Τα ανάμικτα ΑΕΚΚ είναι αιτία πρόκλησης πυρκαγιών και πλημμυρών. Επιπλέον, η δημιουργία ενός μπαζότοπου προκαλεί τη διάθεση και άλλων ειδών αποβλήτων (αστικών ογκωδών, βιομηχανικών, ιλύων κάθε είδους), με αυξημένη τοξικότητα για το περιβάλλον και τον άνθρωπο.  

Το πρόβλημα με τα ΑΕΚΚ είναι πολύ μεγαλύτερο από την προσοχή και την δημοσιότητα που του δίνεται. Στην Ελλάδα, η παραγόμενη ποσότητα των αποβλήτων από τις εργασίες εκσκαφών, κατασκευών, κατεδαφίσεων, ανακαινίσεων, προσθηκών κ.ο.κ. εκτιμάται ετησίως σε 15 – 20 εκατομμύρια τόνους, ενώ ανακυκλώνουμε ποσοστό της τάξης του 40%.

Οι ανεξέλεγκτες αποθέσεις ΑΕΚΚ που έχουν συσσωρευθεί από προηγούμενα χρόνια σε διάφορα σημεία της χώρας εκτιμώνται σε όγκο της τάξης των 20.000.000 κ.μ. καλύπτοντας έκταση αντίστοιχη 1.000 γηπέδων ποδοσφαίρου.

Ποια είναι η αποστολή της ΑΝΑΚΕΜ και ποια η συμβολή της πρακτικά στην αντιμετώπιση του προβλήματος των μπάζων;

Η ΑΝΑΚΕΜ Α.Ε. είναι ένα από τα πρώτα εγκεκριμένα Συλλογικά Συστήματα Εναλλακτικής Διαχείρισης Αποβλήτων Εκσκαφών, Κατασκευών & Κατεδαφίσεων με αποστολή την επίτευξη του εθνικού στόχου για την εναλλακτική διαχείριση των ΑΕΚΚ, την εμπέδωση μιας νέας κουλτούρας ανακύκλωσης των υλικών αυτών, με επίκεντρο τη γνώση και τήρηση της νομοθεσίας, την προστασία του περιβάλλοντος και την προώθηση του αναπτυξιακού μοντέλου της κυκλικής οικονομίας.

Ακολουθώντας μια εξωστρεφή στρατηγική, το δίκτυο της ΑΝΑΚΕΜ Α.Ε., είναι σήμερα το μεγαλύτερο στην Ελλάδα, με περισσότερες από 230 συνεργαζόμενες μονάδες ανακύκλωσης σε 13 Περιφέρειες και 64 Περιφερειακές Ενότητες. 

Την περίοδο 2013 – 2024 η ΑΝΑΚΕΜ διαχειρίστηκε περισσότερους από 15.000.000 τόνους ΑΕΚΚ, με μέση ετήσια αύξηση 60%.

Η δραστηριότητα της ΑΝΑΚΕΜ περιλαμβάνει επίσης την ενημέρωση και την εκπαίδευση της κοινωνίας και των φορέων σε ό,τι αφορά στην ανακύκλωση των ΑΕΚΚ, υλοποιώντας πλήθος ενεργειών και δράσεων ευαισθητοποίησης και αφύπνισης πολιτών και φορέων της οικονομίας και της Αυτοδιοίκησης για την εναλλακτική διαχείριση και αξιοποίηση των ΑΕΚΚ. Χαρακτηριστικές είναι οι ενημερωτικές δράσεις σε σχολεία όπου παρουσιάζεται το εκπαιδευτικό πρόγραμμα της ΑΝΑΚΕΜ για την κυκλική οικονομία και τη διαχείριση των ΑΕΚΚ όπως επίσης και οι περιβαλλοντικές δράσεις καθαρισμού ρυπασμένων από μπάζα χώρων σε πολλές περιοχές της Ελλάδας όπως η Χαλκιδική, η Θεσσαλονίκη, η Κέρκυρα, η Αθήνα, το Μεσολόγγι, το Αγρίνιο κ.ο.κ. ενώ μεγάλη αποδοχή έχουν και τα σεμινάρια που διοργανώνουμε απευθυνόμενοι ειδικά σε μηχανικούς. Τέλος, ουσιαστικό αποτέλεσμα έχουν και οι δράσεις εταιρικής κοινωνικής ευθύνης της ΑΝΑΚΕΜ που περιλαμβάνουν τη χρηματική βοήθεια πληγέντων οικογενειών από φυσικές καταστροφές αλλά και υγειονομικών μονάδων για την αντιμετώπιση του COVID, όπως επίσης τη δημιουργία Συλλόγου εθελοντών Αιμοδοτών «ΑΝΑΚΕΜ Παράθυρο Ζωής» με αριθμό μητρώου 16360.

Ποια είναι ακριβώς η διαδικασία ανακύκλωσης ΑΕΚΚ και σε τι συνίσταται η δραστηριότητά σας ως Συλλογικό Σύστημα Εναλλακτικής Διαχείρισης;

Τα απόβλητα ανακυκλώνονται στις μονάδες σε ποσοστό έως και 95% και αξιοποιούνται ξανά σε έργα υποδομής και ως υλικά επίχωσης, κάτι που εντάσσει τη δραστηριότητα στο πεδίο της κυκλικής οικονομίας.

Συνεργαζόμαστε με διαχειριστές ΑΕΚΚ (ιδιώτες, εργολάβους ιδιωτικών και δημοσίων έργων), με Μονάδες Επεξεργασίας και με Εταιρείες Συλλογής, Μεταφοράς και Προσωρινής Αποθήκευσης ΑΕΚΚ, για την αποτελεσματική διαχείριση, ανακύκλωση και αξιοποίηση των αποβλήτων.

Υποστηρίζουμε δημόσιους φορείς και οργανισμούς, για την πρόληψη παραγωγής, την ορθή διαχείριση και την καταπολέμηση της ανεξέλεγκτης διάθεσης των μπαζών στην περιοχή ευθύνης τους και τους ενημερώνουμε για τις προβλεπόμενες διαδικασίες για την εναλλακτική διαχείριση των αποβλήτων των έργων τους.

Επίσης, αναγνωρίζοντας την σημασία της έρευνας και της καινοτομίας, συμβάλλουμε στην προαγωγή ερευνητικού έργου στον τομέα παραγωγής και αξιοποίησης υλικών από ανακυκλωμένα ΑΕΚΚ, σε συνεργασία με Ερευνητικά Κέντρα, Πανεπιστήμια και επιχειρήσεις.

Ταυτόχρονα,  γνωρίζοντας την σημασία των data, καταγράφουμε τα στοιχεία για την εναλλακτική διαχείριση των ΑΕΚΚ και συντάσσουμε απολογισμούς προς τον Ελληνικό Οργανισμό Ανακύκλωσης (Ε.Ο.ΑΝ.) που βοηθούν στην παρακολούθηση της πορείας του κλάδου και του ζητήματος των ΑΕΚΚ στη χώρα.

Τέλος, λειτουργούμε βάσει πιστοποιήσεων ISO, ενώ έχουμε λάβει από τον ΕΟΑΝ την ειδική επάρκεια για αποκατάσταση ανενεργών λατομείων.

Να σημειώσουμε ότι μέχρι σήμερα η ΑΝΑΚΕΜ Α.Ε. έχει βραβευθεί πολλές φορές για τη δράση της με το βραβείο της κατηγορίας Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων, στο πλαίσιο της Διεθνούς Έκθεσης VerdeTec.

Ποιοι είναι οι «μεγάλοι» ρυπαντές στο είδος των αποβλήτων που διαχειρίζεστε;

Σε αυτό το σημείο θα πρέπει να διευκρινίσουμε ότι οι κύριοι παραγωγοί ΑΕΚΚ είμαστε όλοι εμείς ως ιδιώτες και θα πρέπει να καταλάβουμε ότι επιλέγοντας τη «φαινομενικά» οικονομική λύση επιλογής κάποιων «επαγγελματιών» χωρίς να διασφαλίζουμε ότι τα μπάζα τους θα οδηγηθούν σε μια μονάδα ανακύκλωσης, δημιουργούμε κόστος που μετακυλίεται σε όλους τους πολίτες απειλώντας την υγεία και την ποιότητα ζωής όλων μας. 

Σημαντικό μερίδιο ρύπανσης προέρχεται επίσης και από τα δημόσια έργα, όταν οι επιβλέπουσες υπηρεσίες δεν εφαρμόζουν πιστά την νομοθεσία. 

Σε κάθε περίπτωση, είναι σαφές ότι υπάρχει έλλειμμα εφαρμογής των όσων προβλέπει ο νόμος σχετικά με τη διαχείριση των παραγόμενων αποβλήτων και εκεί είναι που πρέπει να εστιάσουν οι ενέργειες της Πολιτείας και των εμπλεκόμενων φορέων.

Τι πρέπει να γίνει κατά τη γνώμη σας για να σταματήσει η άναρχη κατάσταση που παρατηρείται κυρίως σε περιφερειακούς δήμους; Τι θα πρέπει να κάνουν οι Δήμοι και οι Φορείς Αυτοδιοίκησης;

Καταρχάς, θα πρέπει να διευκρινίσουμε ότι οι Δήμοι αποτελούν σημεία παραγωγής ΑΕΚΚ σε τρεις περιπτώσεις:

• Πρώτον, κατά την υλοποίηση έργων που έχουν δημοπρατήσει
• Δεύτερον, κατά την υλοποίηση έργων που υλοποιούν με αυτεπιστασία
• Τρίτον, κατά την παροχή υπηρεσιών συλλογής και διαχείρισης των αποκαλούμενων «μπαζοαπορριμμάτων»

Προκειμένου λοιπόν να αντιμετωπισθεί το φαινόμενο της άναρχης συλλογής και εναπόθεσης ΑΕΚΚ είναι ιδιαίτερα σημαντικό να υπάρχει στενή συνεργασία με τις τεχνικές υπηρεσίες των Δήμων, ώστε να μην υπάρχουν απώλειες ΑΕΚΚ που παράγονται στα δημόσια έργα που δημοπρατούνται.

Για να επιτευχθεί αυτό ωστόσο, θα πρέπει να εφαρμόζονται κατά γράμμα οι διαδικασίες εναλλακτικής διαχείρισης των ΑΕΚΚ στα δημόσια έργα.

Ένας απλός «οδικός χάρτης» για τους Φορείς της Αυτοδιοίκησης θα πρέπει να προβλέπει τα εξής:

• Για την υπογραφή της σύμβασης εκτέλεσης ενός έργου από ανάδοχη εταιρεία, θα πρέπει να αποτελεί προϋπόθεση η τελευταία να έχει συνάψει σύμβαση με εγκεκριμένο ΣΣΕΔ.
• Επίσης, για να εκδοθεί βεβαίωση περαίωσης εργασιών, θα πρέπει να έχει υποβληθεί η Βεβαίωση Παραλαβής των ΑΕΚΚ που παρήχθησαν στην αρμόδια υπηρεσία επίβλεψης ενός έργου.
• Για τα έργα που πραγματοποιούν οι Δήμοι και οι Δημοτικές Επιχειρήσεις ‘Ύδρευσης Αποχέτευσης με αυτεπιστασία, θα πρέπει οι ίδιοι να συμβάλλονται απ’ ευθείας με ΣΣΕΔ ΑΕΚΚ.
• Τέλος, η διαχείριση των «μπαζοαπορριμμάτων» θα πρέπει να ανατίθεται σε κατάλληλα αδειοδοτημένες επιχειρήσεις που διαθέτουν εγκαταστάσεις επεξεργασίας και αξιοποίησης, προκειμένου τα απόβλητα να αξιοποιούνται στο μεγαλύτερό τους ποσοστό και να μην καταλήγουν ανεπεξέργαστα στους ΧΥΤΑ ή ακόμη χειρότερα σε χώρους ανεξέλεγκτης διάθεσης.

Ποια είναι τα οικονομικά της σύννομης διάθεσης των στερεών απορριμμάτων, της επεξεργασίας και διάθεσής τους;

Σε αυτό το σημείο θα ήθελα να τονίσω ότι το κόστος της εναλλακτικής διαχείρισης των ΑΕΚΚ είναι μηδαμινό αποτελώντας περίπου το 2 έως και 5% του προϋπολογισμού ενός τεχνικού έργου. 

Μάλιστα, πολύ σημαντικό, το κόστος αυτό δύναται να περιοριστεί στο ελάχιστο όταν γίνεται διαλογή των αποβλήτων στην πηγή που παράγονται, καθώς όσο μεγαλύτερος ο βαθμός ανάμιξης των αποβλήτων τόσο πιο δυσχερής και κοστοβόρα η διαδικασία της ανακύκλωσης.

Γιατί είναι περιορισμένη η αξιοποίηση των δευτερογενών προϊόντων; Πού θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν;

Ένας σημαντικός λόγος είναι και πάλι το θεσμικό πλαίσιο. Μέχρι σήμερα δεν έχουν οριστεί προδιαγραφές χρήσης δευτερογενών υλών στα δημόσια και ιδιωτικά έργα. Ιδιαίτερα στα δημόσια έργα προδιαγράφονται στα τιμολόγια υλικά λατομείου, ενώ σε πολλές περιπτώσεις τα υλικά από ανακύκλωση πληρούν τις προδιαγραφές.

Σε ό,τι αφορά στην αξιοποίησή τους, πολλές εργασίες κατασκευής δημοσίων έργων θα μπορούσαν να υλοποιούνται με τη χρήση δευτερογενών υλών. Ενδεικτικά αναφέρονται εργασίες εγκιβωτισμού αγωγών ύδρευσης, αποχέτευσης, εργασίες επιχωμάτωσης τάφρων κλπ.

Σημαντική βελτίωση αλλά και διέξοδο για τη διάθεση των προϊόντων ανακύκλωσης των Μονάδων θα μπορούσε να αποτελέσει η επιδίωξη της ΑΝΑΚΕΜ για θέσπιση υποχρεωτικού ποσοστού χρήσης δευτερογενών υλικών στα δημόσια έργα της τάξης του 5%.

Ποιες είναι οι δικές σας προτάσεις για την ενίσχυση της ανακύκλωσης ΑΕΚΚ;

Αναλογιζόμενη το ρόλο της ως το μεγαλύτερο ΣΣΕΔ ΑΕΚΚ στην Ελλάδα, συμβάλλει συνεχώς με ουσιαστικές παρεμβάσεις και τεκμηριωμένες προτάσεις για τη βελτίωση του θεσμικού πλαισίου ώστε να ενισχυθεί η ανακύκλωση των ΑΕΚΚ στη χώρα μας.

Με σκοπό την προστασία του κλάδου, την αναβάθμιση του έργου των ΣΣΕΔ και την ουσιαστική προώθηση της ανακύκλωσης και των αρχών της κυκλικής οικονομίας, η ΑΝΑΚΕΜ προτείνει: 

– Θέσπιση κανόνων για τη χρήση δευτερογενών (ανακυκλωμένων) υλών στα έργα και κανόνων που θα αφορούν στα ποσοστά, στην ποιότητα και στις πιστοποιήσεις των υλικών.

– Αυστηρή αξιολόγηση των Συστημάτων Εναλλακτικής Διαχείρισης με βάση συγκεκριμένα ποσοτικά και ποιοτικά κριτήρια.

– Πλήρης σεβασμός και εφαρμογή του κανονιστικού πλαισίου.

Θεωρούμε αδήριτη ανάγκη την προάσπιση και ενίσχυση της λειτουργίας και του κρίσιμου ρόλου των ΣΣΕΔ ΑΕΚΚ για την προώθηση της ανακύκλωσης και της κυκλικής οικονομίας στη χώρα μας.

Στην ΑΝΑΚΕΜ, ως ένα από τα πρώτα ΣΣΕΔ ΑΕΚΚ στη χώρα μας, θεωρούμε καθήκον μας την προάσπιση της εύρυθμης και σύννομης λειτουργίας του κλάδου και προς αυτή την κατεύθυνση δεσμευόμαστε να παρεμβαίνουμε με παραγωγικές πρωτοβουλίες και συγκεκριμένες προτάσεις για την αξιολόγηση και λειτουργία των ΣΣΕΔ, όπως άλλωστε προανέφερα ως προτάσεις βελτίωσης και ενίσχυσης της ανακύκλωσης.

Ο κ. Ηλίας Δημητριάδης, Διπλωματούχος Μηχανικός Διαχείρισης Αποβλήτων του Πολυτεχνείου RWTH Aachen, είναι Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος του Συλλογικού Συστήματος Εναλλακτικής Διαχείρισης (ΣΣΕΔ) Αποβλήτων Εκσκαφών, Κατασκευών και Κατεδαφίσεων (ΑΕΚΚ) ΑΝΑΚΕΜ Α.Ε.