Σοκ και ανησυχία έχει προκαλέσει στην Καστοριά η πρωτοφανής επίθεση μινκ σε κατάκοιτη ηλικιωμένη. Η γυναίκα μεταφέρθηκε εσπευσμένα σε νοσοκομείο της Θεσσαλονίκης, όπου υποβλήθηκε σε επεμβάσεις αποκατάστασης στο χέρι. Για πρώτη φορά το ξενικό αυτό είδος, που εδώ και χρόνια έχει ξεφύγει από τα εκτροφεία, στράφηκε εναντίον ανθρώπου, προκαλώντας εύλογο φόβο στους κατοίκους. Το περιστατικό ανοίγει ξανά τη συζήτηση για το πώς τα μινκ, από «χρυσοφόρα» επένδυση της γουνοποιίας, έχουν εξελιχθεί σε ανεξέλεγκτη απειλή για την πανίδα, το περιβάλλον και πλέον και για την ανθρώπινη ασφάλεια.
Η άνθιση και η παρακμή της γουνοποιίας
Μέχρι και πριν από λίγα χρόνια, η γούνα αποτελούσε τη «βαριά βιομηχανία» της Καστοριάς. Από την εκτροφή μινκ και άλλων γουνοφόρων θηλαστικών μέχρι την πώληση των έτοιμων παλτών, σχεδόν κάθε οικογένεια της περιοχής είχε έμμεση ή άμεση σχέση με τον κλάδο. Η οικονομική άνθιση υπήρξε θεαματική: τα εισοδήματα εκτοξεύθηκαν, οι γουναράδες ήταν περιζήτητοι και η πόλη γνώρισε μια περίοδο ευμάρειας που άφησε αποτύπωμα σε γενιές.
Όμως η επιτυχία αυτή είχε και μια «σκοτεινή πλευρά». Τα μινκ, ζώα ξενικά για το ελληνικό περιβάλλον, μεταφέρθηκαν από τις βόρειες χώρες με μοναδικό σκοπό την εκτροφή για γούνα. Όταν πριν από 15 χρόνια οικολογικές οργανώσεις απελευθέρωσαν χιλιάδες από αυτά σε μια ακτιβιστική ενέργεια, οι ισορροπίες του οικοσυστήματος διαταράχθηκαν ανεπανόρθωτα.
«Μέσα σε δύο-τρία χρόνια είδαμε δραματική μείωση στις φωλιές πουλιών στη λίμνη», θυμάται ο Νίκος Παναγιωτόπουλος από την Εταιρεία Προστασίας Περιβάλλοντος. Οι επιπτώσεις έγιναν άμεσα ορατές: οικόσιτα ζώα κατασπαράχθηκαν, άγρια πτηνά μειώθηκαν και ένα νέο πρόβλημα γεννήθηκε για την περιοχή.
Η εικόνα χειροτέρεψε τα τελευταία χρόνια. Η στροφή των καταναλωτών σε οικολογικά προϊόντα, η πανδημία και οι κυρώσεις λόγω του πολέμου στην Ουκρανία κατέστρεψαν τις εξαγωγές. Οι πωλήσεις, που κάποτε άγγιζαν τα 55 εκατ. δολάρια μόνο προς τη ρωσική αγορά, κατέρρευσαν. Ακόμη κι έτσι, μέχρι και το 2020 υπήρχαν σχεδόν 80 φάρμες στην Καστοριά, με πάνω από 1,5 εκατομμύριο μινκ.
Το πρόγραμμα LIFE και τα όρια του
Το 2024 εφαρμόστηκε το πρόγραμμα LIFE ATIAS, με στόχο την αντιμετώπιση των εισβλητικών ειδών στη Βόρεια Ελλάδα. Καταγράφηκε ότι το 16% των ειδών της περιοχής είχε ήδη χαθεί εξαιτίας των μινκ. Τοποθετήθηκαν παγίδες, κάποια ζώα αιχμαλωτίστηκαν, και το έργο συγχρηματοδοτήθηκε από την Ε.Ε. και το Πράσινο Ταμείο. Ωστόσο, τα συμπεράσματα ήταν αποκαρδιωτικά: τα μινκ προσαρμόστηκαν πλήρως και μάλιστα κατόρθωσαν να αναπαράγονται σε περιβάλλοντα που θεωρούνταν ακατάλληλα, όπως βραχώδεις περιοχές με ελάχιστη βλάστηση.
«Πρόκειται για ζώο εξαιρετικά ευπροσάρμοστο, που βρίσκει τροφή και καταφύγιο παντού», σημειώνουν οι ειδικοί.
Η πρώτη επίθεση σε άνθρωπο
Το σοκαριστικό περιστατικό σημειώθηκε στο χωριό Μανιάκοι. Ένα μινκ τρύπωσε σε σπίτι και, εκμεταλλευόμενο την αδυναμία μιας κατάκοιτης γυναίκας, επιτέθηκε στο χέρι της. Σύμφωνα με πληροφορίες, το ζώο προκάλεσε τραύμα και στο κεφάλι της.
«Δεν περιλαμβανόμαστε στο μενού τους. Αν το στριμώξεις, θα επιτεθεί, αλλά δεν έχω ξανακούσει κάτι τέτοιο», εξηγεί ο Ν. Παναγιωτόπουλος. Ο δασάρχης Καστοριάς, Θανάσης Ζυγούρας, προσθέτει: «Τα μινκ είναι εκ φύσεως επιθετικά. Οι πολίτες πρέπει να γνωρίζουν τον κίνδυνο και να προφυλάσσονται».
Η γυναίκα σώθηκε χάρη στην έγκαιρη παρέμβαση του συζύγου και του γιου της, αλλά το περιστατικό δημιουργεί νέα δεδομένα: τα μινκ δεν είναι πια απειλή μόνο για την πανίδα, αλλά και για τους ανθρώπους.
Ανεξέλεγκτη εξάπλωση
Σήμερα, η παρουσία των μινκ είναι διάχυτη σε ολόκληρη τη Δυτική Μακεδονία. «Ακόμη και στις καφετέριες, περνούν ανάμεσα από τα πόδια μας», περιγράφει κάτοικος. Η εξάπλωση δεν περιορίζεται μόνο στην Καστοριά: καταγράφονται πληθυσμοί στον Γράμμο, στην Κοζάνη, στην Πτολεμαΐδα, στις λίμνες Ζάζαρη και Χειμαδίτιδα, ακόμη και σε περιοχές της Θεσσαλίας.
Οι επιπτώσεις είναι σοβαρές. «Είδαμε μηδενισμό φωλιών κύκνων στη λίμνη Καστοριάς, ενώ και άλλα είδη όπως οι λαγγόνες και οι κορμοράνοι έχουν δεχθεί ισχυρά πλήγματα», επισημαίνει ο Ν. Παναγιωτόπουλος.
Ένα ζήτημα που «καίει»
Η υπόθεση των μινκ φέρνει ξανά στο προσκήνιο την ανάγκη για μια νέα στρατηγική: από τον έλεγχο των πληθυσμών τους μέχρι την οριστική διαχείριση των εκτροφείων που συνεχίζουν να λειτουργούν, παρά την κατάρρευση της αγοράς.
Η κοινωνία της Καστοριάς, που κάποτε στήριξε την οικονομική της ευημερία πάνω σε αυτά τα ζώα, βρίσκεται τώρα αντιμέτωπη με τις σκιές του ίδιου της του παρελθόντος. Και το ερώτημα είναι αν μπορεί να περιορίσει τις συνέπειες ενός προβλήματος που η ίδια –έστω και άθελά της– δημιούργησε.
ΡΕΠΟΡΤΑΖ: ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΜΑΝΗΣ
