Γράφει ο Πρόεδρος Συλλόγου ΕλληνοΑζερικης Φιλίας “QALA” Μαμμαντωβ Ρασίντ
Οι πρώτοι Έλληνες εγκαταστάθηκαν στο χωριό Μεχμανά του Καραμπάχ. Το χωριό βρίσκεται στις όχθες του ποταμού Ταρτάρ. Στις 23 Μαΐου 1830, επικεφαλής της ελληνικής παροικίας διορίστηκε ο Βασίλης Αντριάνοφ. Το 1851, ο Χαράλαμπος Κουντούροφ, ένας τεχνίτης από την Τραπεζούντα, έχτισε δύο εργοστάσια επεξεργασίας χαλκού στο Ορντουμπάντ όπου εργάζονταν κυρίως εργάτες από την Τραπεζούντα.
Τη δεκαετία του 1860 έχτισε εκεί επίσης σχολείο και εκκλησία για φιλανθρωπικούς σκοπούς. Ιερέας στον ναό ήταν ο Νικόλαος Λαβός. Ο γιος του Χ. Κουντούροφ έγινε ιδιοκτήτης των εργοστασίων και τα διοίκησε μετά τον θάνατό του μέχρι την Οκτωβριανή Επανάσταση.
Οι ντόπιοι Έλληνες ασχολήθηκαν με την κατασκευή διαφόρων κτισμάτων, συμπεριλαμβανομένων των ορθόδοξων εκκλησιών, στα μέσα του 19ου αιώνα. Έτσι, στο Μπακού το 1850-1857, ο καθεδρικός ναός του Αγίου Νικολάου για 400 άτομα χτίστηκε από τους Έλληνες Σεμγιόν Γκιτέρα και Χαράλαμπο Παλίστοφ.
Στο χωριό Αλτιαγάτς , μια άλλη εκκλησία του Αγίου Νικολάου χτίστηκε το 1854-1855 από τους κατοίκους της πόλης Σαμακχί – τους Έλληνες Μουράντ Χαρλάμοφ, Δημήτρη Ιλίγιεφ και Βασίλη Εγκόροφ.
Μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα, ούτε ένας εκπρόσωπος ελληνικής εθνικότητας δεν ζούσε στο Μπακού. Ωστόσο κατά την απογραφή του 1897 καταγράφηκαν 278 Έλληνες στο Μπακού και 658 Έλληνες στην σημερινή πόλη Γκαντζά. Η συντριπτική πλειοψηφία των μεταναστών ήταν εργάτες κυρίως από την Τουρκία και τη Γεωργία.
Το 1907 ζούσαν στο Μπακού 800 Έλληνες. Οι περισσότεροι μετανάστευσαν από τη Μικρά Ασία. Αυτή την περίοδο οι Έλληνες πήραν μέτρα για την προστασία της γλώσσας τους. Ο αριθμός των Ελλήνων στο Μπακού παρέμεινε αμετάβλητος μέχρι το 1917. Σύμφωνα με τον εθνογράφο Αντρέι Πόποφ, συνολικά 2161 Έλληνες ήταν εγγεγραμμένοι στις επαρχίες του Μπακού και της Γκαντζά.
Το δεύτερο κύμα των Ελλήνων μετανάστευσε στο Αζερμπαϊτζάν μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο και τον Εμφύλιο. Μόνο 1168 Έλληνες ζούσαν σε πόλεις και 58 σε χωριά. Το 1937 έκλεισε το ελληνικό κέντρο στο Μπακού. Μετά από αυτό ξεκίνησε η καταστολή των Ελλήνων. Ο Γιάννης Καραγιαννίδης ήταν ο πρώτος Έλληνας πιανίστας που συνελήφθη. Τότε συνελήφθησαν 35 από τους 904 Έλληνες που ζούσαν στη χώρα. Μερικές οικογένειες εγκατέλειψαν την ΕΣΣΔ μέσω του Μπατούμι και της Οδησσού. Στις 13-14 Ιουνίου 1949 όλοι οι Έλληνες του Καυκάσου μεταφέρθηκαν στο Νότιο Καζακστάν.
Το 1990-1992, η κατάσταση που σχετιζόταν με τον πόλεμο στο Αζερμπαϊτζάν είχε επιδεινωθεί. Εκείνη την περίοδο, 100 Έλληνες χρειάστηκε να μεταναστεύσουν από το Μπακού και το Σουμγκαγίτ. Λόγω του πολέμου του Καραμπάχ, το χωριό Μεχμανά ερημώθηκε. Η έλευση του Χεϊντάρ Αλίεφ στην εξουσία κατάφερε να σταθεροποιήσει την κατάσταση και οι διασπορές των εθνικών μειονοτήτων έγιναν πιο ενεργές στο ανεξάρτητο Αζερμπαϊτζάν και κατέστη δυνατή η δημιουργία κοινοτήτων.
Το 1993 άνοιξε η πρεσβεία της Ελλάδας στο Αζερμπαϊτζάν και τον Ιούλιο του 1994 άνοιξε το ελληνικό πολιτιστικό κέντρο. Το 1997 δημιουργήθηκε η ελληνική κοινότητα «Αργώ» αποτελούμενη από 100 ελληνικές οικογένειες που τηρούν όλες τις παραδόσεις και τα έθιμα των προγόνων τους. Παρά το γεγονός ότι η επίσημη θρησκεία του κράτους είναι το Ισλάμ, τιμούν τις ελληνικές εθνικές επετείους αλλά και τις θρησκευτικές γιορτές των Χριστουγέννων και του Πάσχα. Αυτή τη στιγμή στο Αζερμπαϊτζάν ζουν 535 Έλληνες και συμβάλλουν στην ανάπτυξη της Δημοκρατίας.
(Τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν τον συντάκτη τους, χωρίς να συμπίπτουν κατ’ ανάγκη με την άποψη της Karfitsa)
