Οι ελπίδες για ουσιαστική πρόοδο στις συνομιλίες Ρωσίας – Ουκρανίας, που ξεκινούν στην Κωνσταντινούπολη, παραμένουν μετέωρες, καθώς η απουσία του Βλαντίμιρ Πούτιν και οι δηλώσεις του Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ δημιουργούν νέα δεδομένα. Ο Λευκός Οίκος δεν αποκλείει την παρουσία του Αμερικανού ηγέτη στην Τουρκία, την ώρα που ο Ζελένσκι αναζητά συνομιλητές με πραγματική εξουσιοδότηση και η Μόσχα δείχνει να επιμένει σε ένα πιο «διακοσμητικό» επίπεδο συμμετοχής.
Η πρόβλεψη Τραμπ και η συνάντηση που «κρίνει τα πάντα»
Μιλώντας σε δημοσιογράφους από το προεδρικό αεροσκάφος Air Force One κατά την προσγείωσή του στο Άμπου Ντάμπι, ο Ντόναλντ Τραμπ ήταν σαφής: «Τίποτα δεν πρόκειται να συμβεί μέχρι να συναντηθούμε με τον Πούτιν». Ο πρόεδρος των ΗΠΑ επανέλαβε πως επιδιώκει άμεση προσωπική επαφή με τον Ρώσο ομόλογό του και δήλωσε ανοιχτός να συμμετάσχει στις ειρηνευτικές συνομιλίες της Κωνσταντινούπολης «αν είναι χρήσιμο». Παράλληλα, υποβάθμισε τις ενστάσεις για την απουσία του Πούτιν από την τουρκική πρωτοβουλία, δηλώνοντας: «Δεν απογοητεύομαι ποτέ».
Από τη Ντόχα, όπου συμμετείχε σε επιχειρηματική συνάντηση, άφησε το ενδεχόμενο επίσκεψής του στην Τουρκία την Παρασκευή ανοιχτό. «Ελπίζω Ρωσία και Ουκρανία να κάνουν κάτι, πρέπει να σταματήσει αυτό», ανέφερε.
Αντιφατικά μηνύματα από Μόσχα και Κίεβο
Η ρωσική πλευρά επιβεβαίωσε ότι ο Πούτιν δεν θα παραστεί στις συνομιλίες, τις οποίες χαρακτήρισε πάντως «σοβαρές». Η αντιπροσωπεία της Μόσχας – υπό τον εξ απορρήτων του Κρεμλίνου, Βλαντίμιρ Μεντίνσκι, και τον αναπληρωτή υπουργό Άμυνας, Αλεξάντερ Φομίν – αφίχθη στην Κωνσταντινούπολη την Πέμπτη (15/5), ενώ ανοικτό παραμένει το ενδεχόμενο ουκρανικής συμμετοχής, σύμφωνα με διπλωματικές πηγές του Κιέβου.
Ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι εμφανίζεται σκεπτικός, δηλώνοντας από την Άγκυρα ότι η ουκρανική πλευρά περιμένει να διαπιστώσει αν η ρωσική αντιπροσωπεία διαθέτει εξουσιοδότηση. Αν όχι, «θα πρόκειται για ρωσική παρωδία». Ο Ουκρανός πρόεδρος χαρακτήρισε τη ρωσική σύνθεση «διακοσμητικού χαρακτήρα», ενώ ξεκαθάρισε ότι συνομιλίες θα γίνουν μόνο με τον ίδιο τον Πούτιν.
Η τουρκική μεσολάβηση και το διπλωματικό στοίχημα Ερντογάν
Ο πρόεδρος της Τουρκίας, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, υποδέχτηκε τον Ζελένσκι στην Άγκυρα με στόχο να τονώσει τον ρόλο της Άγκυρας ως ουδέτερου μεσολαβητή. Σύμφωνα με το τουρκικό προεδρικό γραφείο, ο Ερντογάν θα επιμείνει στην ανάγκη άμεσης κατάπαυσης του πυρός και ουσιαστικής έναρξης ειρηνευτικών συνομιλιών.
Η Τουρκία, άλλωστε, είναι από τις λίγες χώρες που διατηρούν διαύλους επικοινωνίας και με τη Μόσχα και με το Κίεβο, ενώ το προηγούμενο παράδειγμα των διαπραγματεύσεων του 2022 στην Κωνσταντινούπολη λειτουργεί ως διπλωματική παρακαταθήκη.
Ποια είναι τα επόμενα βήματα;
Η έναρξη των συνομιλιών τοποθετείται από τη ρωσική πλευρά για το απόγευμα της Πέμπτης, ενώ οι Ουκρανοί μιλούν για εκκίνηση την Παρασκευή, κάτι που ενδεχομένως συνδέεται και με την πιθανή παρουσία Τραμπ. Οι τεχνικές διαβουλεύσεις για τη σύνθεση και την ατζέντα είναι σε πλήρη εξέλιξη, την ώρα που οι προσδοκίες παραμένουν χαμηλές και οι στρατιωτικές επιχειρήσεις στο μέτωπο εντείνονται.
Η Ουκρανία, σύμφωνα με πηγές, θα αποφασίσει εάν και πώς θα συμμετάσχει μετά τη συνάντηση Ζελένσκι – Ερντογάν και την αξιολόγηση της ρωσικής στάσης. Ο πρόεδρος Ζελένσκι βρίσκεται σε επαφή με τις αμερικανικές αντιπροσωπείες και αφήνει να εννοηθεί ότι ενδεχόμενη αμερικανική παρουσία (ακόμη και στο επίπεδο Τραμπ) θα βάραινε στην απόφαση του Κιέβου.
Στον ίσκιο του Τραμπ – Πρωτοβουλία ή τακτική αναμονής;
Ο Ντόναλντ Τραμπ εμφανίζεται για ακόμη μία φορά ως παράγοντας που ανακατεύει την τράπουλα, αλλά αυτή τη φορά στο πιο επικίνδυνο γεωπολιτικό τραπέζι: τον πόλεμο στην Ουκρανία. Οι δηλώσεις του δεν απορρίπτουν τις συνομιλίες, αλλά τις θέτουν υπό το πρίσμα προσωπικής διπλωματικής συνάντησης με τον Πούτιν. Είναι σαφές ότι επιδιώκει να παρουσιαστεί ως ο ηγέτης που «μπορεί να το λύσει», χωρίς να ακυρώνει τυπικά την προσπάθεια Τουρκίας ή Ε.Ε.
Ούτε η ρητορική του ήταν απορριπτική προς την Ουκρανία – αντιθέτως, τόνισε την ανάγκη να σταματήσει ο πόλεμος, να σωθούν ζωές και να υπάρξει πρόοδος «αν και μόνο αν» υπάρξει σοβαρή συμμετοχή των εμπλεκόμενων ηγετών.
Συμβολισμοί χωρίς εγγυήσεις
Η έναρξη των διαπραγματεύσεων στην Κωνσταντινούπολη αποτελεί σημαντικό διπλωματικό βήμα, αλλά χωρίς την παρουσία των βασικών αρχηγών (Πούτιν – Ζελένσκι – Τραμπ), οι προσδοκίες είναι συγκρατημένες. Ο Ντόναλντ Τραμπ δεν κλείνει την πόρτα, αλλά κρατά για τον εαυτό του τον ρόλο του καθοριστικού μεσολαβητή, εάν και εφόσον θεωρήσει πως ο χρόνος είναι ώριμος.
Εάν τελικά βρεθεί στην Κωνσταντινούπολη, θα πρόκειται για μια κίνηση υψηλού ρίσκου αλλά και υψηλής δυναμικής, με αντίκτυπο όχι μόνο στο πολεμικό μέτωπο, αλλά και στις παγκόσμιες ισορροπίες ενόψει των αμερικανικών εκλογών.
