«Χαμογελα!!» «Η ζωη ειναι ομορφη!!» «Σκεψου Θετικα!!» «Δες τα θετικα της υποθεσης!!» έλεγαν η μία μετά την άλλη οι χαρούμενες φατσούλες καθώς παρήλαυναν στην αρχική μου. «Τι πάει τόσο λάθος με εμένα;» αναρωτιόμουν. «Γιατί δεν μπορώ να δω τα θετικά; Γιατί δεν μπορώ να είμαι συνέχεια χαρούμενος; Μήπως έχω κάποιο πρόβλημα;» Αν έχεις κάνει τις ίδιες σκέψεις, είμαι εδώ για να σου πω ότι δεν κάνεις τίποτα λάθος! Για να το συνειδητοποιήσω χρειάστηκα πολλή δουλειά με τον εαυτό μου, μπόλικο διάβασμα και αρκετές ώρες ψυχοθεραπείας. Προτού βουτήξουμε στη θεωρία, θέλω να ξεκαθαρίσουμε τα βασικά. Δεν μπορεις να εισαι συνεχως χαρουμενος/η! Δεν μπορεις να βλεπεις παντα και παντου τα θετικα! Τα «τα αρνητικα» συναισθηματα ειναι απολυτως φυσιολογικα!

Σε αντίθεση με την επικρατούσα άποψη, η ψυχολογία δεν είναι η μαγική επιστήμη που αλλάζει μονομιάς τον τρόπο που σκεφτόμαστε και τα βλέπει όλα «θετικά», η ψυχοθεραπεία δεν είναι η διαδικασία που θα σε βοηθήσει να βλέπεις τα πάντα όμορφα και ο ψυχολόγος / ψυχοθεραπευτής δεν είναι ο θαυματοποιός που θα σου αλλάξει τη διάθεση εν μία νυκτί με το μαγικό ραβδάκι του. Έχουμε την τύχη να ζούμε στην εποχή που η ψυχική υγεία βρίσκεται στο επίκεντρο, παράλληλα όμως, όπως έχει πει η εξαιρετική Ζωή Φράγγου «Σίγουρα, η κουλτούρα ψυχολογικοποίησης των πάντων έχει δημιουργήσει μια νέα μορφή ποπ ψυχολογίας, που συχνά απλοποιεί υπερβολικά σύνθετα ζητήματα. Η κοινωνία της «τέλειας ψυχικής υγείας» που προωθείται από την ποπ ψυχολογία στα social media έχει κάνει τους ανθρώπους να νιώθουν ανεπαρκείς».

Όπως έχεις αντιληφθεί, παρά το ακαδημαϊκό μου υπόβαθρο στην ψυχολογία, ένιωθα έτσι για πολλά χρόνια. Πίστευα βαθιά μέσα μου ότι για να είμαι επιτυχημένος πρέπει να «ρομποτικοποιηθώ». Να δαμάζω τα συναισθήματά μου, να καταπιέζω οτιδήποτε αρνητικό και να προχωράω ακάθεκτος ανεξαρτήτως συνθηκών, και όσο δεν το κατάφερνα, τόσο το αίσθημα ανεπάρκειας μεγάλωνε. Όλα αυτά μέχρι που εν τέλει πέτυχα έναν από τους μεγαλύτερους στόχους μου. Τότε ήταν που το πέπλο του συναισθηματικού κενού ήρθε να καλύψει τα πάντα. Πέτυχα αυτό που ήθελα, αλλά η ευτυχία, το αίσθημα επιτυχίας η πληρότητα που τόσο λαχταρούσα δεν ήρθαν ποτέ. Επί τόπου η ίδια η ζωή με επανέφερε στην πραγματικότητα και αναγκάστηκα να το ψάξω λίγο παραπάνω. Κάπως έτσι συνειδητοποίησα ότι άλλο είναι η θετική ψυχολογία και άλλο η τοξική θετικότητα.

Σύμφωνα με τη βιβλιογραφία, ο όρος “θετική ψυχολογία” (positive psychology) αναφέρεται στον επιστημονικό κλάδο της ψυχολογίας που εστιάζει στη μελέτη και προαγωγή των θετικών στοιχείων της ανθρώπινης εμπειρίας, όπως η ευτυχία, η ευημερία, οι αρετές και οι θετικές ανθρώπινες σχέσεις. Σύμφωνα με τον MartinSeligman, εκ των θεμελιωτών της θετικής ψυχολογίας «Η συναισθηματική ευημερία αναφέρεται στην κατάσταση του να μπορεί κάποιος να διαχειρίζεται τα συναισθήματά του με υγιή και θετικό τρόπο, καθώς και στην ικανότητα να αντιμετωπίζει τις προκλήσεις και τα στρες της ζωής.» Βασικοί πυλώνες, σύμφωνα με τους θετικούς ψυχολόγους, για να πετύχουμε αυτή τη διαχείριση είναι η αναγνώριση, η αποδοχή και η υγιής έκφραση των συναισθημάτων μας. Με απλά λόγια, προκειμένου να διαχειριστώ μία κρίση, μία στεναχώρια, μία δυσκολία πρέπει πρώτα να αντιληφθώ και να αποδεχτώ ότι βιώνω μία τέτοια εμπειρία.

Τα συναισθήματά μας είναι εμπειρίες. Βρίσκονται εκεί, μέσα μας. Υπάρχουν και τα βιώνουμε, είτε μας αρέσουν είτε όχι. Έρευνες έχουν δείξει ότι η καταστολή των αρνητικών συναισθημάτων μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένο άγχος, κατάθλιψη και συναισθηματική αστάθεια (American Psychological Association). Επιπλέον, φαίνεται ότι τα άτομα που καταπιέζουν τα συναισθήματά τους, ιδίως το θυμό, αντιμετωπίζουν αυξημένο κίνδυνο για καρδιοαγγειακές παθήσεις και μειωμένο προσδόκιμο ζωής (Journal of Behavioral Medicine). Το να αρνούμαι το συναίσθημα που νιώθω είναι σαν να αρνούμαι την ίδια την πραγματικότητα. Όσο βαθιά στο έδαφος κι αν κρύψει η στρουθοκάμηλος το κεφάλι της, ο θηρευτής έρχεται προς το μέρος της κι αυτό δεν αλλάζει.

Η συνεχής πίεση να δείχνω χαρούμενος/η, η αβάσιμη υπεραισιοδοξία, η καταπίεση των αρνητικών συναισθημάτων, η καταναγκαστική τάση να βλέπω παντού τα θετικά ανεξαρτήτως συνθηκών και όλη αυτή η «θετική» κουλτούρα συλλήβδην συνθέτουν την τοξική θετικότητα. Μας κάνουν να ξεχνάμε ότι είμαστε άνθρωποι και έχουμε αδυναμίες. Δημιουργούν στο μυαλό μας μη ρεαλιστικές προσδοκίες και, το κυριότερο, μας κάνουν να νιώθουμε ανεπαρκής. Αισθανόμαστε ότι όλοι οι άλλοι κάνουν κάτι καλύτερα από εμάς κι ότι εμείς δεν είμαστε ικανοί να ελέγξουμε αυτά που μας συμβαίνουν. Ε λοιπόν, σου έχω νέα. Δεν είναι κακό που στεναχωρήθηκες για κάτι που στους γονείς σου φάνηκε ασήμαντο. Δεν είναι κακό που ενοχλήθηκες επειδή η παρέα σου δε σε ρώτησε ποιο μαγαζί προτιμάς. Δεν είσαι ανεπαρκής επειδή κουράστηκες ύστερα από 8 ώρες δουλειάς. Δεν έχεις πρόβλημα επειδή το πρωί δεν είσαι μες στην τρελή χαρά, όπως είναι ο αδερφός σου.

Μην ξεχνάς ότι ο μοναδικός συνοδοιπόρος στη ζωή που δε θα χάσεις ποτέ είναι ο εαυτός σου, κι όταν τον υποχρεώνεις να μη σου εκφράζει αυτά που νιώθει τον πληγώνεις. Πώς στις προσωπικές μας σχέσεις θέλουμε (κάποιες φορές μάλιστα απαιτούμε) να έχουμε την ελευθερία να εκφράζουμε την άποψή μας; Έτσι και στη σχέση με τον εαυτό μας, τα συναισθήματα είναι ο τρόπος να εκφράσει τις απόψεις του σε εμάς. Όταν πονάει, όταν πενθεί, όταν πληγώνεται, όταν χαίρεται δεν έχει άλλον τρόπο να τα επικοινωνήσει, παρά μόνο τα συναισθήματα. Κι όπως δε θέλουμε ο σύντροφός μας να μας αγνοεί γιατί αυτό μας πληγώνει, έτσι κι εμείς πρέπει να δίνουμε χώρο στον εαυτό μας να εκφραστεί. Αλλιώς τον πληγώνουμε. Και πίστεψέ με, αργά η γρήγορα θα βρει τον τρόπο να εκφράσει αυτό που νιώθει, είτε με στρες, είτε με ένα ψυχοσωματικό είτε με κάποια ασθένεια ψυχική ή σωματική.

Δε σου τα λέω αυτά για να σε στεναχωρήσω. Κάθε άλλο! Σου τα λέω για να καταδείξω πόσο μοναδικοί είστε εσύ και τα συναισθήματά σου. Αλήθεια, πόσο πιο όμορφος θα ήταν ο κόσμος μας αν εκφράζαμε αυτά που νιώθουμε και δεν τα κρύβαμε; Για αυτό, είναι πολύ σημαντικό να αποδεχόμαστε αυτό που νιώθουμε, χωρίς να το κρίνουμε. Τα συναισθήματα δεν είναι ούτε καλά ούτε κακά. Είναι αυτά που είναι! Είναι πολύ ωραίο να διεκδικούμε πάντα το καλύτερο, χωρίς όμως να ξεχνάμε να είμαστε ευγνώμονες για αυτά που ήδη έχουμε. Στις δύσκολες στιγμές, είναι οκ να μας πάρει από κάτω στην αρχή. Μόνο μέσω της αποδοχής της κατάστασης θα καταφέρουμε να χτίσουμε ανθεκτικότητα και στρατηγικές για να ξεπερνάμε τα δύσκολα. Και μόνο αν αναγνωρίσουμε τις δυσκολίες θα καταφέρουμε να πάρουμε πολύτιμα μαθήματα από αυτές και να γίνουμε καλύτεροι.

Μην ξεχνάς ότι δυνατός δεν είναι εκείνος που δεν πέφτει ή είναι άτρωτος. Δυνατός είναι αυτός που αναγνωρίζει την πτώση και τις αδυναμίες του και, όταν δυσκολεύεται, ζητά βοήθεια για να σηκωθεί. Την επόμενη φορά που θα νιώσεις ότι θες να πνίξεις τη στεναχώρια σου, σε παρακαλώ μην το κάνεις. Αποδέξου την και μοιράσου την με κάποιον δικό σου άνθρωπο. Η ανακούφιση, η λύτρωση, η αυτογνωσία και η συναισθηματική ανάπτυξη θα είναι τα υπερόπλα σου που θα σε βοηθήσουν να προχωρήσεις. Όχι η επίπλαστη χαρά!