικό, εκτός της πεπατημένης και των ειωθότων του εμπορικού θεάτρου και του βλαχο-ελληνικού «σταρ σύστεμ». Το 2011 προκηρύχθηκαν εκ νέου οι κρατικές επιχορηγήσεις, βγήκε και η απόφαση της επιτροπής, ευνοϊκή για μας, είναι όμως αμφίβολο αν θα δοθούν όσα μας έχουν υποσχεθεί. Το κράτος αυτή τη στιγμή, καλυπτόμενο πίσω από την οικονομική κρίση, αποστρέφεται τον πολιτισμό.

Το θεατρόφιλο κοινό -και όχι μόνο- υποστηρίζει και αγκαλιάζει τις νεανικές αυτές ομάδες;

Νομίζω, ναι. Αλλιώς γιατί να υπάρχουν τόσες πολλές; Αλλά παρατηρείται και μια γενικότερη στροφή του κόσμου προς το θέατρο, αυτήν την περίοδο της κρίσης. Ο κόσμος ψάχνει ένα αντίβαρο στην περιρρέουσα μιζέρια. Θέλει να επιβεβαιώσει –και να επιβεβαιωθεί- ότι ανήκει ακόμη στο ανθρώπινο είδος και ότι δεν μπορεί να ζει διαρκώς μέσα στον βούρκο, ότι η ψυχή του αναζητά μιαν ανύψωση.

Λέμε για ταλαντούχους ηθοποιούς, ταλαντούχο κοινό υπάρχει;

Όταν λέμε «ταλέντο» εννοούμε συνήθως κάτι έμφυτο, πηγαίο, ενστικτώδες. Για μένα «ταλέντο», είναι να καλλιεργείς και να εξελίσσεις τις δυνατότητές σου. Έτσι, δεν μπορώ να εννοήσω το ταλέντο χωρίς ταυτόχρονα να μιλήσω για πολλή δουλειά. Ο ταλαντούχος ηθοποιός είναι αυτός που δεν επαναπαύεται, που κοπιάζει να εμπλουτίσει τα εκφραστικά μέσα του, που δεν σταματάει, δηλαδή, να προπονείται, να εκπαιδεύεται. Για να μιλήσω επομένως για ταλαντούχο κοινό, θα πρέπει πρώτα να μιλήσω για εκπαίδευση του κοινού, για θεατρική παιδεία, η οποία είναι μάλλον ελλιπής στη χώρα μας, ή κακώς νοούμενη. Βεβαίως, μπορεί να υπάρχουν ταλαντούχοι θεατές, που αγαπούν το θέατρο, βλέπουν πολλές παραστάσεις, διαβάζουν θέατρο και για το θέατρο, ενημερώνονται για το τι συμβαίνει, κ.λπ., αλλά ταλαντούχο κοινό; Πραγματικά, δεν ξέρω αν υπάρχει.

Πότε κερδίζεται ένα παιχνίδι στο θέατρο, όταν χειροκροτήσει το κοινό;

Υπήρξαν παραστάσεις μου όπου το κοινό χειροκροτούσε πολύ και συνέρρεε άφθονο, αλλά εγώ δεν ήμουν ικανοποιημένος γιατί ένιωθα πως κάτι έλειπε ή πως εγώ δεν μπόρεσα να κάνω τη δουλειά μου όπως ήθελα κι όπως έπρεπε να την κάνω. Αντίθετα, υπήρξαν άλλες παραστάσεις μου που δεν δικαιώθηκαν από το κοινό και που κρατούν μια ιδιαίτερη θέση στην καρδιά μου, όπως υπήρξαν και μερικές όπου επιτεύχθηκε ένα είδος σύμπτωσης. Πιστεύω ωστόσο ότι το παιχνίδι δεν κερδίζεται στην πραγματικότητα ποτέ, εκτός κι αν κερδίζεται τη στιγμή που αποφασίζεις να σταματήσεις να παίζεις. Αν παραμείνεις εντός, ο αγώνας είναι αδιάκοπος.

Η σκηνοθεσία -ιδιαίτερα στα έργα του κλασσικού ρεπερτορίου- πρέπει να «υπερβαίνει» τον λόγο του κειμένου των έργων;

Δεν υπάρχει «πρέπει» όταν σκηνοθετείς κι ο καθένας κάνει ό,τι γουστάρει. Σε ό,τι με αφορά η πρώτη μου κίνηση απέναντι σε οποιοδήποτε έργο, σύγχρονο, κλασικό, ενδιάμεσο, είναι μια κίνηση κατανόησης, και όχι επιβολής. Δεν θέλω να αναγκάσω κανένα κείμενο να πει κάτι που δεν λέει, κι αν το διαλέγω, το διαλέγω ακριβώς γιατί λέει αυτά που λέει, ή που εγώ νομίζω πως λέει. Τώρα μιλώντας για υπέρβαση και για κλασικά έργα, οφείλουμε να αναρωτηθούμε ποιος υπερβαίνει ποιον. Αυτά τα έργα έχουν υπερβεί τον χρόνο, συνεχίζουν να τον υπερβαίνουν και θα τον υπερβαίνουν. Γίνονται τα ίδια χρόνος με τον οποίο η ανθρωπότητα μετρά την ύπαρξή της. Είναι αστείο και να σκεφτώ πως ένα ον της στιγμής μπορεί να τα υπερβεί καθ’ οιονδήποτε τρόπο. Από την άλλη, πιστεύω πως ό,τι κι αν κάνουμε, ό,τι κι αν σκαρφιστούμε, όσο κι αν είμαστε τολμηροί, επαναστατικοί, ανατρεπτικοί, κ.λπ., πάντα θα κινούμαστε στον περιορισμένο χώρο της ερμηνείας τους, και όχι της ανατροπής ή της υπέρβασής τους.

Το να έχεις στόχους, στην προσωπική ή την επαγγελματική σου ζωή, λειτουργεί ως σωτηρία;

Ενδεχομένως. Όμως και η αστοχία έχει τη γοητεία της και μπορεί κι αυτή να αποδειχθεί σωτήρια. Αν, εννοείται, ψάχνει κανείς για σωτηρία και δεν έχει βαρεθεί με τόσους σωτήρες που μας περιστοιχίζουν…