Όλη η παραφιλολογία αυτών των ημερών μετά τον σεισμό στην Κωνσταντινούπολη για το πώς θα μπορούσε να επηρεάσει τη χώρα μας, μαζί με το γεγονός ότι η δόνηση έγινε αισθητή σε όλη τη Θράκη μέχρι τη Δράμα αλλά και στη Μυτιλήνη, προκάλεσε ανησυχία και στους Έλληνες πολίτες, με τους σεισμολόγους όμως από την πλευρά τους να συμμερίζονται αυτή την ανησυχία και να είναι ιδιαιτέρως επιφυλακτικοί και οι ίδιοι.

Η «Political» επικοινώνησε με τον καθηγητή Διαχείρισης Φυσικών Καταστροφών Κώστα Συνολάκη, ο οποίος μας έδωσε μια εντελώς άλλη διάσταση, που μέχρι τώρα ίσως να μην είχαμε συνειδητοποιήσει.

Έχει αργήσει χίλια χρόνια

«Κάθε φορά που γίνεται σεισμός, όλοι ρωτούν τι μπορεί να συμβεί στην Ελλάδα. Στη χώρα μας στο παρελθόν έχουν συμβεί τουλάχιστον δύο σεισμοί μεγέθους περίπου 8,5 με 8,7 Ρίχτερ που γνωρίζουμε. Ο ένας έγινε το 265 στη Δυτική Κρήτη, ο άλλος το 1303 στην Ανατολική Κρήτη. Σύμφωνα με τη μελέτη της Οξφόρδης και του Κέιμπριτζ, τέτοιοι σεισμοί γίνονται κάπου στο ελληνικό τόξο κάθε 600 με 800 χρόνια, που σημαίνει ότι γενικά έχουμε μπει σε μια εκατονταετία που μπορεί να δούμε έναν τέτοιο σεισμό. Αλλά αυτό είναι στατιστικό, δεν σημαίνει ότι θα γίνει αύριο, ούτε σε μια δεκαετία, ούτε σε 50 χρόνια, για αυτό χρειάζεται προετοιμασία. Όπως “δουλεύει” η γεωλογία της χώρας μας, αυτό θα γίνει γιατί το ελληνικό τόξο είναι αυτό το πολύ μεγάλο ρήγμα, που είναι περίπου σαν το ρήγμα της Βόρειας Ανατολίας σήμερα, αλλά με διαφορετικό μηχανισμό».

Όπως μας εξήγησε ο κ. Συνολάκης, «αυτά τα ρήγματα είναι στα σύνορα των πλακών, δηλαδή το ρήγμα του ελληνικού τόξου είναι στα σύνορα της αφρικανικής πλάκας και της ευρωπαϊκής πλάκας. Όσον αφορά το σύνορο στο ρήγμα της Ανατολίας, υπάρχει μια μικρότερη πλάκα εκεί που είναι η πλάκα της Ανατολίας, και το σύνορο της πλάκας της Ανατολίας με την ευρωπαϊκή πλάκα. Και έχουμε λίγο διαφορετικούς μηχανισμούς κινήσεων. Αλλά μπορούν να κάνουν μεγάλους σεισμούς. Αλλά είναι σεισμός που έχει γίνει πριν από σχεδόν 2.000 χρόνια, οπότε δεν ξέρουμε ακριβώς τι έγινε, αλλά υπάρχουν οι μετρήσεις από τις βιολογικές κινήσεις».

Σε ερώτησή μας για το αν οι συνθήκες είναι ώριμες για κάτι τέτοιο ο κ. Συνολάκης ήταν κατηγορηματικός.

Το ντόμινο του Μαρμαρά

«Υπάρχουν οι συνθήκες, υπάρχουν. Είναι ακριβώς η κίνηση των τεκτονικών πλακών. Η Ελλάδα είναι ακριβώς στα σύνορα δύο τεκτονικών πλακών. Άρα υπάρχουν οι συνθήκες. Δεν υπάρχουν οι συνθήκες στη Γερμανία. Υπάρχουν και στην Ιταλία. Και η Ιταλία έχει πάρα πολύ μεγάλους σεισμούς. Δεν υπάρχουν συνθήκες στη Γαλλία. Δεν υπάρχουν στη Βόρεια Ευρώπη. Δυστυχώς υπάρχουν στην Ελλάδα και στην Ιταλία, όπως και στην Τουρκία. Γιατί είμαστε, όπως και στην Κρήτη, ακριβώς στα σύνορα των πλακών. Για αυτό τον λόγο η Κρήτη έχει τόσο ψηλά βουνά. Γιατί υπάρχει η ανύψωση, η οποία γίνεται όπως “βουλιάζει” η αφρικανική πλάκα κάτω από την ευρωπαϊκή. Όταν έχει μεγάλους σεισμούς, ανυψώνονται τα βουνά της Κρήτης».

Όσον αφορά το Βόρειο Ρήγμα της Ανατολίας, που θεωρείται ιδιαιτέρως επικίνδυνο, ο κ. Συνολάκης μάς είπε τα εξής: «Από έναν σεισμό 6,2 είναι σχεδόν απίθανο να επηρεαστούν σεισμοί στην Ελλάδα. Αν ο σεισμός αυτός ήταν μεγαλύτερος, αν ήταν πάνω από 7-7,5, μπορούσε να σκεφτεί κανείς ότι θα συνέβαινε κάτι σαν ντόμινο. Δηλαδή, ο ένας σεισμός προξενεί έναν σεισμό πιο δυτικά. Και ξέρουμε ότι οι σεισμοί στο βόρειο ρήγμα της Ανατολίας προχωρούν από ανατολικά προς δυτικά. Ο τελευταίος σεισμός έγινε το 1999. Κάποια στιγμή -και αυτό δυστυχώς γιατί έτσι δουλεύει η γεωλογία- θα δούμε έναν σεισμό, ο οποίος θα φτάσει και στον ελληνικό χώρο και θα επηρεαστεί από το βόρειο ρήγμα της Ανατολίας. Αλλά αυτός θα είναι υποθαλάσσιος σεισμός.

Αν οι μεγάλοι σεισμοί στο ρήγμα της Ανατολίας είναι πάνω από 7,5-7,6, μπορεί να δούμε σε βάθος χρόνου, ίσως σε εκατό χρόνια, έναν τόσο μεγάλο σεισμό πιο κοντά στον ελληνικό χώρο. Κοντά στην Προποντίδα. Αν συνεχίσει έτσι όπως συνήθως λειτουργεί. Αλλά αυτό είναι σε βάθος χρόνου. Κανένας δεν ξέρει, δεν μπορεί να το προσδιορίσει».

Γιατί η δόνηση έγινε αισθητή από Δράμα έως Μυτιλήνη

Σε ερώτησή μας γιατί ο σεισμός αυτός έγινε αισθητός μέχρι τη Δράμα και τη Μυτιλήνη, ο καθηγητής Διαχείρισης Φυσικών Καταστροφών εξήγησε ότι «αυτός ο σεισμός ήταν αρκετά επιφανειακός. Ήταν υποθαλάσσιος, ήταν πολύ κοντά στον βυθό. Οπότε οι δονήσεις του έγιναν σχετικά αισθητές. Αυτό έχει να κάνει καθαρά με την κατευθυντικότητα του σεισμού. Η κατευθυντικότητα είναι προς ποια κατεύθυνση διοχετεύεται η σεισμική ενέργεια. Μπορεί -και αυτό ακόμα είναι αντικείμενο μελέτης- η σεισμική ενέργεια να διοχετεύτηκε προς την κατεύθυνση που να επηρέασε τη Δράμα. Αυτό θα φανεί. Δηλαδή, οι αναφορές αυτές που γίνονται, όπως το ότι οι δονήσεις έγιναν αισθητές στη Δράμα αλλά και σε άλλες περιοχές, συναξιολογούνται και από αυτήν τη συναξιολόγηση βγαίνει το shakemap, δηλαδή το πώς ακριβώς έχει επηρεαστεί η περιοχή, το οποίο δεν είναι εύκολο να το προσδιορίσεις πριν γίνει ο σεισμός. Αλλά αφού γίνει ο σεισμός, αν για παράδειγμα είναι μια επανάληψη του φαινομένου αυτού, πιο κοντά ή πιο μακριά, μετά θα υπάρχουν στοιχεία για να μπορεί κανείς να αξιολογήσει και να φτιάξει αυτό τον σεισμικό χάρτη και να γίνει μια καλύτερη εκτίμηση για το ποια περιοχή θα επηρεαστεί.

Αυτήν τη στιγμή γίνονται εκτιμήσεις, αλλά αυτές οι εκτιμήσεις πρέπει να ελεγχθούν βάσει των δεδομένων που προκύπτουν. Είμαι σίγουρος ότι αυτήν τη στιγμή γίνεται ανάλυση των σεισμογραφημάτων που υπάρχουν στην Ελλάδα, στην Τουρκία και των αναφορών που γίνονται ώστε να δημιουργηθούν οι χάρτες που δείχνουν πόσο δυνατή ήταν η κίνηση».

Σε συναγερμό για 7,5R η Κωνσταντινούπολη

Οι «δονήσεις» από τον σεισμό των 6,2 Ρίχτερ συνεχίζονται στην Κωνσταντινούπολη, καθώς καλά κρατεί ο πόλεμος μεταξύ των εκεί σεισμολόγων αλλά και με τις αποκαλύψεις που έρχονται στο φως σχετικά με τις έρευνες που έχουν γίνει στο πολύ επικίνδυνο βόρειο ρήγμα της Ανατολίας.

Το βασικό είναι ότι οι ίδιοι οι πολίτες της Κωνσταντινούπολης προσπαθούν ακόμη να συνέλθουν από τον σεισμό που είχε ως αποτέλεσμα να τραυματιστούν τουλάχιστον 250 άτομα. Είναι γεγονός όμως ότι και οι αρχές έχουν ανεβάσει το επίπεδο του συναγερμού τους, καθώς σε καμία περίπτωση δεν αγνοούν προειδοποιήσεις για μεγάλο σεισμό άνω των 7,5 Ρίχτερ, έστω και αν κάποιοι υποστηρίζουν ότι δεν πρόκειται να συμβεί. Ήδη πάντως έχουν τεθεί σε εφαρμογή μέτρα προστασίας και πρόληψης.

Στην Κωνσταντινούπολη ενεργοποιήθηκαν δυνάμεις του στρατού και ήδη έχουν διατεθεί στη διάθεση της Πολιτικής Προστασία της Τουρκίας. Παράλληλα, πέντε drones πετούν γύρω από την Κωνσταντινούπολη για κάθε ενδεχόμενο, να διαπιστώσουν αν υπάρχουν ζημιές ή οποιαδήποτε άλλη ανάγκη.

Το χρονικό διάστημα μέσα στο οποίο οι σεισμολόγοι έχουν προσδιορίσει έναν σεισμό μεταξύ 7,2 και 7,5 Ρίχτερ είναι σχετικά μικρό για να μπορέσουν ίσως να ενισχυθούν υποδομές προκειμένου να αντέξουν, αφού όλοι συγκλίνουν ότι ένα τέτοιο γεγονός θα συμβεί μέσα στα επόμενα 5 χρόνια, δηλαδή μέχρι το 2030.

Προβλέψιμο, αν και επικίνδυνο

Το επίκεντρο του ισχυρού σεισμού των 6,2 Ρίχτερ είχε υπολογιστεί με ακρίβεια -πριν από έξι χρόνια!- από τους επιστήμονες της Γεωλογικής Υπηρεσίας των ΗΠΑ. Την αποκάλυψη έκανε ο ομότιμος καθηγητής Γεωλογίας του ΑΠΘ Σπύρος Παυλίδης μιλώντας στον «Ελεύθερο Τύπο».

Όπως εξήγησε, οι επιστήμονες της Γεωλογικής Υπηρεσίας των ΗΠΑ (USGS) είχαν διεξαγάγει μελέτες μετά τον σεισμό των 5,7 Ρίχτερ στις 26 Σεπτεμβρίου 2019 και είχαν αποτυπώσει το σημείο που μπορούσε να δώσει νέο σεισμό, ο οποίος τελικά εκδηλώθηκε προχθές.

«Δύο εξαιρετικοί Αμερικανοί γεωλόγοι, οι Toda και Stein, είχαν πραγματοποιήσει εκτεταμένες μελέτες στη Θάλασσα του Μαρμαρά και στο ρήγμα της Βόρειας Ανατολίας μετά τον σεισμό του Σεπτεμβρίου του 2019. Υπολόγισαν τη μεταφορά τάσεων (στρες) στο ρήγμα του Μαρμαρά και αποτύπωσαν τα αποτελέσματά τους σε χάρτη».

Σύμφωνα με τον καθηγητή, τα δεδομένα είναι κρίσιμα για την κατανόηση της σεισμικής δυναμικής στην περιοχή και τη διαχείριση του κινδύνου. «Οι υπολογισμοί στρες συμβάλλουν στον εντοπισμό περιοχών που βρίσκονται πιο κοντά στην αστοχία, προσφέροντας πολύτιμη καθοδήγηση για τον σχεδιασμό μέτρων προστασίας και πρόληψης. Η επιστημονική κοινότητα συνεχίζει να αναλύει τα δεδομένα προκειμένου να αξιολογήσει τις πιθανότητες νέας σεισμικής δραστηριότητας στο ρήγμα του Μαρμαρά και να ενισχύσει την ετοιμότητα απέναντι σε μελλοντικές φυσικές καταστροφές», υπογράμμισε.

Σκηνές πανικού στην Αγια-Σοφιά – Εργασίες ενίσχυσης του τρούλου

Τα βίντεο που είδαν το φως της δημοσιότητας από τη στιγμή του σεισμού μέσα στον Ναό της Αγίας Σοφίας μαρτυρούν τον τρόμο που έζησαν οι επισκέπτες και οι εργαζόμενοι εκεί. Πιστοί και επισκέπτες βγήκαν πανικόβλητοι έξω από τον ναό, ενώ χαρακτηριστική ήταν η έκφραση τρόμου του ιμάμη, τη στιγμή της ισχυρής δόνησης.

Όσον αφορά όμως τη στατικότητα του μνημείου και την ανθεκτικότητά του σε έναν μεγάλο σεισμό της τάξης των 7,5 Ρίχτερ, ο Τούρκος καθηγητής γεωφυσικής Οβγκούν Αχμέτ Ερτζάν τόνισε στο ERTNEWS ότι η Αγια-Σοφιά μπορεί να αντέξει.

«Όπως ξέρετε, η Αγια-Σοφιά είναι ένα από τα παλαιότερα κτίσματα στην Κωνσταντινούπολη και το άλλο είναι οι Καμάρες που βρίσκονται στο Σαράτσχανε. Όπως και η Αγια-Σοφιά, έτσι και οι Καμάρες έχουν χτιστεί πάρα πολύ καλά με προοπτικές να αντέξουν σε ενδεχόμενους σεισμούς. Ιδίως για την Αγια-Σοφιά ο Μιμάρ Σινάν έβαλε κάποιες δοκούς που στηρίζουν την Αγια-Σοφιά», είπε αρχικά ο Οβγκούν Αχμέτ Ερτζάν.

«Έχουμε ενισχύσει πάρα πολύ τα θεμέλια έτσι ώστε να μηδενίσουμε τις πιθανότητες για μια καθίζηση. Και σε περίπτωση που γίνει σεισμός 7,5 Ρίχτερ, η Αγια-Σοφιά δεν πρόκειται να πέσει», προσέθεσε.

Επίσης, εδώ και δύο χρόνια, μετά τον καταστροφικό σεισμό στο Καχραμανμαράς, έχουν εντατικοποιηθεί οι εργασίες αντισεισμικής θωράκισης της Αγίας Σοφίας, όπως και άλλων μεγάλων κτηρίων στην Κωνσταντινούπολη.

«Υπάρχει και ένα άλλο σύστημα στην Αγια-Σοφιά που έχουν κάνει για να την παρακολουθούν αν υπάρχει καθίζηση, αν υπάρχει δεξιά αριστερά μία μετακίνηση και ένα άλλο σύστημα που παρατηρεί τη γεωφυσική κατάστασή της», είπε ακόμη ο καθηγητής Γεωφυσικής.

Πριν από περίπου έναν μήνα ξεκίνησαν οι εργασίες αποκατάστασης και ενίσχυσης του τρούλου της Αγια-Σοφιάς, ένα έργο που στόχο έχει την αντισεισμική θωράκιση του βασικού τρούλου και των ημισφαιρικών θόλων του ναού. Στο πλαίσιο των εργασιών θα αντικατασταθούν τα μολύβδινα καλύμματα στις εξωτερικές επιφάνειες των θόλων, θα αναβαθμιστεί ο χαλύβδινος σκελετός και θα γίνει χρήση ελαφρύτερων σύγχρονων υλικών.