Στους Ευζώνους, στον Προμαχώνα και στους Κήπους, η γεωπολιτική της περιοχής δεν χαράχτηκε από κάποια Σύνοδο Κορυφής, αλλά από γραμμές τρακτέρ.
Συγκεκριμένα σύμφων με το ρεπορτάζ του Δημήτρη Δραγώγια, τις τελευταίες ημέρες, οι αγρότες στη Βόρεια και Κεντρική Ελλάδα έχουν μετατρέψει τα σύνορα με τη Βόρεια Μακεδονία, τη Βουλγαρία και την Τουρκία σε πεδίο πίεσης: Κομβόι τρακτέρ κλείνουν τους δρόμους προς τα βόρεια σύνορα, ουρές φορτηγών σχηματίζονται σε Ευζώνους, Προμαχώνα, Κήπους, διεθνή πρακτορεία μεταδίδουν εικόνες με νταλίκες ακινητοποιημένες και οδηγούς σε αναμονή ωρών.
Αφορμή; Οι καθυστερημένες πληρωμές ευρωπαϊκών ενισχύσεων μετά το σκάνδαλο μαζικής απάτης με τις αγροτικές επιδοτήσεις. Αποτέλεσμα; Μια καθαρά «εσωτερική» ελληνική κρίση απλώνεται σε τρία σύνορα, τρεις χώρες και ολόκληρη τη βαλκανική αλυσίδα εμπορίου.
Έγινε βαλκανικό πρόβλημα
Στην Αθήνα, η ιστορία παρουσιάζεται κυρίως ως εγχώρια αγροτική εξέγερση: Οι πραγματικοί παραγωγοί που δεν πληρώνονται, επειδή το σύστημα βούλιαξε σε ένα τερατώδες σκάνδαλο απάτης με επιδοτήσεις. Στα διεθνή πρακτορεία όμως (AP, Euronews, ABC News), ο φακός ανεβαίνει πιο ψηλά: «Οι αγρότες στη Βόρεια Ελλάδα έχουν μπλοκάρει τα σύνορα με τη Βόρεια Μακεδονία, τη Βουλγαρία και την Τουρκία, προκαλώντας μεγάλες ουρές φορτηγών και εμπορικών καθυστερήσεων», γράφει το Associated Press.
Το σημείο-κλειδί: Το διακύβευμα δεν είναι μόνο τα χωράφια της Λάρισας, της Πέλλας ή των Σερρών. Είναι ολόκληρο το σύστημα μεταφορών και εμπορίου στα Βαλκάνια. Τα φορτηγά από τη Βουλγαρία και τη Βόρεια Μακεδονία που κατεβαίνουν προς Πάτρα, Ιταλία, Δυτική Ευρώπη. Οι τουρκικές νταλίκες που διασχίζουν την Ελλάδα ως τον συντομότερο δρόμο προς την ενιαία αγορά της ΕΕ. Οι εξαγωγές/εισαγωγές ελληνικών, βουλγαρικών, σκοπιανών και τούρκικων εταιρειών που ποντάρουν στην Εγνατία, στα σύνορα της Βόρειας Ελλάδας και στα λιμάνια.
Ξαφνικά, η χώρα που πουλάει προς τα έξω το αφήγημα του «logistics hub της Νοτιοανατολικής Ευρώπης» εμφανίζεται να «κατεβάζει τον διακόπτη» στα βασικά περάσματα.
Το σκάνδαλο που τίναξε στον αέρα τις ενισχύσεις
Πίσω από τα μπλόκα υπάρχει μια ιστορία που, αν δεν υπήρχε, δεν θα χρειαζόταν ούτε τρακτέρ στα σύνορα, ούτε δακρυγόνα στο Αεροδρόμιο «Μακεδονία». Σύμφωνα με το ρεπορτάζ του Reuters και της Euronews:
- Μια οργανωμένη ομάδα επιτήδειων, με τη βοήθεια κρατικών υπαλλήλων, «φούσκωσε» πλασματικά εκτάσεις γης για να αποσπάσει παράνομα επιδοτήσεις.
- Η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία (EPPO) αποκάλυψε ότι τουλάχιστον 324 άτομαέλαβαν 19,6 εκατ. ευρώ σε παράνομες ενισχύσεις.
- Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επέβαλε στην Ελλάδα πρόστιμο 392 εκατ. ευρώκαι «πάγωσε»/αναθεώρησε τον τρόπο εκταμίευσης.
- Από τα περίπου 660 εκατ. ευρώπου περίμεναν οι αγρότες, έχουν πληρωθεί μόλις γύρω στα 50 εκατ. μέχρι τα μέσα Νοεμβρίου, αφήνοντας «μια τρύπα» περίπου 600 εκατ. στην πλευρά των πραγματικών παραγωγών.
Κι αν οι Εξεταστικές του σκανδάλου του ΟΠΕΚΕΠΕ στην Ελλάδα έγιναν viral και αντιμετωπίζεται με αρκετή ελαφρότητα έως και θυμηδία, για τα ξένα ειδησεογραφικά πρακτορεία η υπόθεση εξακολουθεί να τα απασχολεί και δίνουν σε αυτήν τη δέουσα σοβαρότητα, φιλοξενώντας δηλώσεις των αγροτών: «Τα λεφτά τα έφαγαν οι απατεώνες – και τώρα εμείς δεν έχουμε να αγοράσουμε ούτε σπόρο. Αν δεν σπείρουμε, την άνοιξη δεν θα έχει προϊόν ούτε η πόλη, ούτε τα Βαλκάνια», λέει αγροτοσυνδικαλιστής από τη Θεσσαλία.
Αγωνία επιβίωσης
Η εικόνα των τελευταίων ημερών έχει κάτι βαθιά ειρωνικό:
- Σε συνέδρια και fora, υπουργοί και φορείς μιλούν για τη Θεσσαλονίκη, την Αλεξανδρούπολη και την Εγνατία ως «πύλες της Ευρώπης», για σιδηροδρομικούς διαδρόμους, λιμάνια-κόμβους, FSRUκαι κάθετους άξονες.
- Στο πεδίο, ελάχιστα χιλιόμετρα πιο πέρα, τα ίδια περάσματα κλείνουν με τρακτέρ, οι νταλίκες κάνουν ουρές και η ενιαία αγορά της ΕΕ διασπάται για άλλη μια φορά στα ελληνικά σύνορα.
Η ΕΒΖ δεν λειτουργεί, η Θεσσαλονίκη πλασάρεται ως logistics hub, η Αλεξανδρούπολη ως στρατηγικός κόμβος, αλλά η εικόνα που μένει στα δελτία διεθνών πρακτορείων είναι ότι
«η Ελλάδα ξανακλείνει τα σύνορα με Βουλγαρία, Σκόπια και Τουρκία».
Και όπως, πολύ συχνά, εκεί κάπου χάνεται η ουσία:
- Ότι πίσω από το μπλόκο δεν κρύβεται κάποιο «αντιευρωπαϊκό μένος», αλλά πραγματική αγωνία επιβίωσης.
- Ότι ένα σκάνδαλο απάτης από λίγους έχει γίνει συστημική τιμωρία για τους πολλούς.
- Ότι η Βόρεια Ελλάδα βρέθηκε, χωρίς να το επιδιώξει, στο κέντρο μιας σύγκρουσης μεταξύ «κανονιστικής Ευρώπης» και πραγματικής αγροτικής οικονομίας.
Ποιοι χάνουν και ποιοι πιέζουν
Χάνουν:
- Οι Έλληνες αγρότεςπου δεν έχουν ρευστό για σπόρους, λιπάσματα, ζωοτροφές.
- Οι μεταφορείςσε Βουλγαρία, Βόρεια Μακεδονία, Τουρκία, που «γράφουν» καθυστέρηση και κόστος.
- Οι μικρές εξαγωγικές επιχειρήσειςπου μετρούν ρήτρες, χαμένες παραδόσεις, ξινισμένους πελάτες.
Πιέζουν:
- Οι αγροτοσυνδικαλιστέςπου ξέρουν ότι μόνο ένα μπλόκο στα σύνορα «μετράει» στις Βρυξέλλες.
- Η ίδια η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, που με το πρόστιμο και το «πάγωμα» πληρωμών στέλνει αυστηρό μήνυμα για διαφθορά, αλλά παράπλευρη απώλεια είναι η κοινωνική έκρηξη.
Δεν είναι η πρώτη φορά που η Ελλάδα κλείνει τον βαλκανικό χάρτη με τρακτέρ. Από τη δεκαετία του ’90 μέχρι τα μνημονιακά χρόνια, κάθε λίγα χρόνια ζούμε ένα déjà vu: μπλόκα στα Τέμπη, στην Κουλούρα, στα Μάλγαρα, κλειστά σύνορα στον Προμαχώνα, νταλίκες με φρούτα, βιομηχανικά προϊόντα, πρώτες ύλες να περιμένουν.
Η διαφορά σήμερα είναι ότι το περιφερειακό context είναι άλλο: Οι Βρυξέλλες συζητούν στρατηγικούς διαδρόμους που παρακάμπτουν ρωσικό και τουρκικό έδαφος, η Ελλάδα θέλει να είναι κεντρικός κρίκος σ’ αυτό το δίκτυο. Το αγροτικό υπόβαθρο είναι πολύ πιο εκρηκτικό: Όχι απλώς «χαμηλές τιμές», αλλά πραγματικό χρηματοδοτικό κενό λόγω σκανδάλου και προστίμου, μια Δημόσια Διοίκηση που βρέθηκε εκτεθειμένη για χρόνια ανοχής στην απάτη.
Στην Ελλάδα, έχουμε μάθει να συζητάμε τα μπλόκα κυρίως με όρους εσωτερικής πολιτικής: Ποιος υποκινεί, ποιος «χαϊδεύει», ποιος θα φθαρεί. Η εικόνα, όμως, που μένει στο εξωτερικό είναι πιο απλή και πιο σκληρή: Μια χώρα που θέλει να γίνει «κεντρικός διάδρομος» της Ευρώπης, αλλά ανά τακτά διαστήματα κλείνει τα σύνορά της με τρακτέρ. Η αλήθεια, όπως πάντα, βρίσκεται κάπου στη μέση:
- Ναι, η Ελλάδα οφείλει να προστατεύσει τους πραγματικούς αγρότεςαπό τις παρενέργειες ενός σκανδάλου που δεν δημιούργησαν οι ίδιοι.
- Ναι, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή οφείλει να είναι αμείλικτη με τη διαφθορά στις επιδοτήσεις, αλλά όχι τυφλή απέναντι στην κοινωνική διάσταση.
- Και ναι, η Βόρεια Ελλάδα έχει κάθε δικαίωμα να φωνάξει – αλλά κάθε φορά που το κάνει κλείνοντας τα σύνορα, πληγώνει ακριβώς τον ρόλο που διεκδικεί: του αξιόπιστου, σταθερού κόμβου ανάμεσα σε Βαλκάνια, Τουρκία και ΕΕ.
Ίσως το πιο ειλικρινές κλείσιμο να είναι αυτό που είπε ένας αγρότης στον κάμπο, κοιτάζοντας τα τρακτέρ του στην ουρά: «Μας λένε ότι είμαστε η πύλη της Ευρώπης. Αν δεν πληρωθούμε, η πύλη θα μείνει κλειστή. Ας αποφασίσουν τι θέλουν».
