, Πέμπτη
28 Μαρτίου 2024

search icon search icon

Μια φιλία χιλιετιών

Γράφει η Κατερίνα Χαρκιολάκη

Η Κρήτη κι η Μακεδονία δείχνουν να βαδίζουν βίους παράλληλους μέσα στα χρόνια. Η δεύτερη απελευθερώνεται το 1912, η πρώτη μπαίνει στην αγκαλιά της μητέρας πατρίδας το 1913. Κοινό το πέρασμα στους αιώνες, η υποδούλωση, η καταπίεση και οι αγώνες.

Κάνοντας κανείς μια βόλτα στο κέντρο της Θεσσαλονίκης, μπορεί να διακρίνει αμέσως την Κρητική επιρροή στην πόλη. Το Άγαλμα του Κρητικού Μακεδονομάχου δεσπόζει κοντά στον Λευκό Πύργο και πολλά καταστήματα μεταφέρουν γεύσεις και μυρωδιές της Κρήτης στο κέντρο και όχι μόνο. Η στήριξη και η προώθηση του κρητικού στοιχείου στην Θεσσαλονίκη όμως δεν προήλθε ξαφνικά. Μεσολάβησαν πολλοί αιώνες αμοιβαίας βοήθειας και αδελφοσύνης μεταξύ Μακεδονίας και Κρήτης που δημιούργησαν δεσμούς αίματος.

Στην ιστορική εξέλιξη συναντούμε εμπορικές συναλλαγές των Μινωιτών με τους Μακεδόνες που χρονολογούνται από τον 16ο π.χ. αιώνα. Την πρώτη φιλία μεταξύ των δύο την συναντάμε  την εποχή του Μ. Αλεξάνδρου με τον Νέαρχο γιο του Ανδρότιμου από την Λατώ Κρήτης ,ο οποίος υπήρξε φίλος και επικεφαλής του στόλου του Μ. Αλεξάνδρου στην εκστρατεία του στην Ασία και ανέλαβε διοικητής της Λυκίας με σημαντικές και κοσμοϊστορικές νίκες. Επίσης στον στενό περίγυρο του Μακεδόνα αυτοκράτορα συναντούμε τον Φιλωνίδη του Ζώτου, από την Χερσόνησο, Ολυμπιονίκη, ο οποίος ήταν  προσωπικός ταχυδρόμος και μετρητής αποστάσεων του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Από την πρώτη αυτή συνάντηση των δύο λαών έγινε φανερή η ομοψυχία αμφότερων στον αγώνα και προοικονόμησε την νεότερη και σύγχρονη ιστορία. Άλλωστε, στο ποίημα «Ερωτόκριτος» του Βιτσέντζου Κορνάρου ο Χαρίδημος ρήγας της Κρήτης, αποκτά έναν εγκάρδιο φίλο, το ρηγόπουλο της Μακεδονίας. Άραγε ο ποιητής αναφερόταν στον Νέαρχο ή «προφήτεψε» την σχέση των λαών;

Λίγο πριν την άλωση της Κωνσταντινούπολης, γύρω στο 1350 μ.Χ, ιδρύεται στην Θεσσαλονίκη η Μονή Βλατάδων από τους ιερωμένους Μάρκο και Δωρόθεο Βλατή , οι οποίοι ήταν κρητικής καταγωγής, όμως γεννημένοι στην Θεσσαλονίκη, γεγονός που μαρτυράει την ζωή Κρητών στην πόλη από γενεά σε γενεά.

Αργότερα, στο κομβικό σημείο της Κρητικής επανάστασης του 1841, ο Μακεδόνας Τσάμης Καρατάσος το 1839-1840 κατευθύνθηκε στην Κρήτη και έλαβε μέρος στην Κρητική επανάσταση με άλλους Μακεδόνες. Με την Μ.Ιδέα που ξεσπάει σαν κίνημα από το 1844 και μετά η Κρήτη και η Μακεδονία μπαίνουν σε πρώτο πλάνο και έτσι ξεκινάει η μεγάλη περίοδος κοινών αγώνων.

Πιο συγκεκριμένα, η μεγάλη κρητική εξέγερση του 1866-1869 ήταν το έναυσμα για την επαναστατική αφύπνιση των χριστιανικών πληθυσμών της Μακεδονίας, ενώ  Μακεδόνες πολεμούν στο πλευρό των εξεγερμένων. Νέοι Μακεδόνες φοιτητές προετοιμάζουν επαναστατικά κίνηματα στο Μακεδονικό χώρο. Ο αντίκτυπος της κρητικής εξέγερσης στη Μακεδονία σημειώνεται από πολυάριθμες επαναστατικές επιτροπές που δημιουργούνται με κορύφωση το 1867, να ιδρύεται μια Νέα Φιλική Εταιρεία που απέβλεπε στο ξεσήκωμα των Ελλήνων της Μακεδονίας σύμφωνα με το πρότυπο της κρητικής επανάστασης. Η κοινή μοίρα της μακροχρόνιας δουλείας είχε δημιουργήσει τον ψυχικό δεσμό της αλληλεγγύης, γι’ αυτό και μόλις εμφανίστηκε ο κίνδυνος του εθνικού αφανισμού της Μακεδονίας από τις ορδές των Βουλγάρων πρώτοι οι Κρητικοί έσπευσαν να βοηθήσουν εντελώς εθελοντικά κατά τη διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα το 1903-1908.  Σύμφωνα με μαρτυρίες του Γυπάρη (υπαρχηγός του Π.Μελά ), ο αριθμός τους έφτανε στους 3000. Από τους 20 Αρχηγούς του Μακεδονικού αγώνα οι 14 ήταν Κρητικοί όπως και ο 1ος Πρόεδρος του Μακεδονικού Κομιτάτου και διευθυντής της εφημερίδας Εμπρός ο Γ. Καλαποθάκης. Επιπρόσθετα,  Γενικός αρχηγός όλων των εθελοντικών σωμάτων μετά τον θάνατο του Π.Μελά έγινε ο Κρητικός ο Γ.Τσόντος (Βάρδας).

Κατά τη διάρκεια των βαλκανικών πολέμων 1912-1913, η συμβολή ήταν επίσης μεγάλη. Ο Ελ.Βενιζέλος προσέφερε το πρώτο ανεξάρτητο τάγμα Κρητών, τα κρητικά αντάρτικα σώματα και το περίφημο σώμα χωροφυλακής της Εθνικής Αμύνης. Αποκορύφωμα της αποδοχής Κρητών στη Θεσσαλονίκη στάθηκε η Κυβέρνηση Εθνικής Αμύνης το  1916 υπό τον Κρητικό Ελευθέριο Βενιζέλο.

Το έντονο παρόν των Κρητικών στην Βόρεια Ελλάδα, για την νεώτερη ιστορία, σηματοδοτείται με τον Μακεδονικό αγώνα, η παρουσία του όμως ενισχύεται με την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης και τον ερχομό υπαλλήλων και εμπόρων. Την περίοδο αυτή ανοίγουν οι δρόμοι του λαδιού και του κρασιού όπου έμποροι από την Κρήτη βρίσκουν Μακεδονομάχους που δεν θέλουν να επιστρέψουν πια καθώς στη γη της Μακεδονίας ήταν θαμμένοι συναγωνιστές και φίλοι, αλλά το κυριότερο ήταν πως είχαν ενσωματωθεί πλήρως στον γηγενή πληθυσμό, συνεχίζοντας την κοινή ζωή στην γραμμική πορεία της ιστορίας. Το 1917 με την υπ’αριθ. 165 απόφαση του πρωτοδικείου Θεσ/κης ιδρύεται «Η ΠΑΓΚΡΗΤΙΑ ΑΔΕΛΦΟΤΗΣ ΕΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ», η οποία παραγάγει σημαντικό λειτούργημα έως σήμερα με 8.000 μέλη που προασπίζουν και εξελίσσουν την παράδοση. Πρώτος εκλεγμένος πρόεδρος ήταν ο Εμμανουήλ Πανηγυράκης και αργότερα απορρέουν στελέχη σημαντικά για την οικονομική, πολιτική και πολιτιστική ζωή της πόλης που οι θεσσαλονικείς τίμησαν με το αξίωμα του Δημάρχου τον Α. Πετυχάκη, Π.Πετρακάκη και Ι.Παπαηλιάκη. Αυτή την στιγμή, η Θεσσαλονίκη μετρά 35.000 Κρητικούς συμπεριλαμβανομένων και των εξ’ αγχιστείας οι οποίοι ζουν, δρουν και συμμετέχουν ενεργά στην πόλη.

Δεν ήταν νησί, ήταν θεριό που κείτονταν στην θάλασσα, ήταν η αδελφή του Μεγαλέξανδρου”, γλαφυρή περιγραφή της σχέσης Κρήτης-Μακεδονίας, αυτό το τραγούδι του Μάνου Χατζηδάκη, που μπορεί να  είναι  πρόλογος μιας διαχρονικής κοινής πορείας των δύο λαών.

 

 

Ακολουθήστε τη Karfitsa στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις από τη Θεσσαλονίκη, την Ελλάδα και τον κόσμο.