Του Νίκου Καραμανλή
Κανείς δεν αμφισβητεί ότι η επιστροφή της Ελλάδας στις αγορές είναι μία καλή είδηση. Όμως, δεν αρκεί για να παραγράψει τα όσα συνέβησαν στη χώρα μετά την αμέσως προηγούμενη έκδοση ομολόγου –το 2014 επί ημερών Σαμαρά– και κυρίως το α΄ εξάμηνο του 2015. Τότε που το Grexit φάνταζε πιο πιθανό από ποτέ και η χώρα βρέθηκε αλυσοδεμένη με ένα αχρείαστο τρίτο μνημόνιο και ζημιές πολλών δεκάδων δισ. ευρώ στην πραγματική οικονομία. Επειδή, όμως, ετούτη την ώρα σημασία έχουν τα «φρέσκα κουλούρια», εύλογα διερωτάται κανείς: Και τώρα τι κάνουμε; Ξεκίνησε η ανάκαμψη; Επέστρεψε η «κανονικότητα»; Βγαίνουμε απ’ τα μνημόνια;
Σε πρώτη φάση, έχουμε μπροστά μας τις 113 προαπαιτούμενες δράσεις του «συμπληρωματικού μνημονίου», εκ των οποίων οι 63 –ίσως και κάτι περισσότερο– πρέπει να ικανοποιηθούν μέσα στον Σεπτέμβριο. Μπορεί για τους δικούς της πολιτικούς λόγος η κυβέρνηση να… σφυρίζει αδιάφορα και να μιλά για «success story», μπροστά όμως έχουμε τέσσερις ακόμα αξιολογήσεις: τον Οκτώβριο του 2017, τον Ιανουάριο, τον Απρίλιο και τον Ιούλιο του 2018 και μια τελική αποτίμηση του προγράμματος τον Αύγουστο του 2018. Και μόνο κάποιος αφελής λησμονεί ότι σε κάθε αξιολόγηση οι δανειστές βάζουν στο τραπέζι επιπλέον θέματα προς… επίλυση, είτε αυτά είναι οι εργασιακές σχέσεις είτε ο… εξορθολογισμός των συντάξεων ή οτιδήποτε άλλο κρίνουν αναγκαίο στο πλαίσιο του μνημονίου.
Την ίδια ώρα, η δέσμευση της κυβέρνησης για υψηλά πρωτογενή πλεονάσματα σε βάθος χρόνου καταδικάζει την Ελλάδα σε «βαριά» λιτότητα άγνωστο για πόσο. Το Γραφείο Προϋπολογισμού της Βουλής προειδοποιεί πως «η επίτευξη υψηλών (τουλάχιστον 3%, 4% ή 5% του ΑΕΠ) πρωτογενών πλεονασμάτων για πολλά έτη (5, 8 ή και 10 συνεχόμενα έτη) καταγράφεται εμπειρικά και ιστορικά ως εφικτή, αλλά αποτελεί εξαίρεση». Πράγματι, το 2016 η κυβέρνηση όχι απλά πέτυχε τον στόχο, αλλά κατάφερε αποτελέσματα πολύ καλύτερα από τα αναμενόμενα. Όμως… Το περυσινό υψηλό πρωτογενές πλεόνασμα συνοδεύτηκε από μηδενική αύξηση του ΑΕΠ, άρα προήλθε από περιοριστική πολιτική (περικοπές και φόροι). Κάτι ανάλογο θα συμβεί και φέτος, με τις προβλέψεις για αύξηση του ΑΕΠ να είναι ισχνές.
Αρνητικά είναι και τα μηνύματα που έρχονται από το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών. Να μεν έχει βελτιωθεί, αλλά παραμένει ελλειμματικό, καθώς οφείλεται στη μείωση των εισαγωγών και όχι στην αύξηση των εξαγωγών –άρα της παραγωγικής βάσης της χώρας. Επίσης, παρά τις προσπάθειες που κατά καιρούς γίνονται, η ελληνική οικονομία παραμένει κλειστή και εσωστρεφής, με διαχρονικές αγκυλώσεις και δυσκολίες στην πρόσβαση των διεθνών αγορών. Το ίδιο και με τη μείωση της ανεργίας, που οφείλεται στις ελαστικές μορφές εργασίας και την καταβαράθρωση των μισθών.
Μπορεί το φετινό καλοκαίρι να μην έχουμε μπροστά μας διλήμματα όπως εντός ή εκτός Ευρωζώνης, όμως η ραστώνη απαγορεύεται. Η έξοδος στις αγορές από μόνη της δεν αρκεί και χωρίς αποφασισμένη πολιτική ηγεσία, με σαφές μεταρρυθμιστικό όραμα, δεν θα πάμε μακριά. Η διαφαινόμενη ανάκαμψη είναι εύθραυστη και θα διακοπεί, αν η χώρα εγκαταλείψει το μονοπάτι των ριζικών αλλαγών.