Η ιστορία της υδροδότησης στη Θεσσαλονίκη – Πώς ταξίδευε το νερό από το αντλιοστάσιο του άλλοτε ΟΥΘ στην πόλη
Ιστορία που μετρά περί τα 134 χρόνια συμπληρώνει το κεντρικό αντλιοστάσιο του άλλοτε Οργανισμού Υδρεύσεως Θεσσαλονίκης (ΟΥΘ) στη δυτική πλευρά της πόλης, το οποίο λειτούργησε από το 1890 μέχρι το 1978.
Μια επίσκεψη σήμερα στο γεμάτο παράθυρα κτίριο -δείγμα της αρχιτεκτονικής του 19ου αιώνα- που λειτουργεί ως Μουσείο Ύδρευσης της ΕΥΑΘ, μοιάζει με πέρασμα από χρονοκάψουλα, φωτίζοντας σπάνια σημεία της βιομηχανικής ιστορίας της Θεσσαλονίκης. Ο χώρος άρχισε να κατασκευάζεται το 1888 από μια βελγική εταιρεία σε συνεργασία με την Οθωμανική Αυτοκρατορία (πρόκειται για μια από τις τελευταίες της μεταρρυθμίσεις στη Θεσσαλονίκη) και ολοκληρώθηκε δύο χρόνια αργότερα, το 1890. Πρόκειται για την παλαιότερη πρότυπη προκατασκευή, καθώς κατασκευάστηκε σε κομμάτια και μεταφέρθηκε από το Βέλγιο στη Θεσσαλονίκη.
Λειτούργησε σε τρεις φάσεις όσον αφορά τις μηχανές, δηλαδή με ατμομηχανές, με πετρελαιομηχανές και με μηχανές ηλεκτρισμού. Το νερό ερχόταν στο αντλιοστάσιο με φυσική ροή από το Καλοχώρι και εισέρχονταν στις αντλίες, οι οποίες το έστελναν σε τρεις βασικές δεξαμενές, στην Ευαγγελίστρια, στην Κασσάνδρου και στη Μονή Βλατάδων.
Χαρακτηριστικό είναι το δείγμα ατμομηχανής του 1890 που βρίσκεται στο μουσείο, η οποία λειτουργούσε 24 ώρες το 24ωρο με κάρβουνο ώστε να τροφοδοτεί την πόλη με νερό. Η δουλειά των θερμαστών που ήταν υπεύθυνοι για τη λειτουργία της ήταν πολύ δύσκολη. Καθάριζαν τις στάχτες και σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης, όπου η μηχανή πάθαινε κάτι, την έσβηναν, την άφηναν να κρυώσει δύο με τρεις μέρες και στη συνέχεια έπρεπε να μπουν στο εσωτερικό της για να την επιδιορθώσουν.
Όταν ξεκίνησε η λειτουργία του αντλιοστασίου λίγα σπίτια είχαν απευθείας ύδρευση, κυρίως σπίτια Οθωμανών και Εβραίων που ήταν οικονομικά επιφανείς. Οι φτωχότεροι προμηθεύονταν νερό καθημερινά από πηγάδια, τουλούμπες και βρύσες του δρόμου, προσπαθώντας να το χρησιμοποιήσουν με φειδώ και σύνεση.
Οι ατμομηχανές λειτούργησαν μέχρι το 1920 όπου μετά αντικαταστάθηκαν από τις μηχανές πετρελαίου. Το 1914 ήρθε η πρώτη πετρελαιομηχανή στη Θεσσαλονίκη και μέχρι το 1919 λειτουργούσαν οι δύο μαζί. Το 1948 έφτασε στη Θεσσαλονίκη μια μεταχειρισμένη πετρελαιομηχανή από τους Αμερικανούς ως δώρο προς τις χώρες οι οποίες είχαν πληγεί από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Πριν φτάσει στην πόλη λέγεται ότι ήταν μηχανή πλοίου.
Δύο ακόμη ενδιαφέροντα εκθέματα του μουσείου είναι οι μηχανές αγγλικής κατασκευής, οι οποίες έφτασαν καινούριες στη Θεσσαλονίκη το 1950, ενώ το 1960 συνδέθηκαν στο ρεύμα, δείχνοντας πώς η τεχνολογία της εποχής εξελίχθηκε μέσα σε λίγα χρόνια.
Το αντλιοστάσιο λειτούργησε μέχρι το 1978. Ο πληθυσμός της Θεσσαλονίκης είχε αυξηθεί μέχρι τότε πολύ οπότε τη σκυτάλη πήρε το αντλιοστάσιο του Δενδροποτάμου. Για κάποια χρόνια το αντλιοστάσιο έμεινε κλειστό και το 1987 χαρακτηρίστηκε διατηρητέο μνημείο από το υπουργείο Πολιτισμού. Αυτό αφορούσε τον χώρο του αντλιοστασίου, τις αποθήκες κάρβουνου και το σπίτι του διευθυντή.
Παρότι σήμερα το κτίριο λειτουργεί ως μουσείο, εντούτοις ο χώρος των αντλιών δεν είναι επισκέψιμος. Ο λόγος είναι πως σε περίπτωση μεγάλης έκτακτης ανάγκης το αντλιοστάσιο συντηρείται κανονικά και μπορεί να υδροδοτήσει ακόμη τις τρεις βασικές δεξαμενές της Ευαγγελίστριας, της Κασσάνδρου και της Μόνης Βλατάδων.
ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ ΤΗΣ KARFITSA
Ακολουθήστε τη Karfitsa στο