Για την παράσταση «Γράμμα στον Πατέρα» του Franz Kafka, την ενασχόληση με τον χώρο του θεάτρου και πως αυτή εξελίσσεται στη Θεσσαλονίκη, μίλησε στην Καρφίτσα ο σκηνοθέτης Στέλιος Βραχνής.
Ποια ήταν η πρώτη σας επαφή με το θέατρο;
Μικρός σίγουρα. Ίσως, σε μια από αυτές τις φορές που οι δάσκαλοι στα Δημοτικά μας πηγαίναν
«εκδρομή» σε κάποια παράσταση. Η πρώτη μου όμως, σοβαρή επαφή με την τέχνη του θεάτρου
ήταν στο Καλλιτεχνικό Σχολείο, όπου εκεί στην πραγματικότητα συναντήθηκα με αυτό που ήθελα
πιο πολύ να κάνω, με την πιο βαθιά και κρυμμένη μου επιθυμία.
Ποιος είναι ο λόγος που επιλέξατε να ασχοληθείτε με τη σκηνοθεσία;
Αυτές οι ερωτήσεις δεν απαντιούνται ακριβώς. Θα ήταν πρόχειρο να αναφέρω έναν ή και
παραπάνω λόγους, που στα αλήθεια, δεν θα ακουμπούσαν ούτε στο ελάχιστο το μηχανισμό ή
εκείνο το στοιχείο που με έκανε να ασχολούμαι με τη σκηνοθεσία.
Ποιες δυσκολίες αντιμετωπίσατε κατά τα πρώτα χρόνια, όταν μπήκατε στον χώρο του θεάτρου; Η Θεσσαλονίκη δίνει ευκαιρίες σε νέους σκηνοθέτες;
Αυτή η πόλη ήταν και παραμένει να είναι διαρκώς κλεισμένη στον εαυτό της. Οι συνθήκες είναι
ιδιαίτερα δυσοίωνες. Όταν ξεκίνησα οι δυσκολίες ήταν πολλές, (και τώρα είναι) αλλά δεν τις
αντιμετώπισα ποτέ ως τέτοιες. Όταν κάνεις αυτό που σου αρέσει δεν λογαριάζεις τις δυσκολίες ως
ζημιογόνες.
Ποιες είναι οι πηγές επιρροής σας;
Πάντοτε με ενέπνεαν οι άνθρωποι με όραμα, που αντιμετωπίζουν τη ζωή και την τέχνη ως
ιδεολογία και στάση ζωής. Τέτοιους ανθρώπους γενικότερα τους φέρω μέσα μου, επιδιώκω να
τους έχω, να μου υπενθυμίζουν τη θέση μου απέναντι στα πράγματα. Ορισμένο μόνο απ’ αυτούς
που συμπυκνώνουν επάνω τους και μέσα τους αυτά που σας περιγράφω είναι ο Θεόδωρος
Τερζόπουλος, ο Πήτερ Μπρουκ, η Αριάν Μνούσκιν…
Ποια είναι τα κριτήρια με τα οποία επιλέγετε τα έργα που θα σκηνοθετήσετε; Ποιο ήταν το κριτήριο για το «Γράμμα στον πατέρα» του Franz Kafka;
Συνήθως το ένα έργο με οδηγεί στο άλλο σχεδόν αυτόματα. Όλα μέσα μου λειτουργούν ως μια
επωδός, το ένα φέρνει το άλλο. Όλα όμως ξεκινούν από την εμμονή, που σε σκαλίζει συνεχώς, δεν
σε αφήνει σε ησυχία και διαρκώς βρίσκει τον τρόπο να αρθρώνεται μέσα από κάποια κείμενα. Η
επιλογή, ας πούμε, του «Πεθαίνω σαν χώρα» του Δημητριάδη που ανεβάσαμε με την Ομάδα στον
αρχαιολογικό χώρο της Αιανής με το «Γράμμα στον πατέρα» του Κάφκα ξεκίνησαν από μια εμμονή,
από μια ανησυχία συγκεκριμένη. Το «Γράμμα στον πατέρα» όμως, λειτούργησε μέσα μου και με
έναν άλλο τρόπο, ήταν μια σημαντική για εμένα απόφαση, διότι μέσα από αυτήν θα ερχόμουν
αντιμέτωπος με την ερεύνα επίπονων προσωπικών περιοχών μου.
Πόσο δύσκολο είναι να μεταφέρετε στο θέατρο ένα λογοτεχνικό κείμενο;
Δεν το είδα ούτε ως δύσκολο, ούτε ως εύκολο. Η συγκεκριμένη επιστολή διαθέτει μια αδιατύπωτη
θεατρικότητα, με την έννοια ότι ως αναγνώστη μού αποκαλύπτει εσωτερικά και εξωτερικά τοπία,
με οδηγεί σε άλλες περιοχές από αυτές που γνωρίζω και μου οδηγεί στα φανταστώ πράγματα.
Το «Γράμμα στον πατέρα» του Franz Kafka αποτελεί μια πολύ προσωπική καταγραφή της σχέσης του συγγραφέα με τον πατέρα του. Ποια στοιχεία από αυτήν την εξομολόγηση κρατήσατε και ποια στοιχεία δικά σας προσθέσατε για τις ανάγκες της σκηνοθεσίας;
Διατήρησα σχεδόν όλους τους θεματικούς άξονες της επιστολής και όσες περισσότερες υγρές
περιοχές της μου αποκάλυπταν εμένα κάτι που έπρεπε οπωσδήποτε να διατυπώσω μέσα από τη
δραματουργία και τη σκηνοθεσία μου. Δικά μου στοιχεία δεν πρόσθεσα, με την έννοια ότι κάθισα
και σκέφτηκα τι άλλο θα μπορούσα να προσθέσω. Στο πλαίσιο των προβών μπήκαμε σε μια έντονη
ερευνητική διαδικασία όπου μέσα από το κείμενο μελετήσαμε κι ανοίξαμε τη σχέση μας και με
άλλα κείμενα (Λακάν, Νίτσε, Σαίξπηρ, Δημητριάδης, Φραγκιάς κ.α.). Αυτή η πολύ συγκεκριμένη
έρευνα, αυτό το άνοιγμα σίγουρα άφησε και σκηνικά κάτι πίσω του.
Ποιοι χαρακτήρες βρίσκονται επί σκηνής και ποιος ο ρόλος τους στην εξέλιξη του έργου;
Οι τρεις ηθοποιοί επί σκηνής φέρουν τα λόγια του Κάφκα, είναι αφηγητές του προσώπου, δεν
υποδύονται κάτι που δεν είναι. Φέρουν την ιστορία, την ανθρώπινη εμπειρία, ρίχνονται στη
γλώσσα του Κάφκα και παλεύουν να βρουν τον τρόπο να διατυπώσουν εκείνο που ποτέ δεν είναι
εύκολο να ειπωθεί. Αυτό είναι για εμένα η υποκριτική: η τραγωδία του αδιατύπωτου.
Info: «Γράμμα στον Πατέρα» από τις 5 εώς τις 27 Μαρτίου στο θέατρο Τ
