«Τα εμβόλια αποτελούν ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα της ανθρωπότητας». Αυτό επισημαίνει ο Εθνικός Οργανισμός Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ), με αφορμή την Ευρωπαϊκή Εβδομάδα Εμβολιασμού από τις 27 Απριλίου μέχρι τις 3 Μαΐου 2025, καθώς και το ότι «ο εμβολιασμός είναι ανθρώπινο δικαίωμα και είναι εφικτό να γίνει πραγματικότητα για όλους».
Όπως γράφει το ygeiamou.gr, τα τελευταία 50 χρόνια, χάρη στον εμβολιασμό με βασικά εμβόλια, έχουν σωθεί τουλάχιστον 154 εκατομμύρια ζωές, που ισοδυναμεί με 6 ζωές το λεπτό, κάθε μέρα, για πέντε δεκαετίες. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, ο εμβολιασμός συνέβαλε στη βελτίωση της βρεφικής επιβίωσης κατά 40% παγκοσμίως, με αποτέλεσμα περισσότερα παιδιά από ποτέ στην ανθρώπινη ιστορία να μπορούν να χαρούν τα πρώτα τους γενέθλια. Εκτιμάται ότι το 60% των ανθρώπων που έχουν σωθεί χάρη στα εμβόλια οφείλουν τη σωτηρία τους αποκλειστικά στο εμβόλιο της ιλαράς.
Αντιθέτως, ο μη εμβολιασμός, αλλά και η καθυστέρηση του εμβολιασμού, δημιουργεί θύλακες ανεμβολίαστων ή ατελώς εμβολιασμένων ατόμων, γεγονός που ευνοεί την κυκλοφορία και τη μετάδοση μεταδοτικών ασθενειών. Έτσι, τίθεται σε κίνδυνο η υγεία των ανεμβολίαστων και των ατελώς εμβολιασμένων ατόμων (επίνοσων) και ιδίως των ευάλωτων ατόμων με αυξημένο κίνδυνο σοβαρών επιπλοκών ή και θανάτου. Σε αυτά συγκαταλέγονται άτομα που δεν μπορούν να εμβολιαστούν λόγω ηλικίας (όπως τα βρέφη που δεν έχουν συμπληρώσει την απαιτούμενη ηλικία για εμβολιασμό) ή λόγω ιατρικών αντενδείξεων (όπως τα άτομα με σοβαρές χρόνιες παθήσεις ή ανοσοκαταστολή). Η ευαλωτότητα όλων μας αυξάνεται όσο η συλλογική ανοσία υποχωρεί.
Ιδιαίτερα σημαντική είναι η προστασία έναντι νοσημάτων των εγκύων, μέσω του έγκαιρου εμβολιασμού τους, για την πρόληψη σοβαρών επιπλοκών και θανάτου τόσο των ιδίων όσο και των μελλοντικών βρεφών τους. Φέτος, η Παγκόσμια Ημέρα Υγείας στις 7 Απριλίου 2025 , σηματοδότησε την έναρξη μιας ετήσιας εκστρατείας αφιερωμένης στην υγεία της μητέρας και του νεογνού. Το αδρανοποιημένο εμβόλιο της εποχικής γρίπης και το εμβόλιο που περιέχει κοκκύτη, είναι ασφαλή, αποτελεσματικά και συνιστώνται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.
Τα αντισώματα που αναπτύσσονται ως απάντηση σε αυτά τα εμβόλια προστατεύουν την έγκυο σε μια περίοδο που το ανοσοποιητικό της σύστημα είναι εξασθενημένο και μεταφέρονται στο έμβρυο για την προστασία του τους πρώτους μήνες ζωής του. Οι έγκυες με υποκείμενα νοσήματα θα πρέπει επίσης να εμβολιάζονται κατά της νόσου Covid-19. Ιδανικά, πριν την εγκυμοσύνη, συστήνεται ο εμβολιασμός της γυναίκας με το εμβόλιο ιλαράς-ερυθράς-παρωτίτιδας, καθώς η μόλυνση της εγκύου από τους ιούς ιλαράς ερυθράς μπορεί να βλάψει σοβαρά το έμβρυο.
Η πολιομυελίτιδα είναι ένα νόσημα που μπορεί να προκαλέσει μόνιμη παράλυση. Περισσότερες από 20 εκατομμύρια παραλύσεις έχουν αποτραπεί χάρη στην αποτελεσματικότητα του εμβολίου. Η εκρίζωση της πολιομυελίτιδας είναι εφικτή και κάθε δόση εμβολίου μετράει.
Η ιλαρά και ερυθρά είναι νοσήματα με υψηλή μεταδοτικότητα που μπορούν επίσης να εξαλειφθούν. Το 2024, περισσότεροι από 127.000 άνθρωποι νόσησαν από ιλαρά στην Ευρωπαϊκή Περιφέρεια και οι μισοί νοσηλεύτηκαν. Το εμβόλιο είναι αποτελεσματικό και ασφαλές. Λιγότερο από το 5% των εμβολιασμένων με δύο δόσεις μπορεί να νοσήσουν με ιλαρά, ωστόσο αυτοί προστατεύονται από τις σοβαρές επιπλοκές της νόσου. Ιδιαίτερη έμφαση πρέπει να δοθεί στον έγκαιρο εμβολιασμό των επίνοσων ατόμων με τη δεύτερη δόση του εμβολίου, καθώς φαίνεται ότι στην χώρα μας τα συγκεκριμένα ποσοστά εμβολιασμού είναι πιο χαμηλά σε σχέση με άλλα εμβόλια.
Ο ιός των ανθρωπίνων θηλωμάτων HPV ανευρίσκεται στην πλειονότητα των καρκίνων των γεννητικών οργάνων, του πρωκτού και του στοματοφάρυγγα και προσβάλλει και τα δύο φύλα. Επίσης ανευρίσκεται σχεδόν στο σύνολο των προκαρκινικών αλλοιώσεων του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. Ο εμβολιασμός κατά του ιού είναι πάνω από 90% αποτελεσματικός στην πρόληψη του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας και στην πρόληψη σημαντικού ποσοστού καρκίνων που οφείλονται στην μόλυνση από τον ιό.
Ο εμβολιασμός δεν σταματά στην παιδική ηλικία αλλά αφορά και στον ενήλικο πληθυσμό. Οι ενήλικες με υποκείμενα νοσήματα και οι ηλικιωμένοι διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο σοβαρής νόσησης και θανάτου από τον ιό γρίπης, COVID-19, τον πνευμονιόκοκκο και τον αναπνευστικό συγκυτιακό ιό (RSV).
Εκ των ων ουκ άνευ είναι η προστασία των επαγγελματιών υγείας και των αγαπημένων τους από λοιμώδη νοσήματα στα οποία εκτίθενται καθημερινά. Παράλληλα, οι επαγγελματίες υγείας έχουν την υποχρέωση εμβολιαζόμενοι να προστατεύουν τους ασθενείς τους από νοσήματα που προλαμβάνονται με εμβολιασμό.
Ο ΕΟΔΥ, αναγνωρίζοντας την αξία των εμβολιασμών, προβαίνει σε πλήθος δράσεων με σκοπό την προαγωγή τους. Συγκεκριμένα:
• Προέβη σε μελέτη εμβολιαστικής κάλυψης του παιδικού πληθυσμού της Επικράτειας με ανάλυση δεδομένων ηλεκτρονικής συνταγογράφησης (εκτελεσμένες συνταγές) και στοχεύει σε περαιτέρω αναλύσεις στον ενήλικο πληθυσμό.
• Εκπόνησε μελέτη για την καταγραφή των γνώσεων, στάσεων και συνηθειών σχετικά με τα εμβόλια κατά της Covid-19 και της γρίπης.
• Διοργανώνει δράσεις για την αντιμετώπιση της διστακτικότητας έναντι των εμβολιασμών που αφορούν στο γενικό πληθυσμό (καμπάνιες ενημέρωσης) και στους επαγγελματίες Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας (εκπαιδευτικά σεμινάρια ανά ΥΠΕ).
• Με αφορμή την πρόσφατη επιδημία ιλαράς, από τις αρχές του έτους 2024 διενεργεί δράσεις εμβολιασμού σε πληθυσμούς Ρομά με το εμβόλιο MMR και καταγράφει την εμβολιαστική τους κάλυψη.
