Το θέμα της «μείωσης της βλάβης» έχει μπει το τελευταίο διάστημα, εμφατικά,  στο προσκήνιο του δημόσιου διαλόγου. Πρόκειται για το σύνολο των στρατηγικών που μας επιτρέπουν να μειώσουμε τις αρνητικές συνέπειες στην υγεία και το περιβάλλον, οι οποίες προκύπτουν από παγιωμένες συμπεριφορές και πρακτικές.

Η ιδανική λύση; Θα μπορούσε να είναι η απαγόρευση όλων αυτών των πρακτικών και προϊόντων; Τι συμβαίνει, ωστόσο, όταν η απαγόρευση από μόνη της δεν είναι αρκετή; Tότε είναι που, αφού δεν μπορούμε να εξαλείψουμε το ρίσκο, οφείλουμε να κάνουμε ό,τι περνά από το χέρι μας για να το περιορίσουμε. Ως συμπληρωματική πάντα πολιτική και πηγαίνοντας χέρι-χέρι με την επιστήμη και την τεχνολογία, τα επιτεύγματα των οποίων παρέχουν νέες λύσεις σε «παλιά», επίμονα προβλήματα.

Ξεκινώντας εδώ και δεκαετίες από τον τομέα της δημόσιας υγείας και συγκεκριμένα για τη διαχείριση εξαρτήσεων, όπως τα ναρκωτικά και το αλκοόλ, και τον περιορισμό μολυσματικών ασθενειών, όπως το AIDS,  η μείωση της βλάβης αποδείχθηκε μία αποτελεσματική συμπληρωματική επιλογή στις υφιστάμενες πολιτικές των αρχών. Τα προγράμματα μεθαδόνης ή η παρoχή του ασφαλούς kit χρήσεως σε ναρκομανείς και η παροχή προφυλακτικών σε χώρες του τρίτου κόσμου έχουν τη βάση τους σε αυτή την απλή λογική: εάν δεν μπορώ να εξαλείψω το ρίσκο, τουλάχιστον να το περιορίσω.

Μείωση της βλάβης αποτελεί επίσης η χρήση αντηλιακών, στο πλαίσιο της ανάγκης να μειωθεί η  βλάβη από την έκθεση στον ήλιο και να προστατευθούν όσοι επιμένουν να κάνουν με τις ώρες ηλιοθεραπεία. Καθώς, επίσης, και η χρήση λαμπτήρων εξοικονόμησης ενέργειας που αποτελούν καλύτερη λύση για το περιβάλλον σε σχέση με τους ενεργοβόρους προγόνους τους.

Εργαλείο μείωσης της βλάβης αποτελούν ομοίως και τα κράνη που φοράνε ποδηλάτες και μοτοσικλετιστές ή, όσον αφορά την αυτοκίνηση, η χρήση ζωνών ασφαλείας που περιορίζουν τις οδυνηρές συνέπειες στους οδηγούς από τα ατυχήματα στην άσφαλτο. Η αυτοκίνηση, μάλιστα, έρχεται και μας δίνει και δεύτερο σχετικό παράδειγμα. Στη θεωρία, ο πιο αποτελεσματικός τρόπος να προστατέψουμε το περιβάλλον και τη δημόσια υγεία είναι να μην οδηγούμε καθόλου.

Σε ό,τι αφορά στο κάπνισμα  σήμερα υπάρχουν πολλά διαθέσιμα ερευνητικά δεδομένα και μελέτες γύρω από το αν και κατά πόσο τα εναλλακτικά προϊόντα νικοτίνης μειώνουν τη βλάβη που σχετίζεται με το κάπνισμα. Ειδικοί και ρυθμιστικές αρχές προσπαθούν να καταλήξουν όσον αφορά την αποτελεσματικότητα της πολιτικής μείωσης της βλάβης, σε αυτό το τεράστιο θέμα.  Λογικό αφού, παρά τις απαγορεύσεις και την εκπαίδευση του κοινού σε θέματα πρόληψης, ο αριθμός των καπνιστών παγκοσμίως μένει σταθερά υψηλός. Αποδεικνύοντας ότι όντως η απαγόρευση από μόνη της δεν είναι επαρκής. Παρότι η διακοπή του εννοείται ότι παραμένει η καλύτερη λύση. Αξίζει δε να σημειωθεί ότι έχουν ήδη επενδυθεί δισεκατομμύρια ευρώ στην έρευνα και ανάπτυξη αυτών των καινοτόμων προϊόντων, ότι είναι διαθέσιμα εκτεταμένα ερευνητικά δεδομένα γύρω από αυτά και ότι υπάρχουν χώρες που έχουν ήδη συμπεριλάβει συμπληρωματικά στο νομοθετικό τους πλαίσιο ρυθμίσεις που αποσκοπούν στο να υποστηριχθεί η πολιτική της μείωσης της βλάβης από το κάπνισμα, δίπλα στις προσπάθειες για τη διακοπή και την πρόληψη.

Η αντικατάσταση της καύσης με τη θέρμανση στα εναλλακτικά προϊόντα μπορεί να περιορίσει τη βλάβη για τους καπνιστές. Αξίζει δε να σημειωθεί πως υπάρχουν μάλιστα χώρες που έχουν ήδη συμπεριλάβει συμπληρωματικά στο νομοθετικό τους πλαίσιο, ρυθμίσεις που αποσκοπούν στο να υποστηριχθεί η πολιτική της μείωσης της βλάβης από το κάπνισμα, δίπλα στις προσπάθειες για τη διακοπή και την πρόληψη.