Ο Ερνέστ Εμπράρ, ήταν ο πρώτος που σχεδίασε τον χώρο της Πανεπιστημιούπολης της Θεσσαλονίκης στο πλαίσιο της σύνταξης του ρυμοτομικού σχεδίου της πόλης την περίοδο 1919-1923 και δεύτερου σχεδίου που πρότεινε το 1930.
Το 1937 ανατέθηκε στον αρχιτέκτονα Ν. Μητσάκη η μελέτη των κτιρίων που θα αποτελούσαν το πρώτο τμήμα της σύγχρονης Πανεπιστημιούπολης.Το 1949 συγκροτήθηκε Πολεοδομική Επιτροπή του Πανεπιστημίου με πρόεδρο τον καθηγητή Β. Κυριαζόπουλο, η οποία έναν χρόνο αργότερα υπέβαλε νέο πολεοδομικό σχεδιασμό. Το 1954 ο αρχιτέκτονας Ι. Τριανταφυλλίδης εκπόνησε μία Γενική Πολεοδομική Μελέτη της Πανεπιστημιούπολης.
Οι πρώτες απόπειρες σχεδιασμού του χώρου της Πανεπιστημιούπολης του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης του μεγαλύτερου Πανεπιστημίου της χώρας, προτάσεις που συνέβαλαν στη διαμόρφωσή της ή δεν υλοποιήθηκαν ποτέ, τα στάδια συγκρότησης του πανεπιστημιακού οικοπέδου και τα προβλήματα που αντιμετώπισε η πανεπιστημιακή κοινότητα αναδεικνύονται σε έκθεση χαρτών που φιλοξενείται στο Αριστοτέλειο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας.
Η έκθεση «Πανεπιστημίου Πόλις: 100 Χρόνια ΑΠΘ-Η εξέλιξη της δημιουργίας της Πανεπιστημιούπολης του ΑΠΘ μέσα από χάρτες και τοπογραφικά διαγράμματα» που εγκαινιάστηκε χθες περιγράφει τις διαδικασίες απόκτησης εκτάσεων για την ανέγερση των πανεπιστημιακών εγκαταστάσεων σε χώρο, στον οποίο στο παρελθόν υπήρχαν εβραϊκά νεκροταφεία και ο προσφυγικός συνοικισμός Αγία Φωτεινή, τον πολεοδομικό σχεδιασμό του Πανεπιστημίου και τις προσπάθειες της πανεπιστημιακής κοινότητας για την ανάπτυξή του.
«Στην έκθεση παρακολουθούμε τη δημιουργία, τον σχεδιασμό και την εξέλιξη της Πανεπιστημιούπολης. Τα κτίρια, τα τοπογραφικά διαγράμματα είναι κάτι πολύ περισσότερο, είναι η ίδια ιστορία των ανθρώπων και μέσα από αυτά ζωντανεύει η ίδια η ιστορία της πόλης, γιατί η ιστορία του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου είναι η ιστορία της Θεσσαλονίκης» τόνισε ο αντιπρύτανης Διεθνών Σχέσεων, Εξωστρέφειας, Δια Βίου Μάθησης και Φοιτητικής Μέριμνας του ΑΠΘ, καθηγητής Ιάκωβος Μιχαηλίδης.
«Μετά το 1912 και για μία ολόκληρη δεκαετία, ο ελληνισμός έζησε μία περίοδο αλλεπάλληλων στρατιωτικών επιχειρήσεων και τα φιλόδοξα σχέδια που είχαν ο Ελευθέριος Βενιζέλος και η πνευματική και ιδεολογική τάξη της εποχής μαζί με τη συγκρότηση ενός κράτους να ιδρυθεί ένα Πανεπιστήμιο δεν υλοποιήθηκαν λόγω της πολεμικής αναταραχής. Υλοποιήθηκαν από το 1925 και μετά πάνω σε ένα άλλο σχέδιο που ο Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή είχε φροντίσει να εκπονήσει για την περιοχή της Σμύρνης. Το σχέδιο λόγω της Μικρασιατικής Καταστροφής δεν πραγματοποιήθηκε, αλλά μεταφέρθηκε εδώ στη Θεσσαλονίκη και υλοποιήθηκε στο ελεύθερο πια κράτος» είπε ο αντιπρύτανης του ΑΠΘ.
«Μέσα από την ιστορία της Πανεπιστημιούπολης παρακολουθεί κανείς όλη την ιστορία της Θεσσαλονίκης από τον Μεσοπόλεμο έως σήμερα και διατρέχει την τεκμηριωμένη αφήγηση για την προσφυγιά της πόλης, την εβραϊκή κοινότητα και την προσπάθεια μετεξέλιξης, του εκμοντερνισμού της πόλης, της μετατροπής της από μια πόλη μεγάλη και σημαντική της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας σε μία μοντέρνα δυτική πρωτεύουσα. Τα φιλόδοξα σχέδια του Ερνέστου Εμπράρ αποτέλεσαν το αρχικό πλάνο, πάνω στο οποίο υλοποιήθηκε το ΑΠΘ» συμπλήρωσε.
«Μπαίνουμε στην καινούρια εκατονταετηρίδα η παράδοση είναι ο φάρος, είναι ο βράχος πάνω στον οποίο ακουμπάμε στις δυσκολίες, αλλά είναι χρέος δικό μας και των επόμενων γενιών να οικοδομήσουμε και τα επόμενα χρόνια του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου, τα οποία θέλουμε να πιστεύουμε ότι θα είναι λαμπρά και ακόμη καλύτερα και οι άνθρωποί του είναι η καλύτερη εγγύηση γι αυτό» υπογράμμισε ο κ. Μιχαηλίδης.
Εικόνες της ιστορίας πίσω από τα τοπογραφικά διαγράμματα
«Η Πανεπιστημιούπολη δεν χάθηκε μέσα στις ψυχές των ανθρώπων που πέρασαν από εκεί και δεν χάθηκε και από τα ντοκουμέντα που αφήνει πίσω της, όπως οι χάρτες, τα διαγράμματα» τόνισε ο επιμελητής της έκθεσης, ομότιμος καθηγητής του Τμήματος Πολιτικών Μηχανικών του ΑΠΘ, Παρασκευάς Σαββαϊδης.
«Κάθε έργο ανάπτυξης χρειάζεται να πατήσει πάνω σε μία υποδομή σχεδίων. Τα σχέδια αυτά αφηγούνται το τι θα γίνει, μας δίνουν μία εικόνα στο τι μελετάται και τι θέλουμε να κάνουμε» επισήμανε.
Στην έκθεση, όπως διευκρίνισε, παρουσιάζεται μία σειρά από τοπογραφικά διαγράμματα από τις πρώτες απόπειρες δημιουργίας σχεδίου για την Πανεπιστημιούπολη, πίσω όμως από αυτά υπάρχουν εικόνες της ιστορίας.
«Αν κανείς σταθεί στα διαγράμματα του συνοικισμού της Αγίας Φωτεινής των προσφύγων, βλέπει ότι επί δεκαετίες πολεμούσαν εκείνοι να μείνουν στον χώρο και το Πανεπιστήμιο να τους στείλει αλλού για να μπορέσει να προχωρήσει η Πανεπιστημιούπολη.
Έχουμε από την άλλη μεριά τους εκατοντάδες χιλιάδες τάφους των εβραϊκών νεκροταφείων που ήταν εκεί που είναι το μεγαλύτερο μέρος της Πανεπιστημιούπολης» τόνισε ο ομότιμος καθηγητής του ΑΠΘ, ο οποίος παραχώρησε τα εκθέματα για τη διοργάνωση της έκθεσης.
«Έχουμε κάποιες εικόνες της πραγματικότητας. Και έχουμε και αυτά που κρύβονται πίσω από τα χαρτιά» είπε και επισήμανε ότι στην έκθεση αναφέρονται τα προβλήματα που αντιμετώπισε το Πανεπιστήμιο, τα οποία για μεν το ΑΠΘ ήταν θέμα υλοποίησης της Πανεπιστημιούπολης, για δε άλλες ομάδες ανθρώπων ήταν σοβαρότατα θέματα αλλού επιβίωσης, αλλού ηθικού και πνευματικού προβληματισμού.
«Με την πολεοδομική συγκρότηση του Πανεπιστημίου που πρότεινε ο αρχιτέκτονας Γιάννης Τριανταφυλλίδης αρχίζει και μορφοποιείται ο χώρος όπως τον βλέπουμε σήμερα. Στα μέσα της δεκαετίας του ’50 αρχίζει και διαμορφώνεται η κατάσταση της Πανεπιστημιούπολης με πολλά στοιχεία που μας θυμίζουν κτίρια στις θέσεις που είναι και σήμερα» είπε ο κ. Σαββαϊδης προσθέτοντας ότι ότι την ίδια περίοδο εξακολουθούσαν να υπάρχουν προτάσεις όπως του Θαλή Αργυρόπουλου, καθηγητή Πολεοδομίας, ο οποίος σχεδίασε τον χώρο με μία κεντρική είσοδο του Πανεπιστημίου της Θεσσαλονίκης, κάτι το οποίο δεν υπάρχει σήμερα.
Υπογραμμίζοντας ότι η ιστορία του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου είναι γεμάτη από κόπους, από προβλήματα, από επιτυχίες, από κοινωνικές αναταραχές, πράγματα τα οποία ακουμπούσαν την κοινωνία της πόλης και ίσως και της Ελλάδας, που ακουμπούσαν τους ίδιους τους πανεπιστημιακούς, ο επιμελητής της έκθεσης τόνισε «και μέσα σε ένα τέτοιο περιβάλλον κατάφερε το Πανεπιστήμιο να ξεκινήσει τη δημιουργία της Πανεπιστημιούπολης και σήμερα να είναι αυτή που είναι, δίνει χώρο για καθηγητές και προσωπικό, για φοιτητές, χώρο για έρευνα, χώρο για προσφορά στην κοινωνία, χώρο για προσφορά στην επιστήμη».
Η έκθεση δεν είναι εντυπωσιακή με την έννοια της σύγχρονης ηλεκτρονικής εικόνας και φωτογραφίας, αλλά είναι επιστημονική και ουσιαστική είπε ο πρόεδρος του Αριστοτελείου Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Θεσσαλονίκης, ομότιμος καθηγητής Σπύρος Παυλίδης.
Σημειώνοντας ότι η έκθεση διοργανώνεται στο πλαίσιο του εορτασμού των 100 ετών του ΑΠΘ και ανήγγειλε ότι στις αρχές Νοεμβρίου θα φιλοξενηθεί στο Μουσείο νέα, με θέμα «Γεωλογία και Τέχνη, Λίθος και Ήχος, Ορυκτά και Μουσική».
Η έκθεση «Πανεπιστημίου Πόλις: 100 Χρόνια ΑΠΘ-Η εξέλιξη της δημιουργίας της Πανεπιστημιούπολης του ΑΠΘ μέσα από χάρτες και τοπογραφικά διαγράμματα» στο Αριστοτέλειο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Θεσσαλονίκης, στην Προβλήτα Α΄ του λιμανιού θα διαρκέσει έως τις 31 Δεκεμβρίου 2025. Η έκθεση θα είναι ανοιχτή για επισκέψεις κοινού κάθε απόγευμα Τετάρτη, Σάββατο και Κυριακή με ελεύθερη είσοδο και σχολείων με προσυνεννόηση.
