Μπορεί η 1η Μαΐου να έφερε νέα αύξηση στην τιμή των ναυτιλιακών καυσίμων, ωστόσο οι ακτοπλοϊκές εταιρείες αποφάσισαν να κρατήσουν σταθερές τις τιμές των εισιτηρίων. Σε αυτό συνέβαλε καθοριστικά η πρωτοβουλία του Υπουργείου Ναυτιλίας για μείωση των λιμενικών τελών κατά 50%, που λειτούργησε ως ανάχωμα στο αυξημένο κόστος λειτουργίας.

Ο πρόεδρος του Συνδέσμου Επιχειρήσεων Επιβατηγού Ναυτιλίας (ΣΕΕΝ) Διονύσης Θεοδωράτος ξεκαθαρίζει: «Κανείς δεν λέει ότι τα εισιτήρια είναι φθηνά, αλλά ο κλάδος έχει ήδη απορροφήσει σημαντικό μέρος των αυξήσεων και εφαρμόζει εκπτώσεις, ιδιαίτερα σε οικογένειες και κοινωνικές ομάδες». Ειδικά για τα ταχύπλοα, όπως είπε, αναμένονται πρόσθετες προσφορές, καθώς ήδη χρησιμοποιούν το νέο καύσιμο.

Το μεγάλο αγκάθι: ο ΦΠΑ στα ύψη

Ο ΣΕΕΝ επαναφέρει ένα χρόνιο αίτημα του κλάδου: τη μείωση του ΦΠΑ στα ακτοπλοϊκά εισιτήρια. Σήμερα, ο ΦΠΑ είναι 13% για τους επιβάτες και 24% για τα οχήματα, όταν σε άλλες χώρες της ΕΕ είναι σαφώς χαμηλότερος:

• 5% στην Ιταλία
• 6% στη Σουηδία
• 10% στην Ισπανία και τη Φινλανδία
• 0% στη Μάλτα και τη Δανία

Το παράδοξο είναι εμφανές: η Ελλάδα με το 2% του ευρωπαϊκού πληθυσμού διακινεί το 18% της επιβατικής κίνησης στην ΕΕ, αλλά έχει τον υψηλότερο ΦΠΑ στην ακτοπλοΐα.

Ο πρόεδρος του ΣΕΕΝ προτείνει η μείωση να ξεκινήσει με τα συνοδευόμενα οχήματα, καθώς –όπως τονίζει– «δεν αποτελούν εμπορευματικό αγαθό και δεν μπορούν να αντιμετωπίζονται φορολογικά ως φορτία». Μάλιστα, επικαλείται τη νέα ευρωπαϊκή Οδηγία (ΕΕ) 2022/542, που από 1η Ιανουαρίου 2025 επιτρέπει μειωμένους συντελεστές ΦΠΑ τόσο για επιβάτες όσο και για οχήματα και σχετικές υπηρεσίες.

Ο έλεγχος από το Υπουργείο – και η πραγματικότητα των εκπτώσεων

Απαντώντας στον σκεπτικισμό ότι μια μείωση ΦΠΑ δεν θα περάσει τελικά στον επιβάτη, ο κ. Θεοδωράτος προτείνει το αυτονόητο: να υπάρξει έλεγχος από το Υπουργείο Ναυτιλίας μέσα από το παρατηρητήριο τιμών.

Σημειώνει, επίσης, ότι ήδη το 40% των εισιτηρίων διατίθεται με έκπτωση, είτε μέσω κοινωνικών παροχών είτε μέσω εμπορικών προσφορών – ενώ η ακτοπλοΐα δεν αποζημιώνεται για τις υποχρεωτικές εκπτώσεις, σε αντίθεση με άλλες μορφές μεταφοράς (π.χ. ΚΤΕΛ).

Λιμάνια: οι επιβάτες στο έλεος του καιρού

Ένα ακόμη μείζον ζήτημα είναι η τραγική κατάσταση πολλών νησιωτικών λιμένων, που υπολείπονται βασικών υποδομών. Ο πρόεδρος του ΣΕΕΝ περιγράφει εικόνες επιβατών που περιμένουν χωρίς στέγαστρα, χωρίς πληροφοριακά συστήματα και χωρίς χώρους ασφάλειας.

Τονίζει ότι απαιτείται ουσιαστικός έλεγχος στα λιμενικά ταμεία, τα οποία εισπράττουν υψηλά τέλη χωρίς αντίκρισμα. Ενδεικτικά, τρεις λιμενικοί οργανισμοί στις Κυκλάδες εισπράττουν πάνω από 1 εκατ. ευρώ ετησίως ο καθένας από μία μόνο εταιρεία.

Η μείωση των λιμενικών τελών δεν θα πλήξει τη βιωσιμότητα τους, διαβεβαιώνει ο ίδιος, καθώς η απώλεια εσόδων καλύπτεται από το Πράσινο Ταμείο, αποκλειστικά για έργα «πράσινου χαρακτήρα».

Πράσινη μετάβαση χωρίς χρηματοδότηση

Παρά τις εξαγγελίες για πράσινη ναυτιλία, η αλήθεια είναι ότι κανένα χρηματοδοτικό εργαλείο δεν έχει ενεργοποιηθεί για ανανέωση του στόλου, ούτε από το Υπουργείο Ναυτιλίας ούτε από το Υπουργείο Οικονομικών.

Ο κ. Θεοδωράτος σημειώνει:

• Ο μέσος όρος ηλικίας του στόλου θα φτάσει τα 36 έτη έως το 2030
• Η πλήρης αντικατάσταση πλοίων άνω των 25 ετών απαιτεί πάνω από 3 δισ. ευρώ
• Η τεχνολογική αναβάθμιση νεότερων πλοίων σε πρότυπα LNG και μεθανόλης κοστίζει επιπλέον 200 εκατ. ευρώ

Το πρόβλημα είναι διπλό: γήρανση στόλου και απαίτηση για συμμόρφωση με το Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών (EU ETS), το οποίο επιφέρει επιπλέον κόστος λειτουργίας, χωρίς να λαμβάνει υπόψη την εποχικότητα ή τις δυσκολίες στα απομακρυσμένα νησιά.

Άγονες γραμμές: το κλειδί για νέες επενδύσεις

Μια στρατηγική λύση για την πράσινη μετάβαση είναι η προκήρυξη πολυετών συμβάσεων για τις άγονες γραμμές. Όπως υποστηρίζει ο πρόεδρος του ΣΕΕΝ, «αν ένας πλοιοκτήτης γνωρίζει ότι θα έχει 12ετή αποζημιούμενη δραστηριότητα, μπορεί να επενδύσει με ασφάλεια σε νέο πλοίο».

Ζητά επίσης να θεσμοθετηθεί ειδικό ταμείο “Fund & Reward”, ώστε τα έσοδα από το EU ETS να επιστρέφουν στον κλάδο για την πράσινη ανανέωση, με στόχο να ενισχυθούν:

• Καθαρότερα καύσιμα
• Πλοία με μηδενικές ή χαμηλές εκπομπές
• Νέες τεχνολογίες στην εφοδιαστική αλυσίδα

«Δεν ζητούμε επιχορηγήσεις, αλλά επιστροφή των πόρων που πληρώνουμε. Αυτό είναι δίκαιο και θα ωφελήσει το σύνολο της κοινωνίας», τονίζει ο ίδιος.

Ναυτικό επάγγελμα: το επόμενο στοίχημα

Η μεγάλη πρόκληση των επόμενων ετών, σύμφωνα με τον ΣΕΕΝ, είναι η προσέλκυση νέων στο ναυτικό επάγγελμα. Οι απολαβές δεν αρκούν, σημειώνει ο κ. Θεοδωράτος. Οι νέοι ζητούν:

• Αξιοκρατία
• Επαγγελματική προοπτική
• Ποιότητα ζωής

Ο ΣΕΕΝ δηλώνει έτοιμος να συμμετάσχει στον διάλογο για την αναμόρφωση της ναυτικής εκπαίδευσης, σε συνεργασία με το Υπουργείο και την ΠΝΟ. Το φθινόπωρο αναμένεται σχέδιο δράσης με ευθύνη όλων των εμπλεκόμενων φορέων.

Η ακτοπλοΐα μπαίνει σε ένα κρίσιμο μεταίχμιο. Οι προκλήσεις είναι τεράστιες: καύσιμα, υποδομές, ΦΠΑ, στόλος, στελέχωση. Αλλά και οι ευκαιρίες είναι μπροστά – αρκεί η πολιτεία να κινηθεί με σχέδιο, συνέπεια και ταχύτητα.