«Ο άνθρωπος θελημένα «σκότωσε» τον Θεό για να μην ελέγχεται. Όπως έλεγε και ο Ντοστογιέφσκι χωρίς Θεό όλα επιτρέπονται», είπε μιλώντας σε συνέντευξη του στην Karfitsa ο Άρης Σερβετάλης.
Ο ηθοποιός ανεβαίνει από τις 25 Απριλίου στη Θεσσαλονίκη, για έναν κύκλο παραστάσεων, έως τις 4 Μαΐου, με το έργο η «Καρδιά του Σκύλου», σε σκηνοθεσία της Έφης Μπίρμπα, έπειτα από δύο συνεχόμενες sold out σεζόν και πληθώρα θεατρικών βραβείων.
Συνέντευξη στη Φιλίππα Βλαστού
-«H παράσταση μας προσκαλεί να κοιτάξουμε γύρω μας με άλλα “μάτια”, να σκεφτούμε κριτικά και να αναρωτηθούμε για τον κόσμο που θέλουμε να ζούμε». Εσείς έχετε αναθεωρήσει; Σε τι κόσμο θα θέλατε να ζείτε;
Σε έναν κόσμο όπου το πρόσωπο του ανθρώπου θα είναι φωτεινό τα μάτια του λαμπερά και ακτινοβόλα η καρδιά του καθαρή και ο νους του φωτισμένος.
Σε έναν κόσμο όπου ο άνθρωπος δεν θα κρύβεται, δεν θα δικαιολογείται, δεν θα εκμεταλλεύεται, δεν θα αποταμιεύει, δεν θα φθονεί, δεν θα επιβάλλει, δεν θα χειραγωγεί, δεν θα εκφοβίζει, δεν θα εξαγοράζει, δεν θα εκβιάζει, δεν θα καπηλεύεται, δεν θα εξουσιάζει, δεν θα υποκρίνεται, δεν θα φοβάται, δεν θα απειλεί και δεν θα σκοτώνει. Σε έναν κόσμο όπου ο ισχυρός θα διακονεί τον αδύνατο και όλοι θα έχουν προσωπική σχέση με έναν Θεό που τους διακονεί όλους.
-Οι κοινωνικές επιταγές τι ρόλο έχουν παίξει στη ζωή σας; Είναι εύκολο να δραπετεύσει κανείς από αυτές; Εσείς το έχετε κάνει ή προσπαθήσει;
Δεν καταλαβαίνω ακριβώς τον όρο «κοινωνική επιταγή». Αρκετές φορές κρυβόμαστε πίσω από τον όρο κοινωνία. Αποφεύγουμε να πάρουμε θέση στα πράγματα που μας αφορούν και που πιστεύουμε γιατί η «κοινωνία επιτάσσει» κάτι άλλο. Φοβούμενοι πως θα μας χαρακτηρίσουν ή θα μας στιγματίσουν. Επίσης, γινόμαστε αδρανείς μπροστά σε μια κοινωνία που νοσεί διότι οι ίδιοι νοσούμε. Η όποια αλλαγή έρχεται από τον δικό μας μικρόκοσμο. Ο αγώνας να κατανοήσουμε τον εαυτό μας και να τον μετατοπίσουμε είναι ένα γεγονός που έχει άμεση επίδραση και αντίκτυπο στον κόσμο όλο.
-Το έργο φέρει μεταφορικά στοιχεία; Πώς αντανακλά στην κοινωνία μας;
Το έργο είναι μια καυστικότατη σάτιρα επιστημονικής φαντασίας του 1925. Ένας διακεκριμένος πρωτοποριακός επιστήμονας κάνει ένα πείραμα σε ένα αδέσποτο σκύλο και τον μεταποιεί σε ένα ανθρωποειδές πλάσμα που του αποδομεί την φήμη και το περιβάλλον. Στις αρχές του 1900 είχαν αρχίσει τα πρώτα πειράματα πάνω σε ανθρώπους και σε ζώα με στόχο την εξέλιξη αλλά και κατανόηση του ανθρώπινου είδους. Παράλληλα, το πολιτικό καθεστώς ανέκαθεν επιθυμούσε να χειραγωγεί τους πολίτες αν ήταν δυνατόν να τους καθιστά μια άκρως πειθήνια αγέλη που δεν θα αντιδρά σε τίποτα. Ο εξουσιάζων επιθυμεί την απόλυτη διαχείριση ή και εξόντωση του εξουσιαζόμενου. Στην «Καρδιά του Σκύλου» επιστημονικά το πείραμα πετυχαίνει, πραγματικά όμως το πλάσμα που δημιουργείται είναι μη διαχειρίσιμο και επομένως άκρως επικίνδυνο.
-Στο έργο βλέπουμε έναν σκύλο να χρησιμοποιείται σε αυτό το πείραμα. Τι συμβολίζει η επιλογή αυτή ; Η επιλογή ενός ζώου που δεν έχει καν την δυνατότητα να αρνηθεί στις προσταγές και στην εκμετάλλευση.
Ο σκύλος είναι ένας πιστός φίλος του ανθρώπου. Δείχνει απόλυτη αφοσίωση στην οικογένεια που τον φροντίζει και ανιδιοτελή αγάπη. Ο Μπουλγκάκοφ ξεκινάει την αφήγηση του έργου από την οπτική του αδέσποτου αυτού σκύλου. Βλέπουμε να περιγράφει τη δύσκολη συνθήκη που βιώνει μέσα στους χειμωνιάτικους δρόμους της Αγίας Πετρούπολης μέχρι και τη στιγμή που ο φημισμένος επιστήμονας τον παίρνει μαζί του στο διαμέρισμά του. Εκεί ξεκινάει σιγά σιγά η κωμικοτραγική μεταποίηση του πιστού σκύλου σε ένα αδιαχείριστο ανθρωποειδές πλάσμα. Αφέντης δούλος, άνθρωπος κτήνος, ισχυρός αδύνατος, είναι μερικά από τα προσωπεία που κρακελάρουν μπροστά στα μάτια μας.
-Ο άνθρωπος πιστεύετε θα χάσει ποτέ την ανάγκη που έχει για εξουσία και να υποτάσσει;
Νομίζω πως θα σταματήσει αυτό όταν ο άνθρωπος ισχυροποιηθεί ως πρόσωπο και πάψει να αισθάνεται ως μια μονάδα, ένας αριθμός χαμένος μέσα στους αριθμούς. Το πρόσωπο δίνει την ουσιαστική υπόσταση του ανθρώπου. Έχοντας αναπτύξει σχέση με τον δημιουργό του ο άνθρωπος αισθάνεται το μυστήριο που τον περιβάλλει, συναισθάνεται τους άλλους ανθρώπους ως κομμάτι του εαυτού του. Στο ανθρώπινο σώμα το χέρι δεν έχει ποτέ δείξει διάθεση να εξουσιάσει ή να υποτάξει το κεφάλι. Ή το πόδι να χτυπήσει και να διαβάλλει ή να περιορίσει το αυτί. Όλα τα ανθρώπινα μέλη λειτουργούν αρμονικά μεταξύ τους και συμπληρωματικά. Όλα έχουν την αξία τους. Ούτε η σπλήνα ή τα εσωτερικά μας όργανα έχουν συμπλεγματικά σύνδρομα με τα μέλη του σώματος που φαίνονται και είναι στην πρώτη γραμμή. Το κάθε όργανο και μέλος έχει τη δική του εργασία, αξία και διαδρομή και είναι εξίσου πολύτιμα για τον άνθρωπο. Η συμπληρωματική τους οργανική αγαπητική συνύπαρξη είναι παράδειγμα προς μίμηση για το πώς θα μπορούσαμε να συμβιώνουμε οι άνθρωποι μεταξύ μας.
-Η αποσύνδεση του σύγχρονου κόσμου με την πνευματικότητα είναι ένας λόγος για την αγριότητα που βλέπουμε γύρω μας;
Η υλικότητα έχει θεοποιηθεί. Η επιτυχία έχει εξαρτηθεί από την απόκτηση αγαθών, η ικανοποίηση έχει συνδεθεί με την κατανάλωση αγαθών, οι επιθυμίες έχουν ταυτιστεί με την υλικότητα. Ο άνθρωπος όμως είναι ψυχοσωματικό πλάσμα. Έχει σώμα και ψυχή. Όταν υπερτροφεί το πρώτο ή ψυχή νοσεί, φωνάζει. Δεν τρέφεται, είναι παραμελημένη και σίγουρα δεν ικανοποιείται με αυτά που αρέσουν στο σώμα. Ο άνθρωπος θελημένα «σκότωσε» τον Θεό για να μην ελέγχεται. Όπως έλεγε και ο Ντοστογιέφσκι χωρίς Θεό όλα επιτρέπονται. Δεν είναι όμως όλα προς όφελος του ανθρώπου. Δεσμευόμενος και εξαρτώμενος από την ύλη αποκλειστικά, ο άνθρωπος δεν διαφέρει σε τίποτα από ένα κτήνος που θα σκοτώσει για να αποκτήσει αυτό που επιθυμεί. Μάλιστα γίνεται και χειρότερος από το κτήνος γιατί το ζώο όταν χορτάσει σταματάει, ενώ ο άνθρωπος με μανία αποκτά και αποθηκεύει. Επομένως μέσα στη ζούγκλα της υλικότητας ο άνθρωπος που θέλει να γίνει Θεός στη θέση του Θεού θα υποτάξει, θα υποδουλώσει, θα εξουσιάσει για να επιτύχει τον μάταιο σκοπό του. Ξεχνά όμως πως ο θάνατος τον περιμένει στη γωνία.
-Ταυτόχρονα όμως η εξέλιξη της επιστήμης και της τεχνολογίας τρέχει πιο γρήγορα από ποτέ. Επηρεάζει προς το καλύτερο ή όχι την εξέλιξη του εσωτερικού κόσμου των ανθρώπων;
Εξαρτάται πώς χρησιμοποιείται. Είναι ένα καταπληκτικό επίτευγμα η εξέλιξη της τεχνολογίας και της επιστήμης που μπορεί να ευεργετήσει τον άνθρωπο με την ορθή χρήση αλλά και να τον καταδυναστεύσει με την λανθασμένη χρήση και την κατάχρηση. Η τεχνολογία και η επιστήμη έγιναν για τον άνθρωπο και όχι ο άνθρωπος για την επιστήμη και την τεχνολογία. Αν δεν το κατανοήσουμε βαθιά αυτό, τότε η δυστοπία θα μας επισκιάσει.
