Προς αναθεώρηση το άρθρο 86 του Συντάγματος – Τι ίσχυε πριν το 2019, τι ισχύει σήμερα και προς ποια κατεύθυνση θα κινηθεί η αναθεώρηση – Τι λέει στην «Political» ο καθηγητής Δημοσίου Δικαίου της Νομικής Σχολής Σπυρίδων Βλαχόπουλος
Το άρθρο 86 του Συντάγματος αφορά την ποινική ευθύνη των μελών της κυβέρνησης και των υφυπουργών για αδικήματα που τελέστηκαν κατά την άσκηση των καθηκόντων τους. Από την υιοθέτησή του, έχει προκαλέσει έντονη κριτική, καθώς θεωρήθηκε ότι προστατεύει τα κυβερνητικά στελέχη από τη λογοδοσία.
Το 2019 πραγματοποιήθηκε αναθεώρηση του άρθρου, με σκοπό τη μείωση των προνομίων που παρείχε στους υπουργούς, κυρίως ως προς τον χρόνο παραγραφής των αδικημάτων τους. Παρ’ όλα αυτά, το θέμα παραμένει ανοιχτό. Στις 7 Μαρτίου 2025, ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης ανακοίνωσε την πρόθεσή του να προτείνει εκ νέου αναθεώρηση του άρθρου 86, επιδιώκοντας περαιτέρω ενίσχυση της διαφάνειας και της εμπιστοσύνης των πολιτών.
Διάταξη που οδηγούσε σε ατιμωρησία
Πριν το 2019, το άρθρο 86 παρείχε ειδικό καθεστώς προστασίας στους υπουργούς, κυρίως μέσω της αποσβεστικής προθεσμίας, δηλαδή του σύντομου χρονικού διαστήματος εντός του οποίου μπορούσε να ασκηθεί δίωξη. Η Βουλή έπρεπε να αποφασίσει για τη δίωξη ενός υπουργού εντός της δεύτερης τακτικής συνόδου της επόμενης βουλευτικής περιόδου μετά τη διάπραξη του αδικήματος. Αυτό σήμαινε ότι, σε πολλές περιπτώσεις, οι υποθέσεις παραγράφονταν προτού καν εξεταστούν.
Επιπλέον, η δίωξη υπουργών εξαρτιόταν αποκλειστικά από την απόφαση της Βουλής. Αν η εκάστοτε κυβερνητική πλειοψηφία δεν ήθελε να επιτρέψει τη δίωξη, μπορούσε απλώς να την εμποδίσει μέσω ψηφοφορίας. Αυτό το πλαίσιο οδήγησε σε καταστάσεις που θεωρήθηκαν ως de facto ασυλία για κυβερνητικά στελέχη, καθώς ελάχιστες υποθέσεις έφτασαν ποτέ στη Δικαιοσύνη.
Οι αλλαγές του 2019
Η συνταγματική αναθεώρηση του 2019 επιχείρησε να διορθώσει αυτές τις παθογένειες, με τη σημαντικότερη αλλαγή να αφορά την κατάργηση της αποσβεστικής προθεσμίας. Πλέον, τα αδικήματα των υπουργών παραγράφονται με βάση τους γενικούς κανόνες του Ποινικού Κώδικα, όπως ισχύει και για τους υπόλοιπους πολίτες.
Ωστόσο, η δίωξη εξακολουθεί να απαιτεί απόφαση της Βουλής, κάτι που εξακολουθεί να προκαλεί αντιδράσεις. Αν και η παραγραφή δεν είναι πλέον τόσο ευνοϊκή για τους υπουργούς, η διαδικασία παραμένει πολιτικοποιημένη, καθώς εξαρτάται από τη σύνθεση του Κοινοβουλίου.
Επιπλέον, ο εκτελεστικός νόμος περί ευθύνης υπουργών δεν έχει ακόμα τροποποιηθεί πλήρως, ώστε να εναρμονιστεί με το νέο συνταγματικό πλαίσιο. Αυτό δημιουργεί νομικά κενά που θα πρέπει να αντιμετωπιστούν.
«Αυτό που άλλαξε το 2019 ήταν η κατάργηση της αποσβεστικής προθεσμίας, ωστόσο αυτό δεν είναι αρκετό», δηλώνει στην «Ρolitical» ο καθηγητής Δημοσίου Δικαίου της Νομικής Σχολής του ΕΚΠΑ Σπυρίδων Βλαχόπουλος, επισημαίνοντας πως «η βουλευτική ασυλία είναι διαφορετική από την αναζήτηση ποινικών ευθυνών των υπουργών βάσει του άρθρου 86».
Οι 4 κατευθύνσεις
Η δήλωση του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη στις 7 Μαρτίου 2025 έδειξε ότι η κυβέρνηση προσανατολίζεται σε νέα αλλαγή του άρθρου 86. Η νέα αναθεώρηση ενδέχεται σύμφωνα με τις πληροφορίες μας να κινηθεί προς τις εξής κατευθύνσεις:
1. Κατάργηση του κοινοβουλευτικού φίλτρου στη δίωξη υπουργών. Σήμερα, η δίωξη εξακολουθεί να απαιτεί απόφαση της Βουλής, κάτι που δίνει στην εκάστοτε κυβερνητική πλειοψηφία τη δυνατότητα να μπλοκάρει υποθέσεις. Μια πιθανή αλλαγή θα μπορούσε να επιτρέπει στην τακτική Δικαιοσύνη να κινεί τις διαδικασίες χωρίς την παρέμβαση της Βουλής.
2. Αναθεώρηση των ειδικών διαδικασιών εκδίκασης υποθέσεων υπουργών. Οι υπουργοί σήμερα δικάζονται από ειδικό δικαστήριο που συγκροτείται από μέλη του Αρείου Πάγου και του Συμβουλίου της Επικρατείας. Υπάρχουν συζητήσεις για την κατάργηση αυτής της ειδικής διαδικασίας, ώστε οι υπουργοί να δικάζονται από τακτικά ποινικά δικαστήρια, όπως όλοι οι πολίτες.
3. Τροποποίηση του νόμου περί ευθύνης υπουργών. Ο εκτελεστικός νόμος που διέπει τη δίωξη υπουργών χρειάζεται τροποποίηση, ώστε να εναρμονιστεί πλήρως με τη συνταγματική αναθεώρηση του 2019 και τις νέες προτεινόμενες αλλαγές.
4. Περαιτέρω ενίσχυση της λογοδοσίας και της διαφάνειας. Οι αλλαγές στο άρθρο 86 εντάσσονται σε μια γενικότερη προσπάθεια για περισσότερη διαφάνεια και καταπολέμηση της διαφθοράς. Η νέα αναθεώρηση πιθανώς θα συνοδεύεται από μέτρα για μεγαλύτερη εποπτεία της διαχείρισης δημόσιων πόρων και πιο αυστηρούς κανόνες για τα κυβερνητικά στελέχη.
Σχετικά με την κατεύθυνση που πρέπει να κινηθεί η αναθεώρηση, ο κ. Βλαχόπουλος επισημαίνει επίσης στην «Ρolitical» πως «πρέπει να απεμπλακεί τελείως η Βουλή από την ενδεχόμενη ποινική δίωξη υπουργών και η διαδικασία να ανατεθεί εξ ολοκλήρου στη Δικαιοσύνη και σε έμπειρους δικαστικούς λειτουργούς», ενώ παράλληλα απαντώντας σε σχετική ερώτηση τονίζει πως «δεν έχουμε δει επαρκή πολιτική βούληση μέχρι στιγμής, μακάρι να τη δούμε στην επόμενη συνταγματική αναθεώρηση».
Από την ηλεκτρονική εφημερίδα Political
