Έρευνα: Βαγγέλης Στολάκης
Τη… χαμένη τιμή τους προσπαθούν να βρουν οι δημοσκόποι της χώρας μετά και την τελευταία αστοχία τους στις πρόσφατες βουλευτικές εκλογές! Τόσο οι δημοσκοπήσεις που προηγήθηκαν της Κυριακής των εκλογών και έδειχναν… ντέρμπι, όσο και τα exit polls που ανακοινώθηκαν δευτερόλεπτα μετά το κλείσιμο της κάλπης, δεν «έπεσαν μέσα» σε σχέση με την πραγματική διαφορά των 7,5 μονάδων μεταξύ ΣΥΡΙΖΑ και Νέας Δημοκρατίας. Πολιτικοί αρχηγοί, κόμματα και πολιτευτές στήνουν στον… τοίχο τους ανθρώπους των ερευνών και των μελετών. Από την πλευρά τους, οι δημοσκόποι ζητούν από την πολιτεία, να τους λύσει τα χέρια προκειμένου να αλλάξουν τα εργαλεία και τη μεθοδολογία τους. Μετά τη… δημόσια συγνώμη που ζήτησαν ορισμένοι από αυτούς βάλλουν κατά όσων τους επικρίνουν σχολιάζοντας: «εάν πεθάνει ο ασθενής θα πούμε ότι δεν ήταν καλή η εγχείρηση και δεν θα πληρώσουμε το γιατρό»;
Πολιτικοί και δημοσκόποι ανέκαθεν είχαν μια σχέση εξάρτησης! Ο πολιτικός δεν έκανε… βήμα εάν πρώτα δεν μετρούσε τις αντιδράσεις μιας ενέργειας ή πρωτοβουλίας που ήθελε να πάρει και οι δημοσκόποι σε ρόλο επικοινωνιολόγων μετρούσαν και συμβούλευαν για το τι πρέπει να κάνει ένας πολιτικός ή για το τι δεν πρέπει να κάνει. Η δύναμη των δημοσκοπήσεων στο παρελθόν θεωρούνταν τεράστια! Ή έμοιαζε με τεράστια, αφού πολλοί ψηφοφόροι «σταύρωναν» ανάλογα με το που πάει ή μάζα ή τα αποτελέσματα των… μυστικών δημοσκοπήσεων, που πάντα κάποιοι φρόντιζαν να διαρρέουν. Όσο για το κόστος αυτών; Πολλές χιλιάδες ευρώ! Η τιμή ποικίλει ανάλογα με το μέγεθος του δείγματος, εάν πρόκειται για πανελλαδική δημοσκόπηση ή όχι, εάν πραγματοποιείται στη Θεσσαλονίκη ή την Αθήνα, ακόμα και ανάλογα με το ποιος την παραγγέλνει. Σύμφωνα με τους ειδικούς οι δημοσκοπήσεις ξεκινούν από τρεις χιλιάδες ευρώ και μπορεί να φτάσουν τις δέκα ή δεκαπέντε χιλιάδες.
Ποιος ελέγχει τα «δημοσκοπάδικα»;
Στην Ελλάδα σήμερα, κανένας –πέραν από το ΕΣΡ (Εθνικό Συμβούλιο ραδιοτηλεόρασης) που είναι και το αρμόδιο όργανο ελέγχου των εταιριών δημοσκοπήσεων- δεν γνωρίζει πόσες εταιρίες υπάρχουν. Ούτε οι ίδιοι οι δημοσκόποι. Εκτιμάται ωστόσο ότι εντός συνόρων δραστηριοποιούνται περίπου εβδομήντα εταιρίες δημοσκοπήσεων, οι οποίες διαθέτουν αριθμό μητρώου ΕΣΡ, που τους επιτρέπει να δημοσιεύουν τις έρευνές τους. Βέβαια, ελάχιστες εταιρίες μετρημένες στα δάχτυλα πραγματοποιούν πολιτικές έρευνες, αφού οι περισσότερες ασχολούνται με δημοσκοπήσεις για λογαριασμό εταιριών ή προϊόντων. Από αυτές μόλις οι 21 εταιρίες είναι μέλη του Συλλόγου Εταιριών Δημοσκόπησης και Έρευνας Αγοράς (ΣΕΔΕΑ). Σύμφωνα με τη διοίκηση του ΣΕΔΕΑ «όλα τα μέλη μας έχουν αριθμό μητρώου ΕΣΡ γεγονός που σημαίνει ότι μπορούν να δημοσιοποιήσουν τις έρευνές τους. Οι εταιρίες- μέλη μας ελέγχονται κάθε χρόνο για τα εργαλεία και την μεθοδολογία που χρησιμοποιούν στις δημοσκοπήσεις τους». Αυτό βέβαια, όπως υπογραμμίζει στέλεχος του ΣΕΔΕΑ στην Karfitsa «σημαίνει πως εάν εντοπιστεί κάτι μεμπτό η μόνη κύρωση που μπορεί να υποστεί ένα μέλος μας είναι εντός συλλόγου». Πάντως, όπως διευκρινίζει η ίδια πηγή στην Karfitsa μέχρι στιγμής δεν έχει γίνει επίσημη καταγγελία στα γραφεία του ΣΕΔΕΑ για έρευνα εταιρίας δημοσκοπήσεων- μέλος του. Σημειώνεται ότι με αφορμή τη μεγάλη συζήτηση που έχει ξεκινήσει από τη στιγμή που ανακοινώθηκαν τα επίσημα αποτελέσματα των εκλογών το βράδυ της Κυριακής, ο ΣΕΔΕΑ θα πραγματοποιήσει τον Οκτώβριο εκδήλωση σχετική με τον ρόλο των δημοσκοπήσεων στις δημοκρατικές κοινωνίες.
Τις… πταίει;
Σύμφωνα με τον πολιτικό αναλυτή και ιδιοκτήτη της εταιρίας «Interview» Δημήτρη Βασιλειάδη για τα λάθη στις δημοσκοπήσεις «φταίνε οι ίδιοι οι ψηφοφόροι». «Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν τάσεις της στιγμής. Δεν βγάζουν εκλογικό αποτέλεσμα. Ένας ψηφοφόρος που είναι αναποφάσιστος πάνω από την κάλπη ψηφίζει ό,τι του έρθει κυριολεκτικά την τελευταία στιγμή» λέει. «Οι ψηφοφόροι είναι ασταθείς. Ένας στους τρεις μόνο ψηφίζει αυτό που ψήφισε στις εκλογές του Ιανουαρίου. Επίσης σε κάθε εκλογική διαδικασία συμμετέχουν δυο τουλάχιστον νέα κόμματα. Ζητάμε περισσότερα από το εργαλείο μας σε σχέση με αυτό που μπορεί να δώσει. Εκεί εντοπίζω το λάθος» σημειώνει ο κ. Βασιλειάδης στην Karfitsa. «Στις εκατό δημοσκοπήσεις μόλις οι δέκα πέφτουν έξω. Δεν πρόκειται δα και για πανωλεθρία» σχολιάζει και συμπληρώνει πως «δεν ζητά συγνώμη» γιατί όπως λέει ο ίδιος στις δημοσκοπήσεις που έκανε για λογαριασμό τηλεοπτικού σταθμού βρήκε και το πόσα κόμματα θα μπουν στη Βουλή αλλά και το εάν η Κουμουνδούρου θα επικρατήσει της Λεωφόρου Συγγρού.
Όπως λέει ο κ. Βασιλειάδης θα πρέπει άμεσα να συζητηθεί το ζήτημα της αλλαγής της μεθοδολογίας των ερευνών αλλά και των εργαλείων τους. «Για παράδειγμα θα πρέπει να κάνουμε χρήση online ερωτηματολογίων ή κινητών τηλεφώνων και όχι σταθερών. Πως μπορούμε όμως να καλούμε σε κινητά τηλέφωνα τα οποία θεωρούνται προσωπικά δεδομένα για να κάνουμε εμείς την έρευνά μας» αναρωτιέται και ζητά από την πολιτεία να τους λύσει τα χέρια!
Σε ό,τι αφορά τα exit polls, σύμφωνα με τον κ. Βασιλειάδη, για να θεωρηθεί μια έρευνα επιτυχημένη θα πρέπει να μπορέσει να βρει πόσα κόμματα θα μπουν στη Βουλή, ποια θα είναι αυτά αλλά και τις αυξομειώσεις των ποσοστών τους συγκριτικά με τις προηγούμενες εκλογές.
Πολλοί οι αναποφάσιστοι
Από την πλευρά του, ο Δημήτρης Κατσαντώνης της εταιρίας “Τo the point” επιμένει μιλώντας στην Karfitsa πως είναι λάθος να θεωρούνται τα αποτελέσματα των δημοσκοπήσεων…. αποτελέσματα εκλογών. Όπως λέει «οι δημοσκοπήσεις καταγράφουν συγκεκριμένες στιγμές και προτίμηση κόσμου και ψηφοφόρων σε συγκεκριμένες στιγμές. Δεν είναι προφήτες οι δημοσκόποι». Ο κ. Κατσαντώνης εντοπίζει το πρόβλημα και την αιτία για τα συχνά λάθη των εταιριών δημοσκοπήσεων στον μεγάλο αριθμό των αναποφάσιστων πολιτών. «Υπάρχει μια ρευστότητα της τάξης του 40%. Οι σταθμίσεις λόγω αυτής της ρευστότητας υποφέρουν» αναφέρει. Ο κ. Κατσαντώνης ζητά να ξεκινήσει ένας σοβαρός διάλογος για το μέλλον των δημοσκοπήσεων αλλά και τον εκσυγχρονισμό των εργαλείων τους. Και καταλήγει: «η κοινωνία αλλάζει και πρέπει να αλλάξουν και τα εργαλεία και η μεθοδολογία των δημοσκοπήσεων. Κατανοώ την αντίδραση του κόσμου αλλά όχι την συνομωσιολογία συγκεκριμένων ανθρώπων».
Αυτός πάντως που δέχτηκε τα πυρά από συγκεκριμένο πολιτικό αρχηγό (Πάνο Καμμένο) για τις δημοσκοπήσεις του κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου είναι ο Καθηγητής του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, Νίκος Μαραντζίδης ο οποίος πραγματοποίησε έρευνες για λογαριασμό του ΣΚΑΪ και της «Κ». Μιλώντας στην Karfitsa ο κ. Μαραντζίδης, που ηγείται της Μονάδας Ερευνών Κοινής Γνώμης του Ερευνητικού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου, εστιάζει στο γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια κατακερματίστηκε το εγχώριο πολιτικό σύστημα. «Τα τελευταία χρόνια τα παλιά κόμματα κατάρρευσαν και σε κάθε εκλογική διαδικασία εμφανίζονται δυο νέα. Τα εργαλεία των δημοσκοπήσεων δυσκολεύονται να εντοπίσουν αυτές τις αλλαγές. Οι δημοσκοπήσεις επιβεβαιώθηκαν. Καταγράφουν τάσεις». Ο κ. Μαραντζίδης θεωρεί πως είναι επιτακτική ανάγκη ο εκσυγχρονισμός των εργαλείων των δημοσκοπήσεων. «Στην Ελλάδα λόγω της υπερβολικής σημασίας που δίνουμε στις δημοσκοπήσεις γίνεται πολλή φασαρία με αποτέλεσμα να τις φέρνουμε στο επίκεντρο της πολιτικής αντιπαράθεσης και να μεγεθύνονται οι αδυναμίες τους» καταλήγει ο κ. Μαραντζίδης.