Πως νιώθετε διαβάζοντας τον τίτλο του παρόντος άρθρου; Ποιες είναι οι σκέψεις σας; Πιάνετε τον εαυτό σας να κατηγορεί συνεχώς τους άλλους ή βρίσκεστε στην θέση του ατόμου που έχει κατηγορηθεί από κάποιον άλλο; Ποια η ανάγκη σας να το κάνετε αυτό;

Υπάρχουν πολλοί ψυχολογικοί αλλά και κοινωνικοί λόγοι για τους οποίους τείνουν οι άνθρωποι να κατηγορούν τους άλλους ανθρώπους ή περιστάσεις όταν τα πράγματα πάνε στραβά. Τείνουμε να πιστεύουμε ότι με αυτή την πράξη, αντικατοπτρίζεται η ταυτότητα των ανθρώπων αυτών, αντί να σκεφτούμε ότι μπορεί να υπάρχουν άλλοι παράγοντες (κοινωνικοί, συναισθηματικοί ή περιβαλλοντικοί) που επηρεάζουν τη συμπεριφορά τους.

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο στις ανακοινώσεις ειδήσεων, όταν αναφέρονται μεγάλες καταστροφές στο χώρο εργασίας, το «ανθρώπινο λάθος» είναι συχνά η πρώτη, και μερικές φορές η μοναδική, εξήγηση που παρέχεται.

Το να κατηγορούμε τους άλλους άλλωστε, για όλα τα άσχημα πράγματα που μας συμβαίνουν είναι κάτι που η σύγχρονη κοινωνία φαίνεται να υποστηρίζει ως πράξη απολύτως αποδεκτή. Τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης μας τροφοδοτούν με σκηνές ενός χαρακτήρα που κατηγορεί έναν άλλο. Τα ριάλιτι, οι πολιτικές εκπομπές και οι εφημερίδες είναι γεμάτα ιστορίες στις οποίες κατηγορεί ο ένας τον άλλο.

Υπάρχει βιολογική εξήγηση για την τάση μας να κατηγορούμε;

Τα θετικά γεγονότα επεξεργάζονται από τον προμετωπιαίο φλοιό. Στη διαδικασία αυτή, η οποία διαρκεί λίγο, τα συμπεράσματα συνήθως θεωρούνται ότι τα καλά πράγματα συμβαίνουν τυχαία. Τα αρνητικά γεγονότα, από την άλλη πλευρά, επεξεργάζονται από την αμυγδαλή, η οποία ελέγχει την απόκριση μάχης ή φυγής. Η αμυγδαλή συνήθως καταλήγει στο συμπέρασμα ότι τα κακά πράγματα συμβαίνουν επίτηδες και καταλήγει σε αυτό το συμπέρασμα αστραπιαία. Τόσο γρήγορα, στην πραγματικότητα, που δεν παρατηρούμε καν ότι κάνουμε μια υπόθεση. Απλά ξέρουμε ότι το άτομο που βρίσκεται πιο κοντά στο πρόβλημα πρέπει να το έχει κάνει επίτηδες!

Ποιες ανάγκες του καλύπτει αυτός που κατηγορεί τους άλλους;

Αρχικά, να πούμε ότι η μεγαλύτερη απολαβή αυτού που κατηγορεί τους άλλους είναι η ικανοποίηση. Ικανοποιείται το ‘εγώ’ του, καθώς μέσα από τη σύγκριση στα μάτια και τα αυτιά των άλλων φαίνεται να βρίσκεται σε ανώτερη θέση. Βλέποντας τον άλλο σε δύσκολη θέση ή μειώνοντάς τον, εξυψώνουμε τον εαυτό μας. Ειδικά όταν πιστεύουμε ότι φταίει για τα προβλήματά μας, μας βγάζει και από τη δύσκολή θέση της αλλαγής, μιας και είναι εκείνος που πρέπει να αλλάξει καθώς ‘φταίει’ κ όχι εμείς.

Όταν κάποιος κατηγορεί άλλους επίσης, καλύπτει την ανάγκη του για έλεγχο. Προκειμένου κανείς να αποδεχτεί ότι υπήρξε μία κατάσταση στην οποία δεν ενεργούσε σωστά, προτιμά να κατηγορήσει κάποιον άλλο ώστε να μεταφέρει την ευθύνη του λάθους σε κάποιον άλλο. Έτσι, κατηγορώντας κάποιον άλλο, έχει την αίσθηση ότι ελέγχει πλήρως τη ιστορία, τόσο του παρελθόντος όσο και του μέλλοντος. Βλέπουμε τον εαυτό μας ως αθώο και άμεμπτο.

Τι χάνει κανείς κατηγορώντας;

Όταν βρίσκουμε το άτομο στο οποίο θα κολλήσουμε το πρόβλημα, το πρώτο κομμάτι που μας έχει τελειώσει είναι η αλήθεια μας. Παρόλο που γνωρίζουμε την αλήθεια μας, την απαρνιόμαστε στο όνομα της δόξας και της τιμής. Αυτό βέβαια, έχει αρκετές μακροπρόθεσμες επιπτώσεις που προκαλούμε αυτόματα στον εαυτό μας.

Αρχικά μας απομακρύνει από την πιθανότητα της προσωπικής μας ανάπτυξης. Η κατηγορία λειτουργεί σαν άμυνα. Επιπλέον, μας ξοδεύει τόσο πολύ πολύτιμο χρόνο που θα μπορούσαμε να το παρομοιάσουμε και σαν μία εργασία μερικής απασχόλησης όταν αυτό γίνεται εμμονικά. Εάν θέλετε να πιστεύετε ότι δεν είναι κάτι που πρέπει να ανησυχείτε, ξανασκεφτείτε το.

Πως μπορείτε να το αντιμετωπίσετε;

Ξεκινήστε δουλεύοντας πάνω στην αυτοεκτίμησή σας! Όσο περισσότερο πιστεύεται στον εαυτό σας και στις αξίες σας, τόσο περισσότερο θα μπορέσετε να διαχειριστείτε την ευθύνη σας και τα λάθη σας.

Αποφεύγετε να αφηγείστε την ιστορία ξανά και ξανά. Κάθε φορά που λέμε την ιστορία για το πώς κάποιος άλλος είναι ο λόγος που κάτι πήγε στραβά, προσθέτουμε και λίγα στοιχεία ακόμα με αποτέλεσμα τις περισσότερες φορές η ιστορία να είναι τόσο αλλαγμένη που δεν έχουν καμία σχέση οι κατηγορίες με τις αρχικές. Εάν πρόκειται να πείτε την ιστορία, πείτε τη σε έναν θεραπευτή. Ένας επαγγελματίας ψυχοθεραπευτής μπορεί όχι μόνο να σας βοηθήσει να δείτε πού δεν αναλαμβάνετε την ευθύνη, αλλά στο να μάθετε τρόπους συμπεριφοράς και τρόπους ανάληψης ευθύνης.

ΦΩΤΟ UNSPLASH