Έξι χρόνια μετά την ιστορική κατάργηση του πανεπιστημιακού ασύλου το καλοκαίρι του 2019 και την εισαγωγή των πρώτων μέτρων προστασίας, η ελληνική Πολιτεία περνά στην πιο καθοριστική φάση για την ασφάλεια των πανεπιστημίων. Στη Σύνοδο Πρυτάνεων στη Χαλκιδική, η υπουργός Παιδείας Σοφία Ζαχαράκη παρουσίασε ένα νέο, αυστηρό και οργανωμένο θεσμικό πλαίσιο, το οποίο εδραιώνει την αρχή της μηδενικής ανοχής σε περιστατικά βίας και επαναφέρει το δικαίωμα της πανεπιστημιακής κοινότητας στην ασφάλεια.

Οι επτά θεσμικές τομές που αλλάζουν τα δεδομένα

Η παρέμβαση Ζαχαράκη βασίζεται σε επτά βασικούς άξονες:

1. Ενιαίο Πειθαρχικό Συμβούλιο ανά ΑΕΙ με υποχρεωτική έναρξη πειθαρχικής δίωξης εντός προθεσμίας και ολοκλήρωση εντός 2 μηνών.
2. Αναστολή φοιτητικής ιδιότητας για 24 μήνες σε περιπτώσεις σοβαρής βίας και οριστική διαγραφή σε περίπτωση καταδίκης.
3. Πειθαρχικές κυρώσεις και ευθύνη για πρυτανικές αρχές και μέλη ΔΕΠ που δεν τηρούν τις υποχρεώσεις τους.
4. Υποχρέωση επικαιροποίησης όλων των Σχεδίων Ασφαλείας έως το τέλος Ιουλίου και δημιουργία Παρατηρητηρίου Βίας στο ΥΠΑΙΘΑ.
5. Εγκατάσταση συστημάτων ελεγχόμενης πρόσβασης σε όλα τα ΑΕΙ ως το τέλος του 2025 – χρήση ακαδημαϊκής ταυτότητας ως μέσου ελέγχου.
6. Θεσμοθέτηση ειδικού ποινικού πλαισίου για πανεπιστημιακή βία, κατά τα πρότυπα της αθλητικής και ενδοοικογενειακής.
7. Υποχρεωτική αποκατάσταση ζημιών από φοιτητές – αλλιώς, το ποσό βεβαιώνεται και εισπράττεται από την Εφορία.

Προθεσμίες και πραγματικότητα: Το στοίχημα της εφαρμογής

Η υπουργός ανακοίνωσε δύο ανελαστικές προθεσμίες:

• Έως 31 Ιουλίου όλα τα ΑΕΙ πρέπει να έχουν επικαιροποιήσει τα Σχέδια Ασφαλείας.
• Έως το τέλος του 2025, όλα τα ΑΕΙ θα πρέπει να έχουν ενεργοποιήσει τα συστήματα ελεγχόμενης πρόσβασης.

Αξιοσημείωτο είναι πως μόλις 8 από τα 24 ΑΕΙ έχουν καταθέσει πλήρες σχέδιο ασφάλειας μέχρι σήμερα, γεγονός που δείχνει το μέγεθος της καθυστέρησης αλλά και την αποφασιστικότητα του νέου πλαισίου.

Διάλογος με τους Πρυτάνεις – Υπάρχει κοινός τόπος

Παρά την αυστηρότητα των ρυθμίσεων, η Σύνοδος διεξήχθη σε κλίμα συναίνεσης, με τους Πρυτάνεις να αναγνωρίζουν την ανάγκη ενίσχυσης της ασφάλειας, ζητώντας παράλληλα να μην υπερπροβάλλονται μεμονωμένα περιστατικά βίας. Όπως τονίστηκε, η δημόσια εικόνα των ΑΕΙ επηρεάζει άμεσα το εγχείρημα διεθνοποίησης και την προσέλκυση ξένων φοιτητών.

Από το 2019 έως σήμερα: Τι προηγήθηκε

Η νέα δέσμη μέτρων έρχεται ως συνέχεια μιας σειράς παρεμβάσεων από το 2019:

• Κατάργηση ασύλου και νομοθετική δυνατότητα επέμβασης της ΕΛ.ΑΣ. εντός ΑΕΙ.
• Ίδρυση Ομάδων Προστασίας Πανεπιστημιακών Ιδρυμάτων (ΟΠΠΙ).
• Σχέδια ασφάλειας με ευθύνη των ΑΕΙ (ν. 4777/2021).
• Έναρξη χρήσης ελεγχόμενης πρόσβασης με πανεπιστημιακή κάρτα.

Η κυβέρνηση Μητσοτάκη έχει καταστήσει την προστασία της πανεπιστημιακής ζωής ζήτημα δημοκρατικής ευθύνης και αξιοπιστίας του θεσμού.

Πολιτικό αποτύπωμα και η συνέχεια

Η παρέμβαση Ζαχαράκη, σε συνδυασμό με τις εξαγγελίες για ανενεργούς φοιτητές, πειθαρχικές μεταρρυθμίσεις και ποινική λογοδοσία σε περιστατικά βίας, σηματοδοτεί μια νέα μέρα για το ελληνικό πανεπιστήμιο.

Πρόκειται για στροφή από την ανοχή στην ευθύνη, από το «άσυλο για όλους» στην ακαδημαϊκή συνύπαρξη με κανόνες. Το μεγάλο στοίχημα πλέον είναι η εφαρμογή χωρίς εκπτώσεις, και η πολιτική βούληση υπάρχει.