, Πέμπτη
28 Μαρτίου 2024

search icon search icon

«Το Τέλος της Τουρκικής Αυταπάτης;»

Γράφει ο Δημήτριος Τσαϊλάς

Μια νέα εποχή στην παγκόσμια ιστορία εγκαινιάζεται. Η Δύση ενωμένη, έχει τοποθετηθεί ενάντια σε μια επιθετική Ρωσία με άνευ προηγουμένου σκληρές κυρώσεις. Ομοίως, η θέση της Τουρκίας έχει αλλάξει δραστικά. Δεν είναι πλέον περιφερειακά και διεθνώς απομονωμένη λόγω της πολεμικής, αναθεωρητικής εξωτερικής πολιτικής της.

Η Τουρκία πλέον προβάλλεται ως ουσιαστικός διεθνής παίκτης μέσα από τις μεσολαβητικές της προσπάθειες. Πολλοί ιστορικοί και αναλυτές αναφέρονται στον ρόλο της Τουρκίας κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ως τον επιτήδειο ουδέτερο. Ισχυρίζονται ότι η Τουρκία εκμεταλλεύτηκε την ουδέτερη θέση της. Προσωπικά, εκτιμώ ότι η Τουρκία επιδίωκε την επιβίωση της και δεν απέβλεπε σε στρατηγικούς στόχους. Έτσι ο φόβος μιας επικείμενης σοβιετικής απειλής εμφανίστηκε στην πρώτη γραμμή της τουρκικής πολιτικής, μετά τον πόλεμο μετατοπίζοντας το επίκεντρο της Τουρκίας προς την ενίσχυση της υπερατλαντικής εταιρικής σχέσης. Καθώς η Τουρκία περιορίστηκε από την ουδετερότητά της τελικά πλήρωσε το τίμημα για αυτήν, με την ενίσχυση του φόβου τους για τη Σοβιετική Ένωση και επέλεξε το μονοπάτι που δεν ήταν πλέον ουδέτερο για να τοποθετηθεί πιο κοντά στη Δύση.

Προσωπικά εκτιμώ ότι και η σημερινή πολιτική της στάση έχει αφενός σκοπό την επιβίωσή της, και αφετέρου τη διαχείριση των εγχώριων πολιτικών υπολογισμών του Προέδρου Ερντογάν, καθώς η υποστήριξή του εντός της Τουρκίας διαβρώνεται σταθερά εν μέσω οικονομικής αναταραχής ενόψει των εκλογών που έχουν προγραμματιστεί για το 2023. Μελετώντας ιστορικά τη στάση της Τουρκίας δεν είναι ρεαλιστικό να περιμένουμε από τον Ερντογάν να βρίσκεται στην ίδια πλευρά με τους συμμάχους του στο ΝΑΤΟ και τους Ευρωπαίους ομολόγους του όσον αφορά τις κυρώσεις που επιβλήθηκαν κατά της Ρωσίας στο παρόν στάδιο. Η Τουρκία είναι πολύ ευάλωτη από τη Ρωσία όσον αφορά τις ενεργειακές της ανάγκες. Η οικονομία της εξαρτάται επίσης από τις ρωσικές εισαγωγές, και από Ρώσους τουρίστες. Διατηρώντας, επίσης, ανοιχτό τον εναέριο χώρο της για πτήσεις από και προς τη Ρωσία και τους θαλάσσιους εμπορικούς διαδρόμους στη Μαύρη Θάλασσα, η Τουρκία, κατά κάποιο τρόπο, υπονομεύει τις συλλογικές δυτικές προσπάθειες να πληρώσει ο Πούτιν το κόστος για την επιθετικότητά του κατά της Ουκρανίας.

Ωστόσο, η παράταση του πολέμου στην Ουκρανία θα έχει καταστροφικές επιπτώσεις στην Τουρκία πολύ περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη χώρα. Θα μπορούσε επίσης να υπονομεύσει τη βιωσιμότητα της στρατηγικής αυτονομίας του Ερντογάν έναντι της Δύσης, την οποία εκμεταλλεύτηκε προσεκτικά. Το περιθώριο ελιγμών του θα μπορούσε σταδιακά να στενέψει καθώς ο πόλεμος συνεχίζεται, αναγκάζοντάς τον να σταθεί είτε με τη Δύση είτε με τον Πούτιν.

Ακόμη χειρότερα αν ο Πούτιν βρεθεί σε δύσκολη στρατηγική θέση, κάτι το οποίο δεν αποκλείεται όσο παρατείνεται ο πόλεμος, η Τουρκία θα γείρει περισσότερο προς τη Δύση, έστω και προσεκτικά. Είναι μια διαδικασία που φαίνεται ότι έχει ήδη ξεκινήσει, αν και χρειάζεται πολύ δρόμο ακόμα. Ο Ερντογάν δεν μπορεί να διατηρήσει την αυταρχική παρουσία του και να είναι ταυτόχρονα σταθερό μέλος του δυτικού στρατοπέδου. Ο πόλεμος στην Ουκρανία, που τον ώθησε να υιοθετήσει μια πιο φιλοδυτική στάση, θα υπαγορεύσει τελικά ένα δίλημμα στον Ερντογάν. Γνωρίζοντας ότι δεν μπορεί να επιβιώσει στη Δύση ως τουρκική φωνή του Πούτιν μετά τον πόλεμο, θα χρειαστεί να λάβει ριζικές αποφάσεις εσωτερικής και εξωτερικής πολιτικής.

Η Τουρκία έπαιζε πάντα μεταξύ Ανατολής και Δύσης, όμως ποτέ δεν έγινε γέφυρα. Η ιδέα ότι η Τουρκία έχει μια φυσική συμμαχία με τη Δύση, ιδίως με τις Ηνωμένες Πολιτείες, είναι κάτι που σήμερα αμφισβητείται. Αυτό φαίνεται καθαρά και θα επηρεάσει τον τρόπο με τον οποίο διαδραματίζονται οι μελλοντικές πολιτικές και διπλωματικές επιλογές της Τουρκίας. Πολλοί Αμερικανοί θεωρούσαν την Τουρκία, ιδιαίτερα κατά τον Ψυχρό Πόλεμο, ως ισχυρή Δυτική σύμμαχο. Όμως αυτό εκτιμώ ότι πλέον δεν ισχύει. Η σχέση μεταξύ Τουρκίας και Ρωσίας υπήρξε ταραχώδης σε πολλά σημεία τον προηγούμενο αιώνα, αλλά και οι δύο χώρες ήταν προσεκτικές. Ακόμα και σε σημεία που οι εντάσεις έχουν φτάσει στο αποκορύφωμά τους, δεν έχουν φτάσει ποτέ σε πόλεμο. Η ιστορία της Τουρκίας δεν είναι ούτε μαύρη ούτε άσπρη. Το να βλέπουμε την Τουρκία είτε ως χώρα υπέρ της Δύσης ή υπέρ της Ρωσίας είναι ένα λάθος που δεν αναγνωρίζει τις αποχρώσεις της τουρκικής ιστορίας και τη σχέση της με τη Δύση και τη Ρωσία.

Θα αυξηθεί η σημασία της Τουρκίας για τη Δύση, όπως κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου; Μπορεί. Σίγουρα θα παίξει σημαντικό ρόλο στη Μαύρη Θάλασσα, ειδικά όταν πρόκειται για τα Στενά. Αλλά όταν βαθύνουν οι ρήξεις μεταξύ δημοκρατιών και απολυταρχιών, η κατάσταση για την Τουρκία θα δυσκολέψει.

Ακολουθήστε τη Karfitsa στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις από τη Θεσσαλονίκη, την Ελλάδα και τον κόσμο.