Με τον Ιανό, τον αρχαίο θεό των Ρωμαίων που είχε δύο όψεις παρομοιάζει την Μεταπολίτευση ο συνταγματολόγος και διανοούμενος Κώστας Μποτόπουλος στο βιβλίο του «Το εκκρεμές της Μεταπολίτευσης που κυκλοφορεί από την ΕΛΛΗΝΟΕΚΔΟΤΙΚΗ. Τεκμηριώνει τα θετικά και τα αρνητικά χαρακτηριστικά της περιόδου και επιχειρεί να την αποτιμήσει με νηφαλιότητα.
Τί είχατε κατά νου όταν γράφατε το «Εκκρεμές της Μεταπολίτευσης»; Ποια ήταν η πρόθεσή σας;
Μου έγινε η μεγάλη τιμή το βιβλίο αυτό να είναι «παραγγελιά» του εκδότη Διονύση Βαλεριάνου: με την αφορμή των 50 χρόνων της Μεταπολίτευσης, θεώρησε ότι η ματιά μου πάνω στην «επέτειο», αλλά και στα γεγονότα που τη συνθέτουν, θα είχε κάποιο ενδιαφέρον. Από εκεί και πέρα, προσπάθησα να δώσω ένα κείμενο πυκνό, συνθετικό και με -προσωπικές ασφαλώς- κρίσεις, βασισμένες σε αυτά που συνέβησαν αλλά και στις ευρύτερες προεκτάσεις τους στο δημόσιο βίο
Ποια τα χαρακτηριστικά της πολιτικής μας συμπεριφοράς την περίοδο της Μεταπολίτευσης; Ποια περίοδο θα χαρακτηρίζατε την πιο ώριμη και αντίστοιχα την ποιο ανώριμη;
Οι γενικεύσεις ενέχουν πάντα το σπόρο της υπεραπλούστευσης, αλλά θα μπορούσε να ειπωθεί ότι τα γενικά χαρακτηριστικά δεν είναι διαφορετικά από αυτά που συναντώνται σε όλη την πορεία του σύγχρονου ελληνικού Κράτους: εύκολος ενθουσιασμός και γρήγορη απογοήτευση, τάση να τα περιμένουμε όλα, και να μη μας ευχαριστεί τίποτα, από το Κράτος και τους κυβερνώντες, συναισθηματική πρόσληψη της πολιτικής, ακατανίκητη έλξη από μεγάλα λόγια και υποσχέσεις, αντοχή στα δύσκολα, πραγματικό δέσιμο με την ελευθερία. Ωριμότητα έδειξε ο λαός, αλλά και το πολιτικό σύστημα, ιδίως στην πρώτη φάση της Μεταπολίτευσης, τότε που δεν είχε κερδηθεί ακόμα το στοίχημα σταθεροποίησης της δημοκρατίας και μπήκαν, με καθοριστική προσωπική συμβολή του Κωνσταντίνου Καραμανλή, τα θεμέλια όχι μόνο του πολιτεύματος, αλλά ολόκληρης της 50ετίας: πολιτικός πλουραλισμός, φιλελεύθερο Σύνταγμα, συμμετοχή στην ενωμένη Ευρώπη. Ωριμότητα και ανωριμότητα συνυπήρξαν στην πιο δύσκολη περιπέτεια της Μεταπολίτευσης, την περίοδο της χρεοκοπίας, των Μνημονίων, της παρά τρίχα σωτηρίας αλλά και της μη αναγκαίας αλλαγής νοοτροπίας.
Υπάρχει ασφαλές χρονικό όριο για την αποτίμηση μίας περιόδου;
Δεν νομίζω ότι χωρεί κάποια αντικειμενική περιοδολόγηση. Μια γραμμική ματιά θα χώριζε ίσως τη Μεταπολίτευση σε τρεις μεγάλες φάσεις: 1974-1981, θέση θεμελίων και σταθεροποίηση δημοκρατίας. 1981-2004, πολιτικές εναλλαγές και -εν πολλοίς επίπλαστη- αύξηση της ευημερίας. 2004 έως σήμερα, μια σχεδόν διαρκής κρίση, πολιτική και αξιών. Αλλά θα μπορούσαν να τεθούν κι άλλα ορόσημα: η ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση, το σκάνδαλο Κοσκωτά, τα Μνημόνια.
Ποια περίοδος παρουσιάζει μεγαλύτερη δυσκολία στην αποτίμηση της;
Ίσως η λεγόμενη «εκσυγχρονιστική» (1996-2004). Στο βιβλίο κάνω ειδική προσπάθεια να την αναδείξω, όχι μόνο λόγω της σημασίας και της πρωτοτυπίας της -πολιτικά δένει με ορισμένες περιόδους διακυβέρνησης από τον Χαρίλαο Τρικούπη και τον Ελευθέριο Βενιζέλο, χωρίς να έχουμε άλλη παρόμοια κατά τη Μεταπολίτευση- αλλά και γιατί νομίζω ότι ιστορικά έχει αδικηθεί, κυρίως από τους οπαδούς του κόμματος επικεφαλής του οποίου κυβέρνησε ο Κώστας Σημίτης. Διόλου αυτονόητα επιτεύγματα -σοβαρότητα στην εξουσία, πρωταγωνιστικός ρόλος στην Ευρώπη, σοσιαλδημοκρατική χροιά στις μεταρρυθμίσεις- υποτιμήθηκαν λόγω έλλειψης συγκινησιακού φόρτου.
Τελικά, οι «άθλοι» αλλά και οι «πανωλεθρίες» του εθνικού μας βίου οφείλονται διαχρονικά στις ίδιες αιτίες; Κι αν ναι, ποιες είναι αυτές;
Δεν πιστεύω σε άθλους και πανωλεθρίες. Η ιδέα του «εκκρεμούς» είναι ότι «νίκες» και «ήττες», επιτεύγματα και οπισθοχωρήσεις, καλές και κακές στιγμές, δημόσιες και ιδιωτικές προσπάθειες και ατέλειες αποτελούν ένα όλον, που περνάει μάλιστα γρήγορα και συχνά από τον ένα πόλο στον άλλον. Ας σκεφτούμε απλώς πόσο κοντά είναι τα μεγάλα κοινωνικά βήματα των κυβερνήσεων Ανδρέα Παπανδρέου με το σκάνδαλο Κοσκωτά, οι κυβερνήσεις Σημίτη με την αμεριμνησία των κυβερνήσεων Κώστα Καραμανλή, οι Ολυμπιακοί Αγώνες και η «θωρακισμένη οικονομία» από τη χρεοκοπία, πόσο ξυστά πέρασε το «πείραμα ΣΥΡΙΖΑ» από την έξοδο από την Ευρώπη και πόσο δύσκολο αποδεικνύεται, παρά τη βελτίωση των μεγεθών, να ξανασταθεί η χώρα στα πόδια της.
Δείχνουμε να έχουμε επίγνωση των αδυναμιών μας ή αποδεικνυόμαστε ανεπίδεκτοι μαθήσεως;
Μαθαίνουμε, θα έλεγα, αλλά για να ξανακάνουμε τα ίδια λάθη, να ξανασωθούμε, να ξαναγκρινιάξουμε και να πορευτούμε και πάλι όπως πριν.
Αν η περίοδος της Μεταπολίτευσης ήταν ένας πίνακας ζωγραφικής, με ποια χρώματα θα επιλέγατε να την φιλοτεχνήσετε;
Σίγουρα κόκκινο: Αριστερά -που όχι απλώς βγήκε από το περιθώριο αλλά ιδεολογικά κυριάρχησε, τουλάχιστον ως τα Μνημόνια-, αίματα που ανάβουν με το παραμικρό, ενθουσιασμός και έρις, ανεπούλωτα τραύματα: Κύπρος, Μαρφίν, Μάτι, Τέμπη, Πύλος… Κι αρκετό μαύρο, για τις ευκαιρίες που χάσαμε και ιδίως τις ζωές που χάθηκαν άδικα.
