Του Μαργαρίτη Σχοινά *

Ο 16χρονος γιος μου άνοιξε τα μάτια του με απορία όταν έμαθε ότι θα χρειασθεί να “εκτελωνίσει” ένα φορτίο από έξυπνες μαξιλαροθήκες (με ειδική υποδοχή για ακουστικά και τηλέφωνο) που με τους συμμαθητές του είχαν αποφασίσει να εμπορευθούν ως καινοτόμο προϊόν στα πλαίσια ενός σχολικού πρότζεκτ νεανικής επιχειρηματικότητας.

Όλα πήγαιναν σύμφωνα με το σχέδιο τους μέχρι τότε. Αποφάσισαν και σχεδίασαν το προϊόν μετά από έρευνα αγοράς, έκαναν τους υπολογισμούς τους για τα κόστη και τα κέρδη, βρήκαν (μέσω ´Ιντερνετ) έναν βιοτέχνη στα Σκόπια που κατάλαβε τι ήθελαν και τους το κατασκεύασε, δανείστηκαν το απαραίτητο κεφάλαιο από γονείς και φίλους και είχαν προγραμματίσει τη παρουσία τους σε σημεία πώλησης σε συγκεκριμένες ημερομηνίες. Μόνο που τη τελευταία στιγμή ο βιοτέχνης από τα Σκόπια ζήτησε από τους 16χρονους εμπόρους λεπτομέρειες για τον εκτελωνισμό του προϊόντος. Εκεί ήρθε η καταλυτική ερώτηση : “Πατέρα τί σημαίνει εκτελωνισμός και τι είναι το τελωνείο ;”.

Η ερώτηση τα λέει όλα. Υπάρχουν γενιές νέων Ευρωπαίων που γεννηθήκαν πολίτες της ΕΕ και δεν έχουν ιδέα για το τι προϋπήρχε της Ένωσης. Όχι μόνο δεν γνώρισαν πόλεμο, αλλά και έννοιες όπως σύνορα, έλεγχοι, συνάλλαγμα και τελωνεία τους είναι παντελώς άγνωστες. Γεννήθηκαν Ευρωπαίοι, ζουν την πραγματικότητα μιας ανοικτής κοινωνίας όπου κυριαρχεί το Ίντερνετ και προετοιμάζουν το μέλλον τους σε μια τεράστια εσωτερική αγορά 500 εκατομμυρίων πολιτών όπου μπορούν να σπουδάζουν, να εργάζονται και να συναλλάσσονται ελεύθερα χωρίς κανέναν απολύτως περιορισμό, διάκριση ή επιβάρυνση. Είναι η γενιά των Erasmus, των ανοιχτών οριζόντων και των ευκαιριών.

Θυμάμαι τον εαυτό μου 16χρονο το καλοκαίρι του 1978. Ήταν η πρώτη φορά που ταξίδευα εκτός Ελλάδας. Θυμάμαι ακόμη την ταπείνωση του σωματικού ελέγχου στα σύνορα από αυστηρούς τελωνειακούς που έψαχναν για επιπλεον συνάλλαγμα που η μάνα μου είχε ράψει στα ρούχα μου. Τις σφραγίδες και τη χαρτούρα. Αλλά και τις αδιάκριτες ερωτήσεις στη χώρα άφιξης για “το σκοπό”, “τη διάρκεια” και “τη χρηματοδότηση” του ταξιδιού. Θυμάμαι τη γενιά μου να μεγαλώνει με φωτοτυπίες και εγκυκλοπαίδεια, όχι με Ιντερνετ. Με το κρατικό τηλεοπτικό μονοπώλιο της ΕΡΤ και της ΥΕΝΕΔ, με τα αγγλικά του φροντιστηρίου. Με το γέρο-Καραμανλή να πηγαινοέρχεται σύννους στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες για “να μας βάλει στην Ευρώπη”. Θυμάμαι τους περιορισμούς μιας στενάχωρης πραγματικότητας και τις προσδοκίες ενός ευρύχωρου μέλλοντος.

Τριάντα πέντε χρόνια μετά η Ευρώπη έχει καταστεί για τη πλειοψηφία των Ελλήνων κάτι σαν τον ατμοσφαιρικό αέρα. Όταν τον αναπνέουμε τον θεωρούμε δεδομένο, όταν τον στερούμαστε τον αποζητούμε. Ακόμα και στους σημερινούς καιρούς της κρίσης που οι θυσίες των πολλών είναι δυστυχώς απαραίτητες για τη κατοχύρωση του μέλλοντος όλων μας, η συντριπτική πλειοψηφία των συμπολιτών μας φαίνεται αποφασισμένη να δώσει τη μάχη της παραμονής στο ευρώ μέσα από την ΕΕ και με τη βοήθεια των εταίρων μας.

Ίσως με κάποια καθυστέρηση αντιλαμβανόμαστε ότι το ευρύχωρο ευρωπαϊκό μας ιδανικό έχει και υποχρεώσεις, όχι μόνο δικαιώματα. Ότι τίποτε δεν είναι εξασφαλισμένο για πάντα, ούτε κερδισμένο από τα αποδυτήρια. Ότι κανένας λαός, όσο ισχυρός κι αν είναι, δεν έχει την πολυτέλεια να θεωρήσει τη μοναχική πορεία ασφαλέστερη από τη προστιθέμενη αξία της συλλογικότητας. Ότι όσοι βρίσκονται με τη μύτη κολλημένη στη βιτρίνα της Ευρώπης – ακόμα και της σημερινής που δοκιμάζεται οικονομικά – θέλουν περισσότερο από ποτέ να περάσουν τη πόρτα της ένταξης, ως διαβατήριο για ένα πιο σίγουρο μέλλον.

Κι αν κάποιος νεο-Ευρωπαίος μας ρωτάει “πατέρα τί σημαίνει τελωνείο;” ας βρούμε τον χρόνο να του εξηγήσουμε. Γιατί αυτού του είδους οι απαντήσεις δείχνουν από που ερχόμαστε και το τι πετύχαμε. Αποδεικνύουν ότι τίποτε δεν είναι δεδομένο ούτε αυτονόητο. Τελικά επιβεβαιώνουν ότι στην 30χρονη πορεία μας στην ενωμένη Ευρώπη η μόνη σίγουρα χαμένη μάχη είναι αυτή που δεν δόθηκε ποτέ. Όλες οι άλλες κερδίζονται.

 

* Ο κ. Σχοινάς, είναι Αναπληρωτής Διευθυντής του Σώματος Συμβούλων Ευρωπαϊκής Πολιτικής της Ε.Ε., που επικουρεί τον Ζοζέ Μπαρόζο στη χάραξη της στρατηγικής για την πορεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. http://www.mschinas.gr