ΑΠΟΣΤΟΛΗ του karfitsa.gr στην  Αμφίπολη

Ρεπορτάζ Βαγγέλης Στολάκης 

Το μυστήριο με τη μορφή που κρύβεται στο ψηφιδωτό της Αμφίπολης  αποκαλύφθηκε από την επικεφαλής των ανασκαφικών εργασιών Κατερίνα Περιστέρη.

Νωρίτερα έγινε… παρεξήγηση με αθηναϊκό μέσο που παρά το “εμπάργκο”  του υπουργείου πολιτισμού, έκανε… “διαρροή της πληροφορίας” νωρίτερα  και έτσι διακόπηκε  η συνέντευξη τύπου  “για λόγους ηθικής τάξης…” όπως είπαν οι εκπρόσωποι του υπουργείου.

Σύμφωνα με την επίσημη ενημέρωση από το υπουργείο Πολιτισμού, η αρπαγή της Περσεφόνης από τον Πλούτωνα, παρουσία του ψυχοπομπού Ερμή, είναι η εικόνα που αναπαριστά το ψηφιδωτό μεγέθους 4,5 μ. Χ 3 μ., το οποίο αποκαλύφθηκε στον τύμβο Καστά της Αμφίπολης. Η γυναικεία μορφή φορά λευκό χιτώνα και έχει υψωμένο το αριστερό της χέρι προς τα πάνω.

Κατά τη διάρκεια των ανασκαφικών εργασιών, οι οποίες συνεχίζονται με εντατικούς ρυθμούς στην Αμφίπολη, αφαιρέθηκαν από τον λόφο οι επιχώσεις και τα μπάζα της ανασκαφής Λαζαρίδη. Έχει ήδη ολοκληρωθεί η αφαίρεση στη δυτική πλευρά και συνεχίζονται οι εργασίες πίσω και ανατολικά από τη θόλο.

Σήμερα κατά την αφαίρεση και των τελευταίων στρωμάτων χώματος από την ανατολική πλευρά του ψηφιδωτού, αποκαλύφθηκε η τρίτη μορφή της παράστασης, πίσω από τον γενειοφόρο άνδρα, ο οποίος – εκτός από το στεφάνι – φοράει και κόκκινο ιμάτιο.

Πρόκειται για γυναικεία νεανική μορφή, με κόκκινους ανεμίζοντες βοστρύχους, η οποία φοράει λευκό χιτώνα που συγκρατείται με κόκκινη λεπτή ταινία στο ύψους του στήθους. Φέρει κόσμημα στον καρπό του αριστερού της χεριού. Είναι προφανές ότι πρόκειται για την μυθολογική παράσταση της αρπαγής της Περσεφόνης από τον Πλούτωνα, με την παρουσία του θεού Ερμή ως ψυχοπομπού, όπως είθισται σε ανάλογες αναπαραστάσεις.

Είναι εκπληκτική η παράσταση όχι μόνον για τον χρωματικό της πλούτο, αλλά και για την τέλεια εκτέλεση του σχεδίου. Στην παράσταση του ψηφιδωτού παρουσιάζεται και η τρίτη διάσταση, ιδιαίτερα στην απεικόνιση του ψυχοπομπού και της Περσεφόνης. Είναι φανερό ότι η παράσταση παραπέμπει και στην αντίστοιχη της αρπαγής της Περσεφόνης, στον λεγόμενο Τάφο της Περσεφόνης, στο βασιλικό νεκροταφείο των Αιγών. Όμως η παράσταση της αρπαγής της Περσεφόνης, στις Αιγές είναι τοιχογραφία. Εδώ, για πρώτη φορά, απαντάται σε βοτσαλωτό ψηφιδωτό, σε ταφικό μνημείο.

Με την αποκάλυψη του ψηφιδωτού δαπέδου δόθηκε η δυνατότητα και για την τελική υποστύλωση του επιστυλίου των Καρυατίδων. Φυσικά, έχουν ήδη ξεκινήσει οι εργασίες προστασίας του ψηφιδωτού οι οποίες συνίστανται: επικάλυψη με φύλλα φελιζόλ και πάνω από αυτά ξύλινη επένδυση. Σε ύψος 40 εκ. πάνω από την ξύλινη επένδυση θα μπει το δάπεδο πρόσβασης για τον τέταρτο χώρο, το οποίο θα στηριχτεί στην τρίτη σειρά αντιστήριξης.

Με την τομή που έγινε στο κατεστραμμένο τμήμα του ψηφιδωτού διαπιστώθηκαν οι συνθήκες έδρασης του δαπέδου που είναι οι εξής: Κονίαμα 8 – 10 εκατοστών ως υπόβαση του ψηφιδωτού, πιο κάτω έχουμε στρώση από κροκάλες πάχους 10-12 εκατοστά, οι οποίες εδράζονται στο φυσικό έδαφος, υπό μορφή σκληρής αργιλώδους άμμου.

Στον τέταρτο χώρο ήτοι στον τρίτο θάλαμο, έχει ολοκληρωθεί η υποστύλωση. Δεν προχώρησαν οι ανασκαφικές εργασίες, επειδή   η ομάδα ασχολήθηκε με την αποκάλυψη του ψηφιδωτού.

 

Ο μύθος της Περσεφόνης

Η Περσεφόνη ήταν κόρη της Δήμητρας (θεά της φύσης, της άνοιξης και της γεωργίας) και του Δία. Μία μέρα, ενώ έπαιζε όπως συνήθιζε με τις Νύμφες, σε μια καταπράσινη περιοχή, είδε ένα πανέμορφο νάρκισσο και θέλησε να τον κόψει.

Τότε εμφανίστηκε ο Πλούτων, θεός του Κάτω Κόσμου και την έκλεψε, αφού προηγουμένως είχε πάρει τη συγκατάθεση του Δία.

Η Δήμητρα μάταια έψαχνε να τη βρει. Κάποια μέρα μίλησε με τον βασιλιά Ήλιο, ο οποίος εξήγησε τι είχε γίνει, κι αυτή έχοντας θυμώσει πάρα πολύ με το Δια που επέτρεψε την αρπαγή της κόρης τους, αντί να γυρίσει στον Όλυμπο, μεταμορφώθηκε σε γριά και άρχισε να περιπλανιέται στις πόλεις, ψάχνοντας για την Περσεφόνη.

Έτσι, έφτασε στην Ελευσίνα όπου μεταμφιεσμένη όπως ήταν, προσέφερε τις υπηρεσίες της στους εκεί βασιλείς, στην ανατροφή του παιδιού τους Δημοφώντα. Την αναγνώρισαν όμως και για να την ευχαριστήσουν και να την τιμήσουν, της έχτισαν καθ υπόδειξή της έναν ναό για να αποσυρθεί και να θρηνήσει τον χαμό της κόρη της.

Καθ όλη τη διάρκεια που η θεά ήταν στον ναό και θρηνούσε, η γη σταμάτησε να βλασταίνει και ο αφανισμός των ανθρώπων απειλούσε τον κόσμο.

Βλέποντας αυτά ο Δίας, έστειλε τον Ερμή (αγγελιοφόρο των Θεών) στον Πλούτωνα, ζητώντας του να επιτρέψει την άνοδο της κόρης για να ηρεμήσει η Δήμητρα. Ο Πλούτων δέχτηκε και την έστειλε, αφού πρώτα της έδωσε να φάει καρπό ροδιού για να εξασφαλίσει την επιστροφή της.

Η Περσεφόνη συνάντησε την μητέρα της στην Ελευσίνα, όμως η Δήμητρα κατάλαβε αμέσως ότι η κόρη της είχε φάει τον μαγεμένο καρπό και ότι δε θα μπορούσε να την κρατήσει για πάντα κοντά της. Τη λύση έδωσε η Ρέα (μητέρα του Δία, του Πλούτωνα και της Δήμητρας) μέσω της οποίας έγινε συμβιβασμός ανάμεσα στους θεούς και αποφάσισαν τους έξι μήνες του έτους η Περσεφόνη θα ζούσε με τη μητέρα της, ενώ τον υπόλοιπο μισό χρόνο, η Περσεφόνη θα κατέβαινε στα έγκατα της γης και θα περνούσε τον καιρό της με τον άντρα της.

Την περίοδο που ανέβαινε στον επάνω κόσμο, όλα ήταν ανθισμένα και καρποφορούσαν, ενώ όταν βρισκόταν στον Άδη, η Δήμητρα δεν επέτρεπε σε κανέναν ανθό να ξεπροβάλει, δείχνοντας έτσι τον καημό της για την απουσία της κόρης της. ‘Ετσι έγιναν οι τέσσερις εποχές του χρόνου.

Ο μύθος της Δήμητρας και της κόρης της Περσεφόνης είναι αλληγορικός – όπως εξάλλου και οι περισσότεροι μύθοι – και αναφέρεται στην αναγέννηση της βλάστησης, μετά το “θάνατό” της κατά τη διάρκεια του χειμώνα, καθώς και την αιώνια λαχτάρα του ανθρώπου για την αθανασία.