Το τοξικό κλίμα στο περιβάλλον εργασίας, αποτελεί ένα από τα συνηθέστερα ζητήματα που απασχολούν τους εργαζόμενους και τις εργαζόμενες. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι, σύμφωνα με έρευνες είναι πιο πιθανό κάποιος/κάποια να εγκαταλείψει τη δουλειά του/της λόγω τοξικής εργασιακής κουλτούρας παρά λόγω αμοιβής.
«Το σύνηθες πρόβλημα που αναφέρουν οι εργαζόμενοι έχει να κάνει με την τοξικότητα, δηλαδή με την άνιση μεταχείριση πολλές φορές των ανθρώπων ή των ζητημάτων και των διαδικασιών», εξηγεί στην Karfitsa o κος Κωνσταντίνος Θεοδωράκης, εργασιακός ψυχολόγος, ο οποίος ασχολείται με όλα τα θέματα που σχετίζονται με τον εργασιακό βίο ενός εργαζομένου και των εταιριών, δηλαδή με το εργασιακό άγχος, με το burnout, το στρες, την αλλαγή νοοτροπίας σε μία εταιρία και όλα όσα υπάγονται στο κομμάτι της εταιρικής κουλτούρας.
Όπως εξηγεί ο κος Θεοδωράκης, «Η κουλτούρα ενός οργανισμού είναι το Α και το Ω και η ταυτότητα του οργανισμού. Άρα, εταιρική κουλτούρα είναι η επικοινωνία, ο σεβασμός , η ευγένεια, η καλοσύνη και οι αξίες που διέπουν το εργασιακό οικοδόμημα, στο οποίο πάμε να εργαστούμε».
Τα σημάδια που μαρτυρούν τοξικό περιβάλλον εργασίας
«Τα συνηθέστερα χαρακτηριστικά στο τοξικό περιβάλλον εργασίας είναι η εχθρότητα, ο εκφοβισμός, η έλλειψη του αμοιβαίου σεβασμού και της επικοινωνίας. Να αναφέρουμε και την παραβίαση του «ψυχολογικού συμβολαίου», δηλαδή οι άγραφες αμοιβαίες προσδοκίες που έχει ο εργαζόμενος από την εταιρεία αλλά και η εταιρεία από τον εργαζόμενο, που σχετίζεται άμεσα με την παραβίαση των δικαιωμάτων ενός εργαζόμενου. Άλλα χαρακτηριστικά ενός τοξικού περιβάλλοντος είναι ο υπερβολικός φόρτος εργασίας, οι αδικίες, η απουσία ευκαιριών και προοπτικής, η έλλειψη των κινήτρων.
Όταν ένας εργαζόμενος αισθάνεται ότι στην εργασία του είτε παραγκωνίζεται σε επίπεδο συμπεριφορικό, λόγω έλλειψης σεβασμού, λόγω έλλειψης σωστής επικοινωνίας αλλά πολλώ δε μάλλον όταν δεν υπάρχει η προοπτική της εξέλιξης και της αναγνώριση. Εκεί δημιουργούνται τα φαινόμενα του αυξημένου εργασιακού στρες, έρχεται η απογοήτευση και πολλές φορές έχουμε εντάσεις που χαρακτηρίζουν τοξικό ένα περιβάλλον», τονίζει ο κός Κωνσταντίνος Θεοδωράκος.
Και συνεχίζει «Eίναι απαραίτητο να επισημανθεί ότι με τα δεδομένα που προκύπτουν από τις έρευνες που διεξάγονται δείχνουν ότι υπάρχει ένα τεράστιο ποσοστό ανθρώπων οι οποίοι εκτίθενται σε τοξικά εργασιακά περιβάλλοντα, τα οποία δημιουργούν από ένα σημείο και μετά και χρόνια προβλήματα με το στρες. Ειδικά, στην ελληνική αγορά και κοινωνία υπάρχει συνεχώς ένα πολύ μεγάλο ποσοστό ανθρώπων που ταλαιπωρείται και υποφέρει, από την άλλη πλευρά ένα σημαντικό ποσοστό εταιρειών κάνει στροφή στο κομμάτι ψυχική υγεία και ευεξία των εργαζομένων».
Τα Red Flags σε έναν εργασιακό χώρο
Τις «κόκκινες σημαίες» ή αλλιώς τα περίφημα «red flags» σε μία επιχείρηση, επισημαίνει στην Karfitsa ο εργασιακός ψυχολόγος. Πιο συγκεκριμένα:
- Το κομμάτι του είμαστε «οικογένεια», είμαστε οικογενειακό περιβάλλον, «έχουμε οικογενειακούς δεσμούς». Όταν δηλαδή βλέπουμε μία υπέρμετρη ροπή στο να επενδύει μία επιχείρηση στο φαίνεσθαι της εταιρείας και όχι στο είναι.
- Η κρίση στο κομμάτι σεβασμός και επικοινωνία. Με βάση έρευνες, η απουσία – έλλειψη σωστής επικοινωνίας σε ένα εργασιακό περιβάλλον είναι η νούμερο ένα αιτία εμφάνισης οργανοσιακών συγκρούσεων
- H απουσία αναγνώρισης και επιβράβευσης. Όταν έχουμε κρίση στον σκοπό για τον οποίο πάμε στη δουλειά. Η δουλειά δεν μας παρακινεί και δεν έχει το επίπεδο πληρότητας που ψάχνουμε
- Οι σχέσεις με του προϊσταμένους. Ένα από τα σημαντικότερα αιτήματα από ένα εργαζόμενο που αντιμετωπίζει προβλήματα από τον προϊστάμενο ή τον μάνατζερ. Εδώ είναι σημαντική η έννοια της «υποβόσκουσας ναρκισσιστικής ηγεσίας», δηλαδή χειραγώγηση και έλεγχος με αρνητικές προεκτάσεις.
Πώς μπορείτε να διαχειριστείτε έναν τοξικό εργασιακό χώρο;
Υπάρχουν διάφοροι τρόποι για να μπορέσουν οι εργαζόμενοι/-ες να διαχειριστούν σε ένα βαθμό τις καταστάσεις που τους/τις προβληματίζουν στο εργασιακό περιβάλλον. Ο κος Θεοδωράκης δίνει 5 βασικές συμβουλές:
- Αρχικά πρέπει να μιλάμε. Πρέπει να μιλάμε, να επικοινωνούμε, να εκφράζουμε , αυτό το οποίο υπονομεύει την ψυχική μας υγεία, την ευεξία μας ή την αξιοπρέπεια. Πολλές φορές μία κατάσταση την βιώνουμε μέσα μας και γινόμαστε άτυποι σκηνοθέτες με το να προεξοφλούμε το τέλος και να πιστεύουμε ότι δεν θα αλλάξει τίποτα.
- Αποφόρτιση μετά τη δουλειά. Η δουλειά είναι ένα κομμάτι της καθημερινότητας. Μετά τη δουλειά η όποια αποφόρτιση κάνουμε, είτε σε επίπεδο άσκησης, είτε σε επίπεδο δραστηριοτήτων, είτε σε επίπεδο κοινωνικό είναι πολύ σημαντική.
- Η αναζήτηση υποστήριξης. Είναι σημαντικό αφού επικοινωνήσουμε κάτι, να ζητήσουμε έμπρακτα μία υποστήριξη. Πρέπει οι άνθρωποι πέρα από το να μιλούν και να περιγράφουν μία κατάσταση να ζητούν από το τμήμα ανθρωπίνων πόρων ή από τον διευθυντή άμεσα υποστήριξη για να καταλάβουν και οι διοικούντες την σημασία του ζητήματος. Επομένως, είναι σημαντικό να πηγαίνουμε ακόμη πιο βαθύτερα και να περιγράφουμε την κατάσταση ως κάτι το οποίο έχει φτάσει στο απροχώρητο και εγώ σαν εργαζόμενος θέλω την υποστήριξη, την καθοδήγηση και την κατανόηση, για να μπορέσει να επέλθει μία ισορροπία.
- Τεκμηρίωση. Πολλές φορές ένας εργαζόμενος προσπαθεί να περιγράψει κάτι χωρίς να τεκμηριώνει. Είναι καλό όταν ένας άνθρωπος βιώνει τοξικότητα, αδικία ή είναι θύμα mobbing (εργασιακού bulling) να πάει στον εκάστοτε ανώτερο με τεκμηριωμένα γεγονότα. Δηλαδή να δώσει εφαρμοσμένα τον χώρο, χρόνο, πλαίσιο και τα λόγια του να έχουν υψηλό δείκτη εγκυρότητας και αξιοπιστίας.
- Αυτοφροντίδα. Πέρα από το κομμάτι της κοινωνικότητας, της γυμναστικής, της σωστής διατροφής, των δραστηριοτήτων είναι σημαντικό εφόσον μετά από ένα σημείο το πράγμα δεν είναι εύκολα αυτοδιαχειρίσιμο να απευθυνθούν οι εργαζόμενοι σε κάποιον εξειδικευμένο και επαγγελματία ψυχικής υγείας. Ο επαγγελματίας θα τους καθοδηγήσει, σε πρώτο βαθμό θα ανιχνεύσουν τι είναι αυτό που τους έχει ενοχλήσει και μαζί θα βρουν τους μηχανισμούς εκείνους για να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα-αίτημα με πιο αποτελεσματικό τρόπο.
