Τον Μάρτιο του 2021, ερευνητές του Facebook αποκάλυψαν πως η πλατφόρμα σταδιακά χάνει τους νεότερους χρήστες. Σύμφωνα με την έρευνα, οι έφηβοι χρήστες της εφαρμογής στις ΗΠΑ είχαν μειωθεί κατά 13% από το 2019, με εκτίμηση να μειωθούν κατά 45% μέσα στα επόμενα δύο χρόνια. Σύμφωνα με έρευνα του Pew Research Center, η πλειονότητα των χρηστών μέσων κοινωνικής δικτύωσης, ηλικίας 18-29, είπαν πέρυσι πως χρησιμοποιούσαν το Instagram ή το Snapchat, ενώ περίπου το 50% δήλωσε ότι χρησιμοποιεί το TikTok, το οποίο τα τελευταία χρόνια έχει σημειώσει ραγδαία αύξηση σε χρήστες. Στην Ελλάδα, τον Δεκέμβριο του 2020, οι χρήστες ηλικίας 18-24 ήταν το 15,2% του κοινού του Facebook, σύμφωνα με στοιχεία που δημοσιεύθηκαν τον Φεβρουάριο, ενώ οι 25-34, το 28,6%. Τον ίδιο μήνα, έγιναν 115 εκατ. επισκέψεις στο Facebook από την Ελλάδα.
Με περισσότερους από 2,6 δισεκατομμύρια μηνιαίους χρήστες παγκοσμίως, είναι αδιαμφισβήτητο πως το Facebook παραμένει το μεγαλύτερο μέσο κοινωνικής δικτύωσης. Παρ’ όλα αυτά, παρατηρείται μια απομάκρυνση από το Facebook, ειδικά στο νεότερο κοινό, που εν μέρει τουλάχιστον συνδέεται με τα αλλεπάλληλα σκάνδαλα της εταιρείας, η οποία πλέον ονομάζεται Meta, και με τις ανησυχίες που έχουν δημιουργήσει στους χρήστες σχετικά με την ασφάλεια των προσωπικών τους δεδομένων, τις ψευδείς ειδήσεις, και τα τοξικά echo chambers που συχνά δημιουργούνται στην πλατφόρμα.
Ο 31χρονος Γιώργος Σαμαράς, διδάσκων Πολιτικής Επιστήμης στο University College London, είχε εγγραφεί στο Facebook το 2007, τρία χρόνια μετά τη δημιουργία του, αλλά πέρυσι έκλεισε τον λογαριασμό του. «Νομίζω ότι παραμένει πολύ ασαφής η ιδιωτικότητα των δεδομένων», λέει στην «Καθημερινή». «Επίσης, όσο τελείωνα το διδακτορικό μου άκουγα όλο και από περισσότερους ψηφοφόρους της Χρυσής Αυγής ότι οργανώνονταν σε ιδιωτικές ομάδες» στην πλατφόρμα, συμπληρώνει ο κ. Σαμαράς, το διδακτορικό του οποίου αφορούσε την άνοδο της Ακροδεξιάς στην Ελλάδα. «Η πλατφόρμα έχει χάσει όποια “αθωότητα” είχε το 2007», τονίζει.
Και η 29χρονη Χριστίνα σταμάτησε να χρησιμοποιεί το Facebook πριν από λίγους μήνες γιατί έχασε κάθε ενδιαφέρον για την πλατφόρμα – «είχα 800 άσχετους “φίλους” με τους οποίους δεν είχα σχέση, και υπήρχε πολλή μιζέρια, όλοι έγραφαν, έκαναν αναλύσεις, μάλωναν», δηλώνει. Παρ’ όλα αυτά, χρήστες όπως η ίδια, οι οποίοι δημιούργησαν λογαριασμό στο Facebook όταν ήταν ακόμα μαθητές σχολείου, μεγαλώνοντας άρχισαν να νιώθουν άβολα με τον όγκο δεδομένων που είχαν απλόχερα μοιραστεί. «Ενιωθα και λίγο εκτεθειμένη γιατί είχα φωτογραφίες από παλιά, ιστορικό στο wall από όταν ήμουν στο σχολείο, ένιωθα πως αυτό ήταν πολύ παρεμβατικό μετά από ένα σημείο», τονίζει.Ορισμένοι λένε στην «Κ» ότι παρόλο που χρησιμοποιούν άλλα μέσα κοινωνικής δικτύωσης όπως το Instagram, το οποίο επίσης ανήκει στη Meta, σκέφτονται έντονα να κλείσουν τους λογαριασμούς τους στο Facebook. «Νομίζω είναι ό,τι πιο τοξικό υπάρχει», αναφέρει ο Βλάσσης, συμπληρώνοντας πως τον έχει κουράσει να διαβάζει την άποψη καθενός επί πάσης φύσεως ζητήματα και «τον πόλεμο με τα σχόλια». «Νομίζω ότι μου προκαλεί ναυτία πλέον κάθε φορά που μπαίνω», αναφέρει.
«Δεν είναι χρηστικό πια», λέει η 27χρονη Ηρώ. «Εχει γεμίσει fake news», τονίζει, «και πλέον απευθύνεται σε άλλη ηλικιακή ομάδα», δηλώνει, ενισχύοντας την άποψη πως οι νεότεροι χρήστες έχουν χάσει το ενδιαφέρον τους για το Facebook.
Οι έφηβοι χρήστες της εφαρμογής στις ΗΠΑ έχουν μειωθεί κατά 13% από το 2019 – εκτιμάται ότι θα μειωθούν κατά 45% μέσα στα επόμενα δύο χρόνια.
Η 30χρονη Κατερίνα κρατάει τον λογαριασμό της γιατί έχει «φίλους» στο Facebook τη γιαγιά και τον παππού της, τους οποίους χαροποιούν τα όποια updates της, αλλά λέει πως δεν το χρησιμοποιεί. «Μου αρέσει πιο πολύ το Instagram πλέον», δηλώνει, συμπληρώνοντας πως αυτό είναι πια το μέσο κοινωνικής δικτύωσης που χρησιμοποιούν όλοι της οι φίλοι.«Πλέον ο εθισμός είναι στο Instagram», λέει στην «Κ» ο 30χρονος Θωμάς, μία άποψη που όμως το TikTok μπορεί σύντομα να καταστήσει ξεπερασμένη. «Αν δεν κάνεις TikTok θα μείνεις στην αφάνεια», τονίζει ο 26χρονος Γιώργος.
Στροφή στο TikToK
«Αυτό το οποίο διαπιστώνουμε με μετρήσεις είναι η στροφή των νέων παιδιών προς το TikTok», δηλώνει στην «Κ» ο Νίκος Παναγιώτου, αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ του ΑΠΘ, ο οποίος τονίζει πως το Facebook εξακολουθεί να είναι σημαντικό για τις μεγαλύτερες ηλικίες. Παρ’ όλα αυτά, υπάρχει τάση απομάκρυνσης από αυτό γιατί άλλες πλατφόρμες, όπως το TikTok, το YouTube και το Instagram, είναι περισσότερο της μόδας, αλλά και γιατί ζητήματα όπως είναι η διάδοση ψευδών ειδήσεων, η παραπληροφόρηση, αλλά και θέματα ιδιωτικότητας κάνουν πολλούς χρήστες να μη θέλουν να μοιραστούν δεδομένα τους στο Facebook, το οποίο, σε αντίθεση με το Instagram, έχει ταυτιστεί με αυτά τα θέματα, επισημαίνει ο κ. Παναγιώτου.
«Το Instagram δεν έχει αρνητικό πρόσημο», αναφέρει, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά ζητήματα fake news και σκάνδαλα όπως αυτό της Cambridge Analytica, που είχε ως αντικείμενο την παράνομη συγκέντρωση στοιχείων μέσω Facebook. «Αυτό που έγινε με την Cambridge Analytica ήταν καμπανάκι για εμένα», λέει η 28χρονη Ειρήνη, η οποία σκέφτεται να κλείσει τον λογαριασμό της, τονίζοντας πως στο Facebook την ενοχλούν επίσης τα echo chambers και οι «πολύ επιθετικές» συζητήσεις.
Εντούτοις, ο κ. Παναγιώτου δεν πιστεύει ότι η κατάσταση είναι μη αναστρέψιμη για το Facebook – αναμένει πως το rebranding της εταιρείας θα βοηθήσει. «Θα προσελκύσει κόσμο με το VR», λέει στην «Κ», με την εικονική πραγματικότητα δηλαδή, σε μια στροφή προς έναν εκκολαπτόμενο κόσμο του μέλλοντος που σύντομα θα φανεί αν θα είναι αρκετή για να αποσυμπιέσει το Facebook από το προβληματικό παρόν του.
