Η εξαπάτηση, αυτό το σκοτεινό κουβάρι της ανθρώπινης συμπεριφοράς, έχει κατακλύσει την ανθρώπινη ιστορία. Είναι μια πράξη που συνδυάζει επιδημιολογικά την αντικειμενικότητα με τον φαντασιακό κόσμο, αφήνοντας τα θύματα με συναισθήματα προδοσίας και απογοήτευσης. Ας ρίξουμε μια ματιά στην ψυχολογία της εξαπάτησης και πώς μπορούμε να προστατευτούμε.

Η εξαπάτηση δεν είναι απλώς η πράξη του να λέμε ψέματα. Είναι μια πολυδιάστατη πραγματικότητα που εμπλέκει τον ψυχισμό, την επικοινωνία και την εκμετάλλευση της εμπιστοσύνης. Ένας εξαπατημένος άνθρωπος βρίσκεται συχνά σε έναν λαβύρινθο ανακρίβειας, όπου η αλήθεια είναι δυσεύρετη.

Η ψυχολογία της εξαπάτησης εστιάζει στον ρόλο της εμπιστοσύνης. Κατά τη διάρκεια μιας εξαπάτησης, οι εξαπατημένοι συχνά είναι ανοικτοί σε εμπιστοσύνη και συνεργασία. Ο εξαπατητής, όντας γνώστης αυτής της αδυναμίας, εκμεταλλεύεται την κατάσταση για προσωπικό όφελος. Η απώλεια της εμπιστοσύνης μετά την αποκάλυψη της εξαπάτησης μπορεί να προκαλέσει βαθιές ψυχολογικές πληγές.

Ποιοι εξαπατούν;

Οι απατεώνες, αυτοί οι διακριτικοί αρχιτέκτονες του ψεύδους, είναι φιγούρες που συχνά προκαλούν ανατριχίλες στη σκέψη του πώς και γιατί κάποιος επιλέγει να εξαπατήσει. Ας εξετάσουμε την ψυχολογία που κρύβεται πίσω από τη μάσκα αυτής της παραβατικής συμπεριφοράς.

Οι απατεώνες συχνά έχουν εξαιρετικές ικανότητες πειθούς και χειρισμού. Από την πλευρά της ψυχολογίας, αυτό μπορεί να οφείλεται σε χαρίσματα της επικοινωνίας και της κοινωνικής ευφυΐας. Επίσης, η ανάγκη για ενσωμάτωση ή αναγνώριση μπορεί να οδηγήσει κάποιον να υιοθετήσει τον ρόλο του απατεώνα, επιζητώντας την έγκριση που λείπει από την κανονική του ζωή.

Η απάτη συχνά συνδέεται με έλλειψη εμπιστοσύνης στον εαυτό και στους άλλους. Ο απατεώνας μπορεί να πιστεύει πως η πραγματική του ταυτότητα δεν είναι αρκετά ελκυστική ή επιτυχημένη, οπότε δημιουργεί έναν εναλλακτικό ψευδή εαυτό για να καλύψει αυτήν την αβεβαιότητα.

Η ανάγκη για έλεγχο είναι επίσης μια σημαντική δύναμη πίσω από την απάτη. Οι απατεώνες επιζητούν τον έλεγχο ενός σεναρίου ή μιας κατάστασης και, κατά κάποιον τρόπο, νιώθουν πως έχουν την εξουσία πάνω σε άλλους μέσω της απάτης.

Πώς μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τους απατεώνες;

Είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε την ψυχολογία τους, αλλά και να διαχειριστούμε την ευαισθησία μας. Η ενίσχυση της εμπιστοσύνης στον εαυτό μας και η ανάπτυξη ανθεκτικότητας απέναντι σε αυτούς τους ψυχολογικούς μηχανισμούς μπορεί να βοηθήσει στο να προστατευτούμε από τις επιπτώσεις της απάτης. Άλλωστε, όταν γνωρίζουμε τον ‘εχθρό’, μπορούμε και να τον αποδυναμώσουμε.

Πώς μπορούμε να προστατευτούμε από την εξαπάτηση;

Η εμπιστοσύνη, αυτό το εύθραυστο ύφασμα που υφαίνεται με τον χρόνο, είναι συχνά ο πυλώνας των σχέσεών μας. Ωστόσο, όταν η εμπιστοσύνη παραβιάζεται και προδίδεται, ο κόσμος μας καταρρέει.

Η αύξηση της επικρατούσας αυτογνωσίας είναι κλειδί. Κατανοώντας τις προκαταλήψεις και τις αδυναμίες μας, μπορούμε να γίνουμε λιγότερο ευάλωτοι σε εξαπατήσεις. Επίσης, η εκπαίδευση στον τομέα της αναγνώρισης των ψευδών στοιχείων μπορεί να ενισχύσει την ικανότητά μας να διακρίνουμε την αλήθεια από το ψέμα.

Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε και να αναγνωρίζουμε ότι συμβαίνει στον κόσμο μέσα μας και γύρω μας. Η αίσθηση προδοσίας ενεργοποιεί έναν σύνθετο ψυχολογικό μηχανισμό. Οι πληγωμένοι αναρωτιούνται γιατί συνέβη αυτό, παλεύουν με το αν θα ξαναχτίσουν την εμπιστοσύνη τους και αναζητούν νόημα σε μια κατάσταση που φαίνεται άνευ λογικής. Η αμφιβολία σχετικά με την ικανότητα τους να αναγνωρίσουν τον πραγματικό χαρακτήρα των άλλων και το δικό τους ρόλο σε μία κατάσταση έχει πρωταγωνιστικό ρόλο. Χρειάζεται λοιπόν αυτογνωσία και διευρυμένη αντίληψη, δίχως όμως να καταλήγει κανείς στην καχυποψία.

Στην ψυχολογία της προδομένης εμπιστοσύνης, η επανόρθωση παίζει ένα κρίσιμο ρόλο. Οι δράσεις που ακολουθούν την προδοσία – συγγνώμη, ειλικρίνεια, αλλαγή συμπεριφοράς – μπορούν να ξαναχτίσουν σιγά-σιγά τα ερείπια της σχέσης. Ωστόσο, η επανόρθωση απαιτεί προσπάθεια και αφοσίωση από όλα τα μέρη.

Στον δρόμο της εξαπάτησης, η αντιμετώπιση αυτής της συμπεριφοράς απαιτεί σύνεση, αναγνώριση των ψυχολογικών δυνάμεων πίσω από αυτήν, και ενίσχυση της ανθεκτικότητάς μας απέναντι σε αυτήν.

Όντας ένα σύνθετο φαινόμενο που επηρεάζει την ψυχολογία του θύματος, χρειάζεται κριτική σκέψη γύρω από την εμπιστοσύνη.

Δεν υπάρχει λάθος ή σωστό τρόπο να νιώσουμε μετά από μια τέτοια κατάσταση. Η επικοινωνία είναι κλειδί. Να μοιραστείτε τα συναισθήματά σας με το άλλο άτομο και να εργαστείτε μαζί του για να καταλάβετε τι συνέβη και πώς μπορείτε να προχωρήσετε είναι το ιδανικό και ίσως το πιο δύσκολο βήμα.

• Η Νάνσυ Νενέρογλου είναι ψυχολόγος, συνιδρύτρια του Reggio Θεσσαλονίκη

ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ ΤΗΣ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑΣ KARFITSA