«Ένα ταξίδι είναι η ζωή», η στήλη της ψυχοθεραπεύτριας Νέλης Βυζαντιάδου εμπνευσμένη από το ομώνυμο βιβλίο της

«Είναι ελάχιστοι όσοι χαίρονται πραγματικά με μια αλλαγή ή που θαυμάζουν αυτόν, που κατάφερε να αλλάξει. Οι περισσότεροι φοβούνται, θυμώνουν ή ζηλεύουν και προσπαθούν με νύχια και δόντια να αποτρέψουν ή να ανατρέψουν την αλλαγή προκειμένου να μη ξεβολευτούν οι ίδιοι με την αλλαγή του άλλου».

(απόσπασμα από το βιβλίο μου με τίτλο «Ένα ταξίδι είναι η ζωή»)

Έχεις σκεφτεί πώς αντιδρούν οι άλλοι σε μια αλλαγή σου; Χαίρονται, φοβούνται, αναστατώνονται, ζηλεύουν; Τι συμβαίνει όταν εσύ προσπαθείς να αποχωριστείς μια κακή συνήθεια ή να αλλάξεις μια δυσλειτουργική συμπεριφορά; Υποστηρίζουν οι γύρω σου αυτήν την προσπάθεια ή την υπονομεύουν με κάθε τρόπο; Ας σκεφτούμε ένα παράδειγμα που είναι γνώριμο για πολλούς. Η Α αποφασίζει να χάσει βάρος. Πάλευε για χρόνια με αυτήν την απόφαση την οποία τελικά πήρε νιώθοντας έτοιμη να κάνει οτιδήποτε χρειαστεί για να επανέλθει στο ιδανικό της βάρος. Ο Β, ο σύντροφός της, δείχνει αρχικά υποστηρικτικός ενθαρρύνοντας αυτή της την προσπάθεια και λέγοντας της πως είναι δίπλα της. Σταδιακά και όσο βλέπει τη ζυγαριά να δείχνει λιγότερο βάρος, γίνεται ασυνείδητα υπονομευτής αυτής της προσπάθειας φέρνοντας γλυκά στο σπίτι ή κανονίζοντας εξόδους με φίλους σε εστιατόρια. Όσο περισσότερο προσπαθεί η Α να χάσει κιλά, τόσο περισσότερο προσπαθεί ο Β να την πείσει πως μπορούν να βγουν για φαγητό χωρίς αυτό να σημαίνει ότι θα διακόψει την προσπάθειά της. Όσο περισσότερο προσπαθεί η Α να παραμείνει πιστή στην προσπάθεια που κάνει, τόσο περισσότερο προσπαθεί ο Β να την ‘παρασύρει’ σε μικρές αταξίες λέγοντας της πως δεν θα επηρεάσουν τη συνολική της προσπάθεια. Στην πραγματικότητα ο Β είναι αρκετά αναστατωμένος με την αλλαγή που βλέπει στη γυναίκα του και επιδιώκει να τη σταματήσει προκειμένου να μη χαθεί η ισορροπία που είχαν μεταξύ τους όσο εκείνη είχε το παραπανίσιο βάρος. Κι αν αναρωτιέστε σε ποια ισορροπία αναφέρομαι, τα πράγματα είναι απλά. Η Α δεν πιστεύει στον εαυτό της από την εποχή που πήρε κιλά και άλλαξε εντελώς η σωματική της εικόνα. Μη πιστεύοντας στον εαυτό της, άρχισε να μένει παραπάνω ώρες στο σπίτι και αυτό ηρέμησε τον Β που είναι ζηλιάρης και ανασφαλής. Τώρα που η εικόνα του σωματικού εαυτού της Α αλλάζει, αλλάζει και το πώς νιώθει αλλά και το πώς παρουσιάζεται προς τα έξω με συνέπεια να πυροδοτούνται ξανά οι ανασφάλειες του Β ο οποίος φοβάται ότι θα τη χάσει αν αυτή συνεχίζει να αδυνατίζει και να δείχνει ομορφότερη.

Στο παραπάνω παράδειγμα γίνεται ξεκάθαρο ότι η αλλαγή προξενεί μια αλυσίδα αντιδράσεων στους γύρω μας με αποτέλεσμα να επιστρατεύουν κάθε μηχανισμό ώστε να τη σταματήσουν. Μια συνηθισμένη αντίδραση είναι να αμφισβητούν την πρόθεσή σου να αλλάξεις επικαλούμενοι παλιότερες προσπάθειες που είχες κάνει αλλά χωρίς να τις ολοκληρώσεις. Και τότε εσύ αρχίζεις με τη σειρά σου να αμφισβητείς την πραγματικότητά σου και σταδιακά αποσύρεσαι από την προσπάθεια πιστεύοντας ότι πράγματι και αυτή τη φορά δεν θα τα καταφέρεις. Μια άλλη αντίδραση που ενδέχεται να εισπράξεις είναι η απαξίωση του αποτελέσματος της αλλαγής που έχεις κάνει ή που προσπαθείς να πετύχεις. Με άλλα λόγια υποτιμούν την αξία της αλλαγής σου λέγοντας για παράδειγμα πως αυτό που θεωρείς επιτυχία είναι κάτι αυτονόητο για τους περισσότερους ή πως δεν χρειαζόταν τόση προσπάθεια για να το καταφέρεις. Μειώνοντας την αξία της αλλαγής σου, φυτεύουν μέσα σου τους σπόρους της αμφιβολίας για το αν πράγματι αξίζει να συνεχίζεις να προσπαθείς για κάτι που δεν έχει και τόση αξία. Τέλος μια άλλη στρατηγική που επιστρατεύεται προκειμένου να σταματήσεις τη διαδικασία της αλλαγής είναι ο συναισθηματικός εκβιασμός που σου προξενεί ενοχές και αρχίζεις να νιώθεις άσχημα με κίνδυνο να στραφείς εναντίον της απόφασης να αλλάξεις. Αν είναι η δική σου αλλαγή να κάνει δυστυχισμένους τους γύρω σου, τότε ίσως είναι καλύτερο να μείνεις στα ίδια. Αν είναι, για παράδειγμα, η απόφαση να χωρίσεις ικανή να φέρει πόνο και θλίψη στα παιδιά σου, τότε καλύτερα να μείνεις σε ένα γάμο που δεν σε καλύπτει παρά να βγεις από αυτόν σκορπίζοντας αρνητικά συναισθήματα στους σημαντικούς άλλους της ζωής σου. Και κάπως έτσι σαμποτάρεις τον κύκλο της αλλαγής στον οποίο ήθελες διακαώς να μπεις προτού συνειδητοποιήσεις τις συνέπειες που θα είχε τόσο σε σένα όσο και στους άλλους.

Έχοντας διαβάσει όλα αυτά σε αφήνω να προβληματιστείς και να αποφασίσεις αν θα τολμήσεις την αλλαγή αναλαμβάνοντας την ίδια στιγμή την ευθύνη των συνεπειών της. Να θυμάσαι πάντως πως σύμφωνα με τον Κομφούκιο μόνο οι πιο σοφοί και οι πιο ανόητοι άνθρωποι δεν αλλάζουν ποτέ.

Τροφή για σκέψη: Προτού ξεκινήσεις να αλλάζεις, σκέψου τι θέλεις να αλλάξεις, γιατί θέλεις να το αλλάξεις και τι θα σημαίνει αυτή η αλλαγή για σένα και τις σχέσεις σου με τους άλλους.

Υ.Γ. Στο επόμενο άρθρο θα μιλήσουμε για το πόσο απαραίτητο είναι να μάθεις να παίρνεις και όχι μόνο να δίνεις σε μια σχέση.