«Ένα ταξίδι είναι η ζωή», η στήλη της ψυχοθεραπεύτριας Νέλης Βυζαντιάδου εμπνευσμένη από το ομώνυμο βιβλίο της

«Περιμένω τη στιγμή που θα είμαι εγώ ο ίδιος υπεύθυνος για το ταξίδι μου και δε θα αφήνομαι στον άλλον για να με οδηγήσει».

(απόσπασμα από το βιβλίο μου με τίτλο «Ένα ταξίδι είναι η ζωή»)

Έχεις σκεφτεί τι σημαίνει πραγματικά να είσαι ελεύθερος ακόμα κι όταν βρίσκεσαι σε μια σχέση; Το να είσαι ελεύθερος προϋποθέτει να αποφασίζεις εσύ για σένα και να μην επιτρέπεις στον άλλον να ορίζει τη ζωή σου ή τις επιλογές σου. Σημαίνει επίσης να θέλεις να είσαι μαζί του αλλά να μη χρειάζεσαι να είσαι μαζί του γιατί αλλιώς δεν θα τα καταφέρεις να επιβιώσεις είτε πρακτικά είτε συναισθηματικά.

Μία σχέση περιγράφεται ως σχέση εξάρτησης όταν ο ένας έχει προσκολληθεί στον άλλον σε βαθμό που χάνει την προσωπική του ταυτότητα. Ο εξαρτημένος άνθρωπος νιώθει αδύναμος, ανεπαρκής και πολύ λίγος για να διαχειριστεί αποτελεσματικά οποιαδήποτε δυσκολία συναντά στη ζωή του. Ζητά διαρκώς την παρέμβαση του συντρόφου του προκειμένου να τα βγάλει πέρα καθώς ο ίδιος φοβάται να αναλάβει πρωτοβουλίες και αποφεύγει συστηματικά να πάρει αποφάσεις. Δεν πιστεύει στον εαυτό του και δεν εμπιστεύεται την κρίση του.

Όταν είσαι εξαρτημένος από έναν άλλο άνθρωπο, αρχίζεις να νιώθεις μειονεκτικά τόσο μέσα σου όσο και απέναντι σε εκείνον. Νιώθεις πως ο άλλος ξέρει καλύτερα από σένα και του δίνεις όλη τη δύναμη στα χέρια του ομολογώντας πως είναι ο οδηγός κι εσύ αυτός που ακολουθεί. Κι αν ο άνθρωπος είναι ικανός για αλλαγή και επένδυση στη ζωή, όπως υποστηρίζει ο LeoBuscaglia, τότε ο εξαρτημένος άνθρωπος δεν επενδύει στη ζωή από τη στιγμή που δεν επιχειρεί την αλλαγή.

Κάθε σχέση εξάρτησης περιλαμβάνει δύο άτομα, τον εξαρτημένο και το συνεξαρτημένο. Ο συνεξαρτημένος σύντροφος τείνει να είναι παρεμβατικός, ελεγκτικός και υπερπροστατευτικός με στόχο να φροντίσει συναισθηματικά τον εξαρτημένο. Στην ουσία δεν τον βοηθά να πάρει τη ζωή στα χέρια του κρατώντας τον μονίμως σε μια θέση αδυναμίας. Στην πορεία ο συνεξαρτημένος γίνεται εύκολα ένας συναισθηματικός εκβιαστής μετατρέποντας τη σχέση εξάρτησης σε ένα παιχνίδι συναισθηματικών εκβιασμών.

Πώς μπορείς να αναγνωρίσεις αν βρίσκεσαι σε μια τέτοια σχέση και αν ο σύντροφός σου είναι στη θέση του συνεξαρτημένου;

Ένα πρώτο πράγμα που κάνει προκειμένου να εξαρτηθείς από αυτόν είναι να αμφισβητεί την πραγματικότητά σου και να σε επηρεάζει έτσι ώστε να καταλήγεις να δηλώνεις αβεβαιότητα για αυτήν. Με άλλα λόγια αν επιτρέπεις σε κάποιον να σε ελέγχει ή/και να σε εκβιάζει συναισθηματικά του δίνεις την ευκαιρία να έχει λόγο στη ζωή σου και να ασκεί κριτική σε αυτό που θεωρείς αληθινό ή σημαντικό. Κι όσο σου ασκεί κριτική, τόσο εσύ κάνεις βήματα προς τα πίσω. Κι όσο κάνεις βήματα προς τα πίσω, τόσο εκείνος έρχεται καταπάνω σου. Και το να μην ξέρεις ποια είναι η πραγματικότητα σε καθιστά ιδιαιτέρως ευάλωτο με αποτέλεσμα να χρειάζεσαι επιβεβαίωση από κάποιον τρίτο.

Ένα δεύτερο πράγμα που κάνει είναι να σου αποδίδει ευθύνες. Δεν αναλαμβάνει ποτέ τις ευθύνες των λαθών του και ούτε παραδέχεται ότι έχει κάνει λάθος. Χρεώνει διαρκώς εσένα και εξηγεί οποιαδήποτε συμπεριφορά του αποδίδοντας την τελική ευθύνη σε σένα που εκβιάζει. Εσύ φταις λοιπόν για όλα και εκείνος σου φέρεται άσχημα γιατί εσύ τον ανάγκασες να συμπεριφερθεί έτσι. Προβάλλει πάνω σου την ευθύνη της δικής του κακής συμπεριφοράς και εσύ υποτάσσεσαι. Κι αν έχεις ήδη την τάση να νιώθεις ενοχές και να μαζεύεις τις ευθύνες πάνω σου, θα γίνεις ακόμα ευκολότερα θύμα του εκβιαστή.

Ένα τρίτο πράγμα που κάνει μαζί σου είναι να σου στέλνει διπλά μηνύματα. Από τη μια παρουσιάζεται πρόθυμος να σε βοηθήσει και από την άλλη σου λέει ότι κουράζεται πολύ και θα προτιμούσε να μην είχε κάνει τίποτε αν ήξερε πόσο δύσκολο θα ήταν αυτό που έκανε. Από τη μια λοιπόν παρουσιάζει ένα πολύ αλτρουιστικό πρόσωπο κι εσύ δελεάζεσαι και δέχεσαι τη βοήθεια που σου προσφέρεται. Από την άλλη όμως ο εκβιαστής αρχίζει να σκέφτεται το κόστος που είχε η βοήθεια που σου έδωσε και το παίρνει πίσω ακυρώνοντας ουσιαστικά το σύνολο των προσπαθειών του. Κι εσύ ασφαλώς καταλήγεις να νιώθεις άσχημα και μετανιώνεις που δέχθηκες τη βοήθεια του.

Το τρίπτυχο που υπάρχει σε κάθε κατάσταση συναισθηματικού εκβιασμού είναι το ακόλουθο: σε εκφοβίζει, σου προξενεί ενοχές και σε κάνει να νιώθεις υποχρεωμένος απέναντι του. Στόχος του συναισθηματικού εκβιαστή είναι να προσβάλλει δύο τομείς της ζωής σου: τι είσαι και τι κάνεις. Προσπαθεί δηλαδή να σε χειραγωγήσει και να παίξει με την αυτοεκτίμηση και την αυτοπεποίθησή σου.

Πώς όμως μπορείς να γλυτώσεις από μια τέτοια κατάσταση; Θα πρέπει να γνωρίσεις καλύτερα τον εαυτό σου, να μάθεις να βάζεις όρια, να λες όχι, να μην επιτρέπεις υποτιμητικές συμπεριφορές και να καταλάβεις πως δεν έχει νόημα να μένεις σε μια σχέση όταν φοβάσαι τις συνέπειες που θα υπάρχουν αν κάνεις ή πεις αυτό που θέλεις. Μόνο τότε θα σταματήσεις να είσαι θύμα ενός συναισθηματικού εκβιαστή.

Τροφή για σκέψη: Τι θα μπορούσες να αλλάξεις ώστε να βγεις από την παγίδα της σχέσης εξάρτησης; Τι θα ήθελες να ξέρει ο σύντροφός σου για τις ανάγκες σου;

Υ.Γ. Στο επόμενο άρθρο θα μιλήσουμε για τις ανασφάλειες που πυροδοτεί ο έρωτας.