Με αφορμή την παγκόσμια ημέρα κατά της θανατικής ποινής που έχει καθιερωθεί την 10η Οκτωβρίου η καθηγήτρια εγκληματολογίας, Έφη Λαμπροπούλου, τοποθετείται στην Karfitsa για την «εσχάτη των ποινών» στην Ελλάδα και τον κόσμο.
Η Παγκόσμια Ημέρα κατά της Θανατικής Ποινής θεσπίστηκε το 2002 από τον Παγκόσμιο Συνασπισμό για την Κατάργηση της Θανατικής Ποινής. «Η συγκεκριμένη μέρα έχει συμβολικό χαρακτήρα και είναι σημαντική για να θυμίζει για ποιους λόγους έχει καταργηθεί η θανατική ποινή και ποιες είναι οι χώρες και τα αποτελέσματα εκείνων που την διατηρούν», τονίζει η Έφη Λαμπροπούλου, καθηγήτρια εγκληματολογίας στο Τμήμα Κοινωνιολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών.
Η αυστηρότερη όλων των ποινών εφαρμόζεται ακόμη σε 52 χώρες, στις οποίες περιλαμβάνονται η Κίνα, οι ΗΠΑ, η Αίγυπτος, το Ιράν, το Ιράκ, η Σαουδική Αραβία, το Βιετνάμ, η Υεμένη, η Βόρεια Κορέα. Μέχρι σήμερα 144 χώρες έχουν αποφασίσει να καταργήσουν τη θανατική ποινή. Σύμφωνα με την ετήσια έκθεση της Διεθνούς Αμνηστίας σχετικά με την εφαρμογή της θανατικής ποινής παγκοσμίως, το 2023 εκτελέστηκαν τουλάχιστον 1.153 άνθρωποι σε 16 χώρες , αριθμός κατά 31% υψηλότερος συγκριτικά με το 2022.
Η κατάργηση της θανατικής ποινής αποτελεί μία από τις θεμελιώδεις αρχές της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, η θανατική ποινή δεν μπορεί να επιβληθεί για κανένα αδίκημα.
Η περίπτωση της Ελλάδας
Η τελευταία εκτέλεση θανατικής ποινής στην Ελλάδα έλαβε χώρα το 1972. Ο 27χρονος τότε, θανατοποινίτης Βασίλης Λυμπέρης εκτελέστηκε με τουφεκισμό με την κατηγορία ότι έκαψε ζωντανή την 24χρονη σύζυγό του, την 55χρονη μητέρα της, τη δίχρονη κόρη του και τον ενός έτους γιο του, μέσα στο σπίτι τους.
«Η θανατική ποινή στην Ελλάδα έχει καταργηθεί τυπικά από το 1993 αλλά έχουμε υπογράψει από το 1986 το σχετικό πρωτόκολλο. Οι Έλληνες δικαστές και η ελληνική δικαιοσύνη δεν ήταν πρόθυμοι στην επιβολή θανατικής ποινής και ένας από τους λόγους όσον αφορά την νεότερη ιστορία είναι η μετεμφυλιακή περίοδος. Ο σωφρονιστικός κώδικας του 1989 προέβλεπε πως αν η θανατική ποινή δεν εφαρμοστεί μέσα σε 3 χρόνια μετατρέπεται αυτόματα σε ισόβια. Στη χώρα μας ουδέποτε η θανατική ποινή αποτέλεσε εθνική ψυχαγωγία, πάντα εκτελείτο με έναν τρόπο, μόνο με πιστόλι και χωρίς την παρουσία μαρτύρων, δεν υπήρχε δηλαδή ποτέ κοινό», εξηγεί η κα. Λαμπροπούλου.
Επιχειρήματα ΥΠΕΡ και ΚΑΤΑ της θανατικής ποινής
«Επανέρχεται στη συζήτηση κατά καιρούς το ζήτημα της θανατικής ποινής. Υπάρχει διάσταση απόψεων περισσότερο ανάμεσα στην κοινή γνώμη, στους ειδικούς και σε ένα μέρος των πολιτικών. Η κοινή γνώμη αντιμετωπίζει το θέμα συναισθηματικά, τα πολιτικά κόμματα εργαλειακά για να προσελκύσουν ψηφοφόρους, ενώ οι επιστήμονες σε σχέση με την αποτελεσματικότητα», αναφέρει η καθηγήτρια εγκληματολογίας, παραθέτοντας στη συνέχεια τα υπέρ και τα κατά στην επιχειρηματολογία για την «εσχάτη των ποινών».
ΥΠΕΡ: -H θανατική ποινή υπήρχε ανέκαθεν, δηλαδή είναι μία ποινή που υπάρχει από την Παλαιά Διαθήκη και η τιμωρία του κακού είναι συμφυής με τον άνθρωπο. – Προλαμβάνεται η εγκληματικότητα, μειώνεται η εγκληματικότητα. – Θυσιάζονται λίγοι κακοί για να σωθούν πολλοί αθώοι από τα εγκλήματα που ενδεχομένως να έκαναν. – Οι δράστες είναι επικίνδυνοι. – Είναι ένα μέσο εξιλέωσης των ίδιων των δραστών.
KATΑ: -Αναπαράγεται η βία και η σκληρότητα. – Είναι ένα αναποτελεσματικό μέσο για την καταπολέμηση της εγκληματικότητας. – Βρίσκεται στην διακριτική ευχέρεια των δικαστών και των ενόρκων να επιβάλουν την αυστηρότερη ποινή. – Το πιο σημαντικό είναι ότι υπάρχει κίνδυνος να καταδικαστούν αθώοι. – Δεν ανταποκρίνεται στο σύγχρονο χαρακτήρα του ποινικού δικαίου. – Δεν μπορεί το κράτος να χρησιμοποιεί τα ίδια μέσα που χρησιμοποιούν οι πολίτες , δηλαδή δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει την θανατική ποινή για να αντιμετωπίσει κάποιον, ο οποίος τέλεσε ένα αντίστοιχο έγκλημα. – Η ηθική απαξία αυτής της πρακτικής της πολιτείας είναι μεγαλύτερη από τον ηθική απαξία του δράστη.
Ο κίνδυνος καταδίκης αθώων ατόμων
Αναφορικά με τα στατιστικά στοιχεία που προκύπτουν από τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, η κα Λαμπροπούλου επισημαίνει ότι «Από το 1930 διεξάγονται στις ΗΠΑ έρευνες και δεν έχει αποδειχθεί με σαφήνεια ότι μειώνεται η βαριά εγκληματικότητα, ούτε ότι η θανατική ποινή εκφοβίζει τους δυνητικούς δράστες. Στις ΗΠΑ έχουν εκτελεστεί 1.601 άτομα, από το 1976 μέχρι το 2024. Από αυτά πάνω από 186 αποδείχθηκε μετά θάνατον ότι ήταν αθώα και αυτό δεν είναι αναστρέψιμο».
Μάλιστα, σοκάρει η είδηση που έκανε τον γύρω του κόσμου για την αθώωση του μακροβιότερου θανατοποινίτη, καθώς πριν μερικές ημέρες, ένας 88χρονος άνδρας στην Ιαπωνία κρίθηκε αθώος από το δικαστήριο μετά από επανάληψη της δίκης για τετραπλό φόνο του 1966.
Περί αυστηροποίησης των ποινών
Κομβικό ζήτημα στο δημόσιο διάλογο αναφορικά με την πρόληψη και καταστολή της εγκληματικότητας αποτελεί η αυστηροποίηση των ποινών. Ερωτηθείσα αν τα μέτρα προς την κατεύθυνση της αυστηροποίησης είναι ατελέσφορα ή μπορούν όντως να μειώσουν την εγκληματικότητα η κα Λαμπροπούλου, τονίζει τα εξής:
«Η αυστηροποίηση των ποινών δεν έχει κανένα νόημα. Η ανθρωποκτονία τιμωρείται με την βαρύτερη των ποινών, με ισόβια, χωρίς μάλιστα να υπάρχει η δυνατότητα άλλης ποινής, δηλαδή ισόβια ή τίποτα. Από τότε που έχει αυστηροποιηεθεί ο ποινικός κώδικας, δεν έχει παρατηρηθεί μείωση των εγκλημάτων. Δεν στοχεύει η αυστηροποίηση των ποινών στην μείωση των ανθρωποκτονιών. Είναι ένας εύκολος και λαϊκίστικος τρόπος για να αντιμετωπίσει η Πολιτεία τα προβλήματα».
Εν τέλει, στην αποκατάσταση αισθήματος δικαίου του πολίτη δεν συμβάλει η αύξηση των ποινών αλλά αποτελεσματικότητα των ποινών και η παρακολούθησή της, η έγκαιρη επιβολή και ταχεία απονομή δικαιοσύνης και η δίκαιη δίκη.
