ΦΩΤΟ UNSPLASH

Προτού ξεκινήσεις την ανάγνωση κάνε μία παύση και αναρωτήσου για λίγο: Ποια ήταν η τελευταία φορά που επικοινώνησες με κάποιον; Όχι που συζήτησες ή που αντάλλαξες δυο κουβέντες. Αλλά που επικοινώνησες ουσιαστικά, που κατανόησες και έγινες κατανοητός/ή. Που με την ολοκλήρωση αυτής της αλληλεπίδρασης ένιωσες πλήρης, ότι έδωσες και πήρες αξία από όλο αυτό. Προσωπικά, αισθάνομαι ότι οι ανθρώπινες αλληλεπιδράσεις από τις οποίες βγαίνω σοφότερος λιγοστεύουν αντί να πληθαίνουν. Γιατί συμβαίνει αυτό όμως; Γιατί δυσκολευόμαστε να επικοινωνήσουμε μεταξύ μας;

Πήρα μια απάντηση στο παραπάνω ερώτημα που με προβλημάτισε, ακούγοντας τους αγαπημένους Στέφανο Ξενάκη και Απόστολο Κουμαρίνο στο “the Speakers podcast”. Προς το τέλος της συζήτησης λέει ο γνωστός συγγραφέας: «Έχεις ακούσει πολλές φορές να κατηγορείται κάποιος ότι μιλάει πολύ. Ποια ήταν η τελευταία φορά που άκουσες να κατηγορείται κάποιος επειδή ακούει πολύ;…Δεν ακούμε Αποστόλη μου…». Επί τόπου προβληματίστηκα και άρχισα να φέρνω στο μυαλό μου δικές μου καθημερινές αλληλεπιδράσεις με τους ανθρώπους μου.

Μέχρι πριν από μερικά χρόνια πίστευα ότι όλη η ουσία της ανθρώπινης επικοινωνίας είναι να πείσω το συνομιλητή μου με τα επιχειρήματά μου. Εάν καταφέρω να τον πείσω ότι η δική μου άποψη είναι η καλύτερη, τότε η αλληλεπίδρασή μας θα έχει ολοκληρωθεί με επιτυχία. Ενόσω γράφω, φέρνω στο μυαλό μου αμέτρητες περιπτώσεις του παρελθόντος που όσο ο συνομιλητής μου μιλούσε, εγώ δεν άκουγα απολύτως τίποτα και επικεντρωνόμουν αποκλειστικά και μόνο στο τι θα απαντήσω. Μέχρι που μία φορά πήρα την εξής σοφή απάντηση από έναν φίλο: «Ακούς για να απαντήσεις και δεν ακούς για να καταλάβεις». Αφού ξεπέρασα το αρχικό σοκ και προβληματίστηκα έντονα, συνειδητοποίησα ότι εν τέλει, εκείνο ήταν το σημείο που η σχέση μου με τους άλλους και εν γένει η ζωή μου άρχισαν σιγά σιγά να αλλάζουν.

Τι εννοείς ότι οφείλω να καταλάβω προτού απαντήσω; Δεν μπορώ να έχω άποψη για αυτό που λες, χωρίς να καταλάβω καν τι εννοείς; Και ας πούμε ότι όντως με ενδιαφέρει να βελτιώσω τις σχέσεις μου με τους άλλους ανθρώπους. Πώς θα το πετύχω; Πριν από λίγο καιρό είχαμε μιλήσει για την αξία που προσθέτει στις σχέσεις μας η ενσυναίσθηση. Κάνοντας ένα βήμα πίσω, προκειμένου να καταλάβω ενσυναισθητικά το συνομιλητή μου, οφείλω πρώτα να τον ακούσω ενεργητικά.

Η ενεργητική ακρόαση είναι μία έννοια που επίσης προέρχεται από την ψυχολογία και την ακούμε όλο και συχνότερα τα τελευταία χρόνια. Σύμφωνα με τον Carl Rogers, ενεργητική ακρόαση είναι μια διαδικασία όπου ο ακροατής είναι πλήρως παρών και χωρίς κρίση κατά τη διάρκεια της επικοινωνίας. Η ενεργητική ακρόαση απαιτεί από τον ακροατή να αποβάλει προσωρινά τις προσωπικές του απόψεις και αξίες, ώστε να εισέλθει στον κόσμο του άλλου ατόμου χωρίς προκατάληψη. Αυτή η στάση επιτρέπει στον ακροατή να κατανοήσει βαθύτερα τις ανάγκες και τα συναισθήματα του άλλου και να δημιουργήσει έναν ασφαλή χώρο για την αυθεντική έκφραση.

Παρατήρησες την αξία που δίνει και πάλι ο Rogers στις ανάγκες και τα συναισθήματα του άλλου; Πολλές φορές ξεχνάμε ότι οι άνθρωποι, σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής μας (επαγγελματική, προσωπική, ακαδημαϊκή ζωή κ.α.), είμαστε όντα συναισθηματικά. Όσο «λογικά» και αν σκεφτόμαστε, όσο ορθολογιστές και αν θεωρούμε τους εαυτούς μας, στον πυρήνα μας πάντα ήμασταν, είμαστε και θα είμαστε όντα που λειτουργούν με γνώμονα το συναίσθημα. Είμαστε «ζώα αγέλης» και η ισχυρότερη ανάγκη μας είναι να νιώθουμε αποδεκτοί από την ομάδα και ότι οι γύρω μας μας καταλαβαίνουν.

Aναρωτήσου για λίγο, πόσο βελτιώθηκε η σχέση σου με τον άνθρωπό σου όταν ένιωσες ότι προσπάθησε να κατανοήσει την ανάγκη σου; Πόσο βελτιώθηκε η απόδοσή σου στη δουλειά όταν ο προϊστάμενός σου άκουσε με προσοχή τον προβληματισμό σου; Πόσο βελτιωμένη εργασία παρέδωσες όταν ο καθηγητής / η καθηγήτρια αφιέρωσε χρόνο για να κατανοήσει την απορία σου; Σύμφωνα με έρευνες, η ενεργητική ακρόαση μπορεί να μειώσει την κλιμάκωση συγκρούσεων κατά 50% (Itzchakov et al. 2016) και τις παρανοήσεις κατά 60-70% (Brownell 2014). Μπορεί να αυξήσει την ικανοποίηση πελατών κατά 15% (International Listening Association) και την παραγωγικότητα στο χώρο εργασίας κατά 25% (Kendall & Tjosvold 2015).

Αντιλαμβάνεσαι εύκολα από τα παραπάνω ότι η αρετή της ενεργητικής ακρόασης, μπορεί να βελτιώσει όλους τους τομείς της ζωής μας. Μας βοηθάει να γίνουμε καλύτεροι φίλοι, σύντροφοι, επαγγελματίες και γενικά καλύτεροι άνθρωποι. Άρα να χτίσουμε πιο ουσιαστικές σχέσεις και να αναβαθμίσουμε την ποιότητα της καθημερινότητάς μας!

Ωραία τα γράφουν οι θεωρητικοί, όμως στην πράξη οι ανθρώπινες σχέσεις δεν είναι τόσο απλές. Πώς μπορώ να καταλάβω το συνομιλητή μου όταν γίνεται παράλογος; Όταν είναι επιθετικός ή όταν έχει 100% άδικο; Στο κάτω – κάτω δεν έχω την ίδια διάθεση και τις ίδιες αντοχές κάθε μέρα.

Κανένας δεν είπε ότι το ταξίδι της ζωής ή οι ανθρώπινες σχέσεις είναι εύκολες. Όπως κάθε τι που αξίζει στη ζωή, έτσι και η οικοδόμηση ουσιαστικών σχέσεων είναι μία διαδικασία επίπονη που πετυχαίνουμε βήμα – βήμα. Και όπως σε κάθε τι άλλο στη ζωή, θα έχουμε και στην επικοινωνία μας καλές και κακές ημέρες, εύκολες και δύσκολες περιπτώσεις. Γι’ αυτό θα σου πρότεινα να ξεκινήσεις με τις εύκολες και μόλις αρχίσει να γίνεται κτήμα σου να προχωρήσεις και στις δύσκολες.

Για να μιλήσω λοιπόν πιο πρακτικά, την επόμενη φορά που θα νιώσεις ότι σε κερδίζει η παρόρμηση και θέλεις να απαντήσεις χωρίς να έχεις καταλάβει τι λέει ο συνομιλητής σου, μην τον/την διακόψεις και κάνε μία παύση λίγων δευτερολέπτων. Έτσι θα μπορέσεις να επεξεργαστείς αυτό που μόλις άκουσες. Προσπάθησε να απομακρύνεις όλους τους περισπασμούς από το οπτικό σου πεδίο, όπως τα κινητά, ώστε να μπορείς να αφοσιωθείς στο 100%. Προσπάθησε, χωρίς να κρίνεις εάν αυτό που ακούς είναι σωστό ή λάθος, να ανακεφαλαιώσεις αυτό που άκουσες μέσω ανοιχτών ερωτήσεων. Πολλές φορές μου αρέσει να ξεκινάω με τη φράση «εάν το καταλαβαίνω σωστά…» και εν συνεχεία συνοψίζω αυτό που μόλις άκουσα. Το τελευταίο και σημαντικότερο…Προσπάθησε να μπεις στα παπούτσια του άλλου. Δείξε ενσυναίσθηση! Κι αν δεν ξέρεις πώς να το κάνεις, μπες και διάβασε το σχετικό άρθρο [https://www.karfitsa.gr/koinonia/giati-den-katalavainomaste-i-mageia-tis-ensynaisthisis/].

Δε γράφω τα παραπάνω ως ειδικός, αλλά ως ένας άνθρωπος που αναγνώρισε την ανάγκη του για ουσιαστική και εις βάθος επικοινωνία. Εφαρμόζοντας σταδιακά τα παραπάνω, δε βελτίωσα μόνο την αλληλεπίδρασή μου με τους άλλους, αλλά τις σχέσεις μου και τη ζωή μου συλλήβδην! Όταν ακούμε με την καρδιά, χτίζουμε τον κόσμο που πάντα ονειρευόμασταν και αξίζουμε! Κι όταν η αλλαγή είναι δύσκολη ή τη φοβάσαι είναι οκ…κάνε ένα βήμα τη φορά.