Επτά διαφορετικά αντικείμενα επέλεξε η συγγραφέας Αναστασία Ευσταθίου για να πει…αλλιώς στα παιδιά την ιστορία του 1821.
Η επέτειος της Εθνεγερσίας μας έδωσε την ευκαιρία να συζητήσουμε για τον τρόπο που στην εποχή μας τα παιδιά επικοινωνούν με τους ήρωες των εθνικών μας αγώνων αλλά και αν υπάρχει σήμερα κάποια «σκλαβιά» που μας απειλεί.
Πώς γεννήθηκε στο μυαλό σας «Το δικό μας 1821»;
Η ιδέα για ένα παιδικό βιβλίο που να «συνομιλούν» τα αντικείμενα της εποχής με τα παιδιά, γράφεται χρόνια μέσα μου. Σε βιωματικό εργαστήρι δημιουργικής γραφής με εμψυχώτρια τη φιλόλογο Πωλέττα Ψυχογιοπούλου τον Φεβρουάριο του 2021 μου δόθηκε η αφορμή να της δώσω μορφή: θυμίζω ότι γιορτάζαμε τα 200 χρόνια από την επανάσταση του 21. Τότε γεννήθηκαν οι πρώτες ιστορίες όπου το «εγώ» έγινε το δοξασμένο «εμείς» του παρελθόντος. Προσδοκία μου ήταν μέσα από τις αφηγήσεις να γίνει το «εμείς» του μέλλοντος.
Ποιο από τα αντικείμενα που μιλούν σε πρώτο πρόσωπο είναι λέτε το πιο «άγνωστο» για τα παιδιά;
Θα έλεγα ο κονδυλοφόρος του Γεώργιου Τερτσέτη. Έχουμε συνδέσει την Εθνεγερσία με μάχες, ιστορικά πρόσωπα και γεγονότα, με χαντζάρια, πιστόλες και αιματοβαμμένες φουστανέλες. Υπάρχουν, όμως, και τα πλέον ειρηνικά όπλα σαν την πένα και τον κονδυλοφόρο, που και με αυτά «πολέμησαν» οι Έλληνες και κατάφεραν να δώσουν τον μεγάλο Αγώνα για την ανεξαρτησία μας. Πολύ πριν πάρουν φωτιά τα καριοφίλια, τις καρδιές είχαν ξεσηκώσει ο Θούριος του Ρήγα Φεραίου, άρθρα σε εφημερίδες, επαναστατικά κείμενα σαν την «Ελληνική Νομαρχία» του Ανώνυμου Έλληνα και τόσα άλλα που πυροδότησαν την έναρξη της Επανάστασης.
Αναρωτιέμαι πάντως αν τα σημερινά παιδιά θα αντλούσαν ευχαρίστηση από το παιχνίδι τους μ’ ένα τσέρκι. Είναι τόσο σύνθετα τα ερεθίσματα της εποχής μας…
Ίσως ένα τέτοιο, τόσο απλό και ταπεινό παιχνίδι, που γεννιέται από ένα σκουριασμένο βαρέλι, δεν έχει να δώσει σχεδόν τίποτα σε ένα σύγχρονο παιδί. Για να βεβαιωθούμε όμως πρέπει να… το γνωρίσει. Όταν δίνουμε την ευκαιρία στα παιδιά να παίξουν ομαδικά παραδοσιακά παιχνίδια που έρχονται από τα βάθη των αιώνων, βρίσκουν χαρά και ενθουσιάζονται. Γιατί ένα σκουριασμένο στεφάνι βαρελιού «ζωντανεύει» χάρη στη φαντασία και στην ευρηματικότητα όσων θα παίξουν μ’ αυτό. Απλά τα ερεθίσματα της εποχής μας μοιάζουν με τις Σειρήνες που μαγεύουν τα αυτιά. Φτάνει να σκεφτεί κανείς πόση βία κρύβουν τα ηλεκτρονικά παιχνίδια, πόσα αρνητικά συναισθήματα και πόσο ανταγωνιστικά είναι και δυστυχώς επιδρούν καταλυτικά στην ψυχοσύνθεση του νέου ανθρώπου.
Πώς επικοινωνούν τα παιδιά με την εθνική επέτειο;
Στο σχολείο η ύλη της ιστορίας λειτουργεί κάθε χρόνο προς την κατεύθυνση της τόνωσης του εθνικού συναισθήματος, της αυτογνωσίας και της γνώσης του ιστορικού παρελθόντος του έθνους μας. Σχεδιάζονται και υλοποιούνται εκδηλώσεις ανάδειξης του ιστορικού πλούτου μέσα από θεατρικά δρώμενα, τραγούδια και χορούς επί σκηνής και λογής αφιερώματα για πρόσωπα που έδρασαν στην Επανάσταση. Πιστεύω ότι στα μάτια των παιδιών η Ελληνική Επανάσταση είναι μυθική, με αξεπέραστους ήρωες που διδάσκουν αυταπάρνηση. Η προσέγγιση της ιστορίας γίνεται και με καινοτόμες διδακτικές όπως animation, κινηματογράφος, e-book, εικαστικές τέχνες, ώστε το σύγχρονο να «παντρευτεί» με το παλιό, με στόχο να διευκολύνουμε την επικοινωνία των παιδιών με την εθνική επέτειο, να μάθουν γιατί τη γιορτάζουμε και αποτίουμε φόρο τιμής κάθε χρόνο.
Άλλαξε η συνθήκη του εορτασμού από τα παιδικά σας χρόνια;
Από τις φανφάρες του ηρωισμού, τα μεγάλα λόγια, το φέσι και τη γαλάζια φόδρα της βασιλίσσης Αμαλίας στις εθνικές παρελάσεις, ευτυχώς έχουμε περάσει στον ανθρωποκεντρικό τρόπο προσέγγισης των εορτασμών. Έτσι έχουμε την ευκαιρία να ακούσουμε τις εσωτερικές φωνές των ηρώων, να μάθουμε τα πραγματικά κίνητρα, να γνωρίσουμε πώς ντύνονταν με τις παραδοσιακές φορεσιές, να ρίξουμε φως σε πτυχές της ιστορίας μα κυρίως να «κοινωνήσουμε» τον καθημερινό και συνάμα ένδοξο βίο τους την ώρα του ξεσηκωμού.
Τι διάσταση έχει η έννοια της ελευθερίας σήμερα; Απειλούμαστε από κάποιου είδους …σκλαβιά;
Σήμερα βιώνουμε την παραδοξότητα να ζούμε σε έναν ελεύθερο κόσμο αλλά να είμαστε αιχμάλωτοι μιας ιδιάζουσας σκλαβιάς. Έχουμε την αίσθηση της ελευθερίας –έχει στηθεί επιδέξια, χρόνια τώρα- γνωρίζοντας όμως ότι ακόμα και η ανάσα μας καταγράφεται από την τεχνολογία. Πολύ επικίνδυνοι καιροί όπου πολύ εύκολα μπορούν να καταστραφούν ζωές, να ποδηγετηθούν λαοί και να συρρικνωθούν κράτη.
Οι προηγούμενες γενιές έδωσαν φωτεινά παραδείγματα ανθρώπων που έδειξαν αυταπάρνηση και ηρωισμό. Ποιοί πήραν τη σκυτάλη στην εποχή μας;
Δυστυχώς τη σκυτάλη έχουν πάρει διάφοροι επιτήδειοι καιροσκόποι, που νοιάζονται περισσότερο για το άτομό τους παρά για το σύνολο. Ωστόσο και η εποχή μας έχει ανθρώπους με δικό τους φως που ξεπερνούν τον εαυτό τους για να συναντήσουν το συλλογικό τους εαυτό και να προσφέρουν στον συνάνθρωπο καλύτερες συνθήκες ζωής. Μόνο που αυτούς δεν θα τους δούμε να είναι πρώτα ονόματα στα media. Μιλώ για παράδειγμα για επιστήμονες σε όλα τα πεδία που έχουν δημιουργήσει μοναδικά επιτεύγματα για το σύνολο των ανθρώπων.
Τι θα θέλατε να πείτε στα παιδιά που θα διαβάσουν το βιβλίο σας;
Να κλείσουν τα μάτια, να φορέσουν τα παπουτσάκια του άλλου και να περπατήσουν στις διαδρομές των πρωταγωνιστών. Μόνο εάν μεταφερθούν με τα μάτια της ψυχής στην εποχή εκείνη με το συγκεκριμένο κοινωνικοϊστορικό πλαίσιο θα μπορέσουν να την κατανοήσουν. Κυρίως, όμως, επιδιώκω τα παιδιά να συγκινηθούν και να ονειρευτούν μαζί με τους πρωταγωνιστές και τις πρωταγωνίστριες των ιστοριών, που αγωνίστηκαν για να έχουμε εμείς σήμερα ένα ανεξάρτητο κράτος, μια σύγχρονη χώρα στον ευρωπαϊκό χάρτη.
